Motyw buntu

Istota buntu jest sprzeciw wobec tego, co zastane. U podstaw każdego aktu buntu leży niezgoda na rzeczywistość, odrzucenie powszechnie panującego porządku i czynna próba jego zmiany. Człowiek, buntuje się przeciw wszystkiemu. Nie ma człowieka, który przystawałby na wszystko, co oferują bądź nakazują mu inni, dlatego śmiało można stwierdzić, iż każdy na swój sposób się buntuje. Na Ziemi mieszkają różni ludzie i trudno każdemu dogodzić i dlatego rozpowszechnił się bunt miedzy innymi przeciw: ideałom, miłości, Bogu, społeczeństwu czy rodzinie. Bunt bierze się z potrzeby ulepszenia siebie i świata. Najczęściej wymaga to wiele wysiłku i trudu, dlatego trzeba by zadać sobie pytanie
„czy warto się buntować”? Czy rzeczywiście, by zaistnieć należy się buntować? Bunt w literaturze ukazywał się bardzo często.
W Starym Testamencie w Księdze Rodzaju opisane jest życie naszych prarodziców : Adama i Ewy. W rajskim ogrodzie mieli wszystko o czym marzyli. Jednak Ewa dała się skusić wężowi i zer-wała z drzewa zakazany owoc, po czym skusiła do zjedzenia jabłka także Adama.
Zostali wygnani z Raju, a Bóg odebrał ludziom nieśmiertelność. Kierowała nimi ciekawość, która została przedstawiona za pomocą węża- kusiciela, wysłannika Szatana.
Bunt pierwszych ludzi przeciw Bogu i jego zasadą,
nauczył nas pokory i docenienia tego, co gdyby było powszechne nie byłoby dostrzegane.
Antygona- antyczna buntowniczka sprzeciwiła się królowi Kreonowi i jego nakazom.
Antygona miała zakaz pochowania swego brata, który zdradził kraj, a zakaz pochówku miał być kara za przewinienie. Bohaterka, z miłości do swego brata, zbuntowała się przeciw władcy i pochowała swego brata, mimo, iż wiedziała, że za to „przewinienie” czeka ją śmierć.
Mitycznym buntownikiem jest Ikar. Pragnąc wolności i swobody nie zważał na ostrzeżenia ojca. Lecąc na zrobionych przez siebie skrzydłach wzbił się za wysoko. Słońce roztopiło wosk i Ikar spadł. Zbuntował się przeciw spokojowi, doświadczeniu i ojcu który chciał dla syna jak najlepiej.
W średniowieczu możemy doszukać się buntu przeciw złemu zachowaniu czy też buntu poety przeciw przemijalności człowieka wierszu Przecława Słoty „O zachowaniu się przy stole” autor poucza ludzi jak powinni zachowywać się przy stole. Gani tych, którzy nie oddają czci kobiecie i nie szanują posiłków.

W anonimowym wierszu pod tytułem „Rozmowa mistrza Polikarpa ze śmiercią” ukazuje się bunt poety właśnie przeciw przemijalności. Ukazany jest tu okropny obraz śmierci. Każdy się jej boi. Wiersz nawiązuje do średniowiecznej maksymy „memento mori” przeciw czemu buntuje się autor, ale jednocześnie przypomina iż nikt nie uniknie śmierci, że śmierć zabierze wszystkich, bogatych jak i biednych.
Pisarze renesansowi buntowali się przeciw światu, przeciw prawom świata, przeciw losowi, marzeniom a także przeciw Bogu tak najsłynniejszy chyba poeta renesansu buntuje się przeciw losowi, który zabrał mu ukochana córkę i przeciw Bogu, który ustanowił okrutne prawa życia i śmierci. Kochanowski uważa, że Pan jest niesprawiedliwy. Nie zgadza się z decyzją Najwyższego i buntuje się choć wie, że walka z Bogiem jest buntem z góry skazanym na niepowodzenie. Wie, że nie da się odwrócić tego co już się stało. Z rozpaczy napisał „Treny”. W X trenie Kochanowski zwraca się do Urszulki z pytaniem „Gdzieś mi się podziała?”, aż w końcu zadaje pyta-nie „gdzieś Ty jest, jeśliś jest...”Można to odczytać jako zwątpienie w istnienie Pana, bo jeśli nie ma jego ukochanej córki to znaczy, że nie ma tez zbawienia, ani Boga.
Romantyzm to bunt przeciw światopoglądowi poprzedniej epoki i rozumowi. Bunt młodości wobec dorosłości, bunt jednostki przeciw zbiorowości, bunt człowieka samotnego i niezrozumianego przez tłumy, przeciw istnieniu zła w świecie, przeciw Bogu, ojczyźnie, nieszczęśliwej, niespełnionej miłości.

