I. Podobieństwa III Rzesza i ZSRR
1. Aneksja ziem
a) III Rzesza
Ziemie polskie zostały wcielone w większości do Rzeszy.
b) ZSRR
Po zakończeniu działań wojennych tereny polskie zostały przyłączone do Związku Radzieckiego.
2. Wysiedlenia
a). III Rzesza
Niemcy realizowali narodowosocjalistyczny plan walki o przestrzeń życiową poprzez ujarzmienie, eksploatację a następnie biologiczne wyniszczenie narodu polskiego. Plany niemieckie przewidywały odmienne potraktowanie ziem włączonych do Rzeszy oraz obszaru Generalnego Gubernatorstwa (GG). Tereny przyłączone planowano germanizować już podczas wojny, ludność polska miała być zastąpiona osadnikami niemieckimi. Po 1941 ludność z tych terenów była kierowana na roboty do Niemiec lub przesiedlana do GG. Wysiedlani mogli ze sobą zabrać jedynie bagaż ręczny bez kosztowności. Byli przewożeni w brudnych, zatłoczonych pociągach, gdzie wielu umierało. Szczególnie brutalny charakter miała akcja wysiedleńcza na Zamojszczyźnie. Ogółem, liczbę Polaków wysiedlonych z ziem wcielonych do Rzeszy w latach 1939-1941 można ocenić na ok. 700-800 tys.
b). ZSRR
NKWD rozpoczęła na ziemiach zagarniętych akcję która już od kilku lat była prowadzona na terenie ZSRR, czyli tzw. oczyszczanie społeczeństwa z "elementów niepożądanych" stanowiących zagrożenie dla istnienia ZSRR. Za wrogów Związku Radzieckiego uważano przede wszystkim właścicieli majątków ziemskich, pracowników przedwojennego aparatu państwowego, działaczy politycznych i społecznych, urzędników, wojskowych itp. Ta część społeczeństwa w pierwsze kolejności była aresztowana i wywożona w głąb ZSRR, głównie do obozów pracy na Syberii i w Kazachstanie.. Tragicznie zakończył się także los około 230 tys. polskich jeńców wojennych(głównie oficerów służby czynnej i rezerwy), którzy we wrześniu 1939 roku dostali się do niewoli radzieckiej. Byli oni zsyłani do obozów pracy niewolniczej (łagrów), gdzie wielu z nich zginęło.
Do dziś zidentyfikowano około 600 łagrów, w których znaleźli się Polacy.
3. Likwidacje ludności
a) III Rzesza
Likwidacja mieszkańców Polski (głównie Żydów i Cyganów) odbywała się w zakładanych od 1940 roku obozach koncentracyjnych. Taki obozów było mnóstwo, a symbolem zbrodni nazistów są takie miejsca jak Oświęcim, Brzezinka, Treblinka i Majdanek. Masowo wywożeni do takich obozów ludzie byli ograbiani ze wszelkich dóbr materialnych a następnie poddawania selekcji. Jednostki słabsze były kierowane do masowej zagłady i zbrodniczych eksperymentów medycznych, natomiast osoby silniejsze stanowiły bezlitośnie wyzyskiwaną siłę roboczą
b). ZSRR
W marcu 1940 roku na Kremlu zapadła decyzja o likwidacji polskich oficerów, którą osobiście podpisał Stalin. W latach 1939 - 1941 w wyniku różnych form eksterminacji zginęło ponad 150 tys. polskich jeńców wojennych, lecz ich liczba ciągle wzrasta na skutek odkrywania coraz to nowych grobów Polaków na terenie byłego ZSRR. Dla 15 tys. oficerów polskich zostały utworzone specjalne obozy w Kozielsku, Starobielsku i Ostaszkowie . Prawie wszyscy więźniowie tych obozów zostali wymordowani, głównie w Katyniu , Charkowie i Miednoje
4. Germanizacja i Rusyfikacja
a). III Rzesza
W marcu 1941 ogłoszono Volkslistę (Niemiecką Listę Narodową). Szczególna presja wywierana była na Polaków ze Śląska i Pomorza.
Rozpoczęto również germanizację dzieci polskich o „cechach rasy niemieckiej”, bezdomnych lub odebranych rodzicom, wychowywanych następnie przez rodziny niemieckie lub instytucje hitlerowskie.
