Etapy procesu nowotworowego.

Proces powstawania nowotworu jest po pierwsze wieloetapowy, po drugie zazwyczaj długotrwały (mamy tu do czynienia z tzw. czasem utajenia kiedy to nowotwór rozwija się w sposób niedostrzegalny).

Pierwszym etapem rozwoju nowotworu jest inicjacja. Faza ta dotyczy pojedynczej komórki danego organizmu i polega na zaindukowaniu przez czynniki kancerogenne nieodwracalnych zmian w materiale genetycznym komórki. Rezultatem tych zmian są niekontrolowane podziały oraz stopniowa utrata zróżnicowania funkcjonalnego danej komórki. W aspekcie morfologicznym może prowadzić to do dysplazji (nieprawidłowości w budowie tkankowej) lub hiperplazji (przerostu tkanki i zwiększenia jej masy).
Następny etap to promocja. Etap ten cechują nadmierne podziały komórkowe, uzyskanie pewnej ruchliwości komórek. Ponadto:

 utrata zdolności funkcjonalnych właściwych prawidłowym komórkom danego typu (czyli np. zahamowanie produkcji prawidłowych białek enzymatycznych)

 utrata łączności z komórkami prawidłowymi oraz pojawienie się inwazyjności

 niekiedy na tym etapie następują zmiany w strukturze i liczbie chromosomów
Kolejnym etapem jest progresja. W tej fazie zachodzą bardzo intensywne podziały komórkowe, a ponadto komórki stają się praktycznie autonomiczne (autokrynna regulacja wzrostu, brak reakcji na sygnały zewnątrzkomórkowe). Prócz tego wstępują ogromne zmiany w genomie komórek nowotworowych ( w specjalnych grupach genów):

 zachodzą liczne mutacje (translokacje, delecje i fuzje)

 aberracje chromosomowe (prowadzące do zahamowania prawidłowego funkcjonowania loci objętych tymi zmianami)

 aneuploidia (czyli zaburzenie liczby chromosomów). Dodatkowo w niektórych komórkach dochodzi do produkcji czynników angiogennych (koniecznych do powstania naczyń krwionośnych, co w efekcie umożliwia rozrost nowotworu).
W trakcie tej fazy zachodzi zjawisko mające ogromne znaczenie w późniejszym rozwoju nowotworu, czyli selekcja klonów komórek najlepiej przystosowanych do niekontrolowanego wzrostu i inwazyjności.
Podczas ostatniego etapu rozwoju nowotworu, jakim jest tworzenie przerzutów, dochodzi do odłączenia się komórek nowotworowych od głównego guza, następnie wędrówki przez naczynia limfatyczne i krwionośne do innych tkanek i narządów, osiedlanie się w nich i zapoczątkowywanie nowych guzów (przerzutów lub inaczej metastaz).