Za największego buntownika okresu romantyzmu uważany jest Konrad z III części„Dziadów” Adama Mickiewicza „Wielkiej Improwizacji” Konrad mówi o ojczyźnie którą tak bardzo kocha i chciałby ją widzieć szczęśliwą. Zwraca się wiec do Boga żądając „rządu dusz” i władzy nad ludźmi: „ Ja chce mieć władzę, jaka ty posiadasz,/Ja chcę duszami władać, jak Ty nimi władasz.” W początkowych fragmentach tej sceny Konrad stawia się jako osoba równa Bogu dopiero potem rozwścieczony Jego milczeniem posuwa się do gróźb i bluźnierstw. Stwierdza, że Bóg nie jest miłością lecz mądrością, miłość jest tylko omyłką Boga, a Pan nie jest ojcem świata, lecz jego carem. Bohater czuje, że nadeszła wielka chwila,
chwila Samsona, i chce jak mityczny Prometeusz podjąć samotna walkę z Bogiem w celu uszczęśliwienia ludzi: „Ja kocham cały naród(...)/Chcę go dźwignąć, uszczęśliwić/Chcę nim cały świat zadziwić(...)/Ja bym mój naród jak pieśń żywą stworzył,/I większe niźli Ty zrobiłbym dziwo-,/Zanuciłbym pieśń szczęśliwą”. Buntując się przeciw Bogu Konrad, mimo swego patriotyzmu, mimo umiłowania narodu, którego cierpienia odczuwa jak swoje własne ponosi klęskę.
Giaur, główny bohater „Giaura” Georga Byrona, zakochał się w brance tureckiego dowódcy Hassana, Leili, łamiąc tym samym prawa islamu. Zbuntowany przeciw nudnemu życiu i trudnej miłości postanowił uprowadzić Leilę, by mieć ją tylko dla siebie. Ale Hassan dowiedział się o zdradzie i postanowił ukarać kobietę. Utopiono ją w morzu. Giaur postanowił zemścić się na Hassanie, gdyż wraz ze śmiercią ukochanej stracił sens swojego życia. Po raz kolejny zbuntował się, tym razem przeciw moralności i złu całego świata. Zabił Turka – mordercę. Niestety nie dało to Giaurowi satysfakcji, gdyż nie odzyskał on ukochanej. Odniósł porażkę- gnębiony poczuciem winy za śmierć ukochanej- zmarł.
Kordian, bohater dramatu Juliusza Słowackiego pt. „Kordian” przeżywa przemianę, której przyczyną jest nieszczęśliwa miłość do Laury, dostrzeżenie faktu, że ludzkimi uczuciami mogą rządzić pieniądze, a papież odmawia swego błogosławieństwa i wstawiennictwa. Kordian zaczyna walczyć. Decydującym momentem jest symboliczna scena na górze Mont Blanc. Stojący jak„posąg człowieka na posągu świata” odkrywa w sobie buntownika, nie chce już burzyć starych porządków i obyczajów(jak na początku powieści), ale pragnie pode-rwać Europejczyków do walki z tyranią. Wzorem dla niego jest bohater walk w Szwajcarii - Winkelried. Jednak marzenia okazały się zbyt wygórowane, a Kordian zbyt słaby by je wykonać.
Epoka Młodej Polski to bunt przeciw wartością mieszczańskim: zakłamaniu i obłudzie, starym zwyczajom i konwenansom „Moralności Pani Dulskiej” Gabrieli Zapolskiej, ukazane jest zakłamanie i obłuda. Zbyszek, syn pani Dulskiej, buntuje się przeciw dwulicowości matki i tradycjom panującym w domu. Chce uwolnić się od nie-szczerości i zakłamania matki.
Bunt Tomasza Judyma, głównego bohatera powieści Stefana Żeromskiego „Ludzie bezdomni” opiera się na sprzeciwie do nieprawidłowości poglądów i niemożliwości zmiany świata.Za wszelka cenę chce naprawić świat i podnieść warunki życia najuboższych. Uważa, że ma do spłacenia dług, za szansę jaką dostał od losu: „ Muszę oddać, com wziął. Ten dług przeklęty. Nie mogę mieć ani ojca, ani matki, ani żony, ani jednej rzeczy, którą bym przycisnął do serca z miłością, dopóki z oblicza ziemi nie znikną te podłe zmory. Muszę wyrzec się szczęścia.” Jest rozdarty wewnętrznie i nie umie poradzić sobie z takim wyborem. Nie umie pójść na kompromis. Mógłby poślubić Joannę, założyć rodzinę i być szczęśliwym jednak nie spełniłby wówczas swoich planów, co nie godziłoby się z jego sumieniem.

