Maszynoznawstwo - pojęcia.

• SKRĘCANIE, jeden z prostych stanów odkształcenia występujący przy obciążeniu przedmiotu, np. pręta prostego, 2 parami sił (momentami), działającymi w 2 różnych przekrojach poprzecznych; powodują one obrót (skręcenie) tych przekrojów względem osi pręta; w stanie skręcania pracują m.in. wały maszyn (silników, turbin parowych).

• ŚCISKANIE, jeden z prostych stanów odkształcenia ciała, występujący np. przy obciążaniu pręta o małej smukłości 2 siłami osiowymi, przeciwnie skierowanymi, wywołującymi skrócenie (ściśnięcie) pręta w kierunku działania tych sił.

• ZGINANIE, sposób odkształcania elementów konstrukcyjnych, np. belki; oś belki - prosta przed odkształceniem - ulega zakrzywieniu, a przekroje prostop. do osi przed odkształceniem pozostają do niej prostop. po odkształceniu; włókna zewn. belki leżące po stronie wklęsłej są ściskane, a po stronie wypukłej - rozciągane, rozdziela je warstwa włókien obojętna, przechodząca przez oś belki i prostop. do płaszczyzny zgięcia; w włóknach najbardziej oddalonych od warstwy obojętnej występują największe naprężenia prostop. do przekroju, czyli normalne (rozciągające lub ściskające); w zależności od sposobu obciążenia belki w przekrojach poprzecznych mogą wystąpić tylko naprężenia normalne (zginanie czyste) lub naprężenia normalne i styczne; naprężenia styczne osiągają największą wartość w osi obojętnej i zerowe wartości w włóknach skrajnych.

• NAPRĘŻENIE, miara sił wewn. powstających w ciele odkształcanym pod wpływem obciążenia zewn., oddziaływania temperatury (naprężenie cieplne), obróbki cieplnej (np. naprężenie hartownicze), procesu krzepnięcia (naprężenie odlewnicze) i in. oddziaływań zewn. (odkształceń plast., połączeń skurczowych). Naprężenie w dowolnym punkcie jest wektorem o wartości

• gdzie DF jest siłą działającą na element powierzchni przekroju DA będącego otoczeniem punktu; zwrot i kierunek naprężenia są takie same jak siły DF. Składowa wektora naprężenia prostopadła do płaszczyzny przekroju nosi nazwę naprężenia normalnego s, a składowa styczna - naprężenia stycznego t. Do wyznaczania stanu naprężenia w danym punkcie ciała, czyli ogółu naprężeń w płaszczyznach przechodzących przez dany punkt, wystarcza znajomość zespołu 3 naprężeń normalnych i 6 naprężeń stycznych, działających na ścianki elementarnego prostopadłościanu (nieskończenie małego), dowolnie wyciętego myślowo w otoczeniu tego punktu; tworzą one tzw. tensor naprężenia ; ze względu na symetrię tensora, liczba naprężeń potrzebnych do wyznaczenia naprężenia w dowolnym przekroju, przechodzącym przez dany punkt ciała, redukuje się do 3 naprężeń normalnych i 3 naprężeń stycznych lub tylko (gdy tensor sprowadzi się do odpowiedniego układu osi współrzędnych) 3 naprężeń głównych, to znaczy naprężeń normalnych działających na ścianki elementarnego prostopadłościanu, na których naprężenia styczne są równe 0. W zakresie, w którym obowiązuje prawo ® Hooke'a, składowe tensora naprężenia są wprost proporcjonalne do odpowiednich składowych tensora odkształceń (® odkształcenie ). Naprężenie można wyznaczyć teoretycznie (metodami teorii sprężystości czy teorii plastyczności) lub doświadczalnie - tensomerem

• STOP, substancja składająca się z 2 lub więcej pierwiastków chem, z których co najmniej 1, ale występujący w przeważającej ilości, jest metalem; zachowuje gł. własności stanu metalicznego: nieprzezroczystość, połysk, dobre przewodnictwo elektr. i cieplne oraz plastyczność. Stop otrzymuje się najczęściej przez stapianie czystych składników, a także przez ich spiekanie lub osadzanie elektrolityczne. ).