Zamknięto wszystkie polskie teatry, muzea, biblioteki i tym podobne instytucje kulturalne. Zmieniano nawet nazwy miast – Bydgoszcz na Bromberg, Łódź na Litzmannstadt, Toruń na Thorn. Również w GG zamknięto szkoły, teatry, zlikwidowano polską prasę Podstawowym celem germanizacji było zniszczenie polskiej kultury i religii, oraz zlikwidowanie polskiej elity umysłowej i politycznej, a reszty narodu polskiego stworzenie zaplecza siły roboczej, niewolniczo pracującej dla dobra Rzeszy.
b). ZSRR
Obywatelom RP przymusowo nadawano obywatelstwo rosyjskie. Na zagarniętych ziemiach za oficjalne języki uznane zostały ukraiński i białoruskie, jednak w praktyce dominował rosyjski. Zamknięto księgarnie i biblioteki polskie, kościoły. Niszczono wszelkie symbole religijne. Pozmieniano nazwy ulic i miast, rabowano zbiory sztuki, biblioteki, muzea, archiwa. Prowadzona była również aktywna propaganda antypolska i antykapitalistyczna. Zezwolono na rozwój życia kulturalnego, jednak pod ścisłą kontrolą władz. Twórcy musieli przedstawiać nową rzeczywistość w jasnych barwach. Władze widziały w nich „inżynierów dusz ludzkich”, zdobywających zwolenników dla reżimu sowieckiego.
5. Konfiskata mienia
a). III Rzesza
Wszelkie dobra ziemskie, majątki, zakłady przemysłowe itp. osób wysiedlanych były konfiskowane lub przekazywane niemieckim kolonistą.
b). ZSRR
Sowieci zagarnęli majątki ziemskie, fabryki i banki. Zablokowano konta bankowe, oszczędności.
6. Pobór do wojska
a). III Rzesza
Na Pomorzu w 1941 w ciągu pół roku wcielono do Wehrmachtu 70 tys. osób z Volkslisty.
b). ZSRR
Na wiosnę 1940 i 1941 r. Powołano do Armii Czerwonej dwa roczniki młodzieży z Kresów, w sumie około 150 tys. Polaków.
II. Różnice III Rzesza i ZSRR
1. Ideologia
a). III Rzesza
Nazizm. Niemcy głosili wyższość narodu niemieckiego.
b). ZSRR
Komunizm. Sowieci głosili hasła walki klasowej i dyktatury proletariatu, walki z kapitalizmem.
2. Ziemie
a). III Rzesza
Większość ziem wcielono, lecz z części utworzono Generalną Gubernię.
b). ZSRR
Całość ziem wcielono do ZSRR.
3. Kwestia Żydowska
a). III Rzesza
Jednym z głównych celów hitleryzmu było od początku wyniszczenie ludności żydowskiej. Tylko w Oświęcimiu zginęło około 1 mln Żydów. Był to naród skazany przez hitlerowców na unicestwienie. W każdym większym mieście Od jesieni 1939 były tworzone odizolowane od reszty miasta dzielnice, na terenie których mieściły się getta żydowskie. Warunki w takich gettach były ciężkie do zniesienia, dlatego duża część zamieszkujących je Żydów umierała na ich terenie, a pozostali byli masowo wywożeni do obozów zagłady. Największe w Europie getto żydowskie mieściło się w Warszawie, w którym to na niewielkim terenie Niemcy zamknęli około pół miliona Żydów.
b). ZSRR
W ZSRR Sowietom udało się pozyskać niektóre kręgi żydowskie do współpracy, w związku z czym Związek Radziecki nie dążył do eksterminacji Żydów za wszelką cenę tak jak Trzecia Rzesza.
4. Różne stopnie represji
a). III Rzesza
Lżejsze represje były stosowane na terenie Generalnego Gubernatorstwa, gdzie program germanizacji został odłożony na okres późniejszy. Polacy mieli prawo do własnego języka i kształcenia na poziomie szkolnictwa podstawowego i zawodowego, jednak bez przedmiotów nauczających o historii państwa polskiego jak historia lub geografia. Pozostawiono organizacje jak PCK, PKO, organizacje charytatywne Rady Głównej Opiekuńczej, aparat skarbowy etc. Władze okupacyjne sprawiały jednak nad nimi ścisły nadzór.
b). ZSRR
Ludność wszystkich ziem zajętych przez ZSRR była rusyfikowana i traktowana jednakowo.
Tabela
Podobieństwa | III Rzesza | ZSRR |
|---|---|---|
Aneksja ziem | Ziemie polskie zostały wcielone w większości do Rzeszy. | Po zakończeniu działań wojennych tereny polskie zostały przyłączone do Związku Radzieckiego. |
Wysiedlenia | Niemcy realizowali narodowosocjalistyczny plan walki o przestrzeń życiową poprzez ujarzmienie, eksploatację a następnie biologiczne wyniszczenie narodu polskiego. Plany niemieckie przewidywały odmienne potraktowanie ziem włączonych do Rzeszy oraz obszaru Generalnego Gubernatorstwa (GG). Tereny przyłączone planowano germanizować już podczas wojny, ludność polska miała być zastąpiona osadnikami niemieckimi. Po 1941 ludność z tych terenów była kierowana na roboty do Niemiec lub przesiedlana do GG. Wysiedlani mogli ze sobą zabrać jedynie bagaż ręczny bez kosztowności. Byli przewożeni w brudnych, zatłoczonych pociągach, gdzie wielu umierało. Szczególnie brutalny charakter miała akcja wysiedleńcza na Zamojszczyźnie. Ogółem, liczbę Polaków wysiedlonych z ziem wcielonych do Rzeszy w latach 1939-1941 można ocenić na ok. 700-800 tys. | NKWD rozpoczęła na ziemiach zagarniętych akcję która już od kilku lat była prowadzona na terenie ZSRR, czyli tzw. oczyszczanie społeczeństwa z "elementów niepożądanych" stanowiących zagrożenie dla istnienia ZSRR. Za wrogów Związku Radzieckiego uważano przede wszystkim właścicieli majątków ziemskich, pracowników przedwojennego aparatu państwowego, działaczy politycznych i społecznych, urzędników, wojskowych itp. Ta część społeczeństwa w pierwsze kolejności była aresztowana i wywożona w głąb ZSRR, głównie do obozów pracy na Syberii i w Kazachstanie.. Tragicznie zakończył się także los około 230 tys. polskich jeńców wojennych(głównie oficerów służby czynnej i rezerwy), którzy we wrześniu 1939 roku dostali się do niewoli radzieckiej. Byli oni zsyłani do obozów pracy niewolniczej (łagrów), gdzie wielu z nich zginęło. Do dziś zidentyfikowano około 600 łagrów, w których znaleźli się Polacy. |
Likwidacje ludności | Likwidacja mieszkańców Polski (głównie Żydów i Cyganów) odbywała się w zakładanych od 1940 roku obozach koncentracyjnych. Taki obozów było mnóstwo, a symbolem zbrodni nazistów są takie miejsca jak Oświęcim, Brzezinka, Treblinka i Majdanek. Masowo wywożeni do takich obozów ludzie byli ograbiani ze wszelkich dóbr materialnych a następnie poddawania selekcji. Jednostki słabsze były kierowane do masowej zagłady i zbrodniczych eksperymentów medycznych, natomiast osoby silniejsze stanowiły bezlitośnie wyzyskiwaną siłę roboczą | W marcu 1940 roku na Kremlu zapadła decyzja o likwidacji polskich oficerów, którą osobiście podpisał Stalin. W latach 1939 - 1941 w wyniku różnych form eksterminacji zginęło ponad 150 tys. polskich jeńców wojennych, lecz ich liczba ciągle wzrasta na skutek odkrywania coraz to nowych grobów Polaków na terenie byłego ZSRR. Dla 15 tys. oficerów polskich zostały utworzone specjalne obozy w Kozielsku, Starobielsku i Ostaszkowie . Prawie wszyscy więźniowie tych obozów zostali wymordowani, głównie w Katyniu , Charkowie i Miednoje |
Germanizacja i Rusyfikacja | W marcu 1941 ogłoszono Volkslistę (Niemiecką Listę Narodową). Szczególna presja wywierana była na Polaków ze Śląska i Pomorza. Rozpoczęto również germanizację dzieci polskich o „cechach rasy niemieckiej”, bezdomnych lub odebranych rodzicom, wychowywanych następnie przez rodziny niemieckie lub instytucje hitlerowskie. Zamknięto wszystkie polskie teatry, muzea, biblioteki i tym podobne instytucje kulturalne. Zmieniano nawet nazwy miast – Bydgoszcz na Bromberg, Łódź na Litzmannstadt, Toruń na Thorn. Również w GG zamknięto szkoły, teatry, zlikwidowano polską prasę Podstawowym celem germanizacji było zniszczenie polskiej kultury i religii, oraz zlikwidowanie polskiej elity umysłowej i politycznej, a reszty narodu polskiego stworzenie zaplecza siły roboczej, niewolniczo pracującej dla dobra Rzeszy. | Obywatelom RP przymusowo nadawano obywatelstwo rosyjskie. Na zagarniętych ziemiach za oficjalne języki uznane zostały ukraiński i białoruskie, jednak w praktyce dominował rosyjski. Zamknięto księgarnie i biblioteki polskie, kościoły. Niszczono wszelkie symbole religijne. Pozmieniano nazwy ulic i miast, rabowano zbiory sztuki, biblioteki, muzea, archiwa. Prowadzona była również aktywna propaganda antypolska i antykapitalistyczna. Zezwolono na rozwój życia kulturalnego, jednak pod ścisłą kontrolą władz. Twórcy musieli przedstawiać nową rzeczywistość w jasnych barwach. Władze widziały w nich „inżynierów dusz ludzkich”, zdobywających zwolenników dla reżimu sowieckiego. |
Konfiskata mienia | Wszelkie dobra ziemskie, majątki, zakłady przemysłowe itp. osób wysiedlanych były konfiskowane lub przekazywane niemieckim kolonistą. | Sowieci zagarnęli majątki ziemskie, fabryki i banki. Zablokowano konta bankowe, oszczędności. |
Pobór do wojska | Na Pomorzu w 1941 w ciągu pół roku wcielono do Wehrmachtu 70 tys. osób z Volkslisty. | Na wiosnę 1940 i 1941 r. Powołano do Armii Czerwonej dwa roczniki młodzieży z Kresów, w sumie około 150 tys. Polaków. |
Różnice | III Rzesza | ZSRR |
Ideologia | Nazizm. Niemcy głosili wyższość narodu niemieckiego. | Komunizm. Sowieci głosili hasła walki klasowej i dyktatury proletariatu, walki z kapitalizmem. |
Ziemie | Większość ziem wcielono, lecz z części utworzono Generalną Gubernię. | Całość ziem wcielono do ZSRR. |
Kwestia Żydowska | Jednym z głównych celów hitleryzmu było od początku wyniszczenie ludności żydowskiej. Tylko w Oświęcimiu zginęło około 1 mln Żydów. Był to naród skazany przez hitlerowców na unicestwienie. W każdym większym mieście Od jesieni 1939 były tworzone odizolowane od reszty miasta dzielnice, na terenie których mieściły się getta żydowskie. Warunki w takich gettach były ciężkie do zniesienia, dlatego duża część zamieszkujących je Żydów umierała na ich terenie, a pozostali byli masowo wywożeni do obozów zagłady. Największe w Europie getto żydowskie mieściło się w Warszawie, w którym to na niewielkim terenie Niemcy zamknęli około pół miliona Żydów. | W ZSRR Sowietom udało się pozyskać niektóre kręgi żydowskie do współpracy, w związku z czym Związek Radziecki nie dążył do eksterminacji Żydów za wszelką cenę tak jak Trzecia Rzesza. |
Różne stopnie represji | Lżejsze represje były stosowane na terenie Generalnego Gubernatorstwa, gdzie program germanizacji został odłożony na okres późniejszy. Polacy mieli prawo do własnego języka i kształcenia na poziomie szkolnictwa podstawowego i zawodowego, jednak bez przedmiotów nauczających o historii państwa polskiego jak historia lub geografia. Pozostawiono organizacje jak PCK, PKO, organizacje charytatywne Rady Głównej Opiekuńczej, aparat skarbowy etc. Władze okupacyjne sprawiały jednak nad nimi ścisły nadzór. | Ludność wszystkich ziem zajętych przez ZSRR była rusyfikowana i traktowana jednakowo. |