W „Procesie” Kafki, ukazany jest bunt Józefa K, który z niewiadomo jakich powodów został aresztowany. Józef próbuje walczyć z prawem, wie, ze jest nie winny i szuka sprawiedliwości. Buntuje się, próbuje dostać się do sądu i udowodnić swoja niewinność. Niestety istnieje system totalitarny i już z góry zostało założone, iż Józef K. Jest winny i nic nie może tego zmienić. Bunt K. był jałowy, niemocny, bezbronny wobec sytuacji, w której się znalazł. Jego bunt przyniósł mu niepokój, poczucie bezsilności, samotności i w końcu doprowadził Józefa K. do śmierci.

W „Przedwiośniu” Stefana Żeromskiego ukazane jest dużo buntów młodego Cezarego Baryki. Pierwszym buntem Cezarego jest bunt przeciw matce. Kiedy jego ojciec wyjechał na wojnę, młody Baryka poczuł się wolny. Nie słuchał on matki i robił wszystko „na opak” . Włóczył się całymi dniami z kolegami i opuszczał lekcje co w efekcie przyniosło mu wydalenie ze szkoły. Cezary zbuntował się przeciwko ogólnemu porządkowi i ładowi. Jego kolejny bunt ukazuje się podczas rewolucji w Baku. Cezary jest niedojrzały i naiwny. Jest uczestnikiem wieców, mityngów ślepo wierząc w słuszność głoszonych idei. Powoduje to, że buntuje się przeciw wszystkiemu i wszystkim. Buntuje się również przeciwko założeniom komunistów. Występuje jako przeciwnik rewolucji i zadaje uczestnikom zebrania pytanie, jak klasa robotnicza może dać odrodzenie Polsce? Następny bunt, to bunt zranionego kochanka. Baryka pokochał piękna Laurę. Ich romans kwitł, ale niestety Laura porzuciła go i poślubiła innego mężczyznę, ale tylko ze względu na pieniądze.

Literatura współczesna to bunt przeciwko złu. W „Dżumie” Alberta Camusa. Słowo „dżuma” możemy odczytać na wiele sposobów: może to być choroba, może być potężnym, nieobliczalnym kataklizmem, który spada nieoczekiwanie na ludzi, może oznaczać wojnę, a także zło tkwiące w człowieku i na świecie. Jedno jest pewne. Dżuma jest wielkim zagrożeniem dla ludzkości. Ludzie mieszkający wmieście Oran, którego historia jest opisana, są przerażeni. Podejmują walkę z dżumą. Doktor Rieux jest jednym z pierwszych, który przeciwstawia się dżumie. Choć ma okazje wyjechać z miasta, pozostaje tam. Pomaga ludziom, nie zważając na ofiary, które niesie z sobą dżuma. Stwierdza, że godność ludzka to przede wszystkim bunt przeciw złu, namawia by się nie poddawać. Przyznaje, że sensem ludzkiego życia jest bunt i nietolerowanie zła ora jego zwalczacie.

Kolejnym buntownikiem tej epoki jest Artur z dramatu „Tango” Sławomira Mrożka. Próbuje ona narzucić swojej postępowej, anarchistycznej i awangardowej rodzinie jakiś porządek. Jego rodzice są obyczajowymi i artystycznymi rewolucjonistami, i obalili wszystkie nakazy i zakazy. Młody człowiek nie ma przeciw czemu się buntować. Dlatego Artur poszukuje sposobu dzięki któremu mógłby opanować cały ten nienawistny mu nieporządek.

Widać, że motywem buntu w literaturze jest tematem rzeką. Człowiek buntował się od zawsze. Sprzeciwiał się, gdyż świat, w którym żył nie wydawał mu się wystarczająco dobry, doskonały a prawa, według, których winien postępować, nie zadowalały go. Podejrzewam, że człowiek zawsze będzie się buntował, gdyż nie jest łatwo każdemu dogodzić. Jednak bunt ma także i swoje dobre strony. Sprawia, że powstaje coś nowego, dzięki czemu ludzie nie stoją w miejscu ale idą na przód. Głównym celem buntu jest popraw życia. Choć wielu buntowników nie osiągnie swoich celów, nie uda im się postawić na swoim za jakiś czas znajdzie ktoś inny, kto zrealizuje plany poprzedników. Albert Camus stwierdził, że „Aby istnieć, człowiek musi się buntować” i jest to właśnie jedna z największych prawd kierująca człowiekiem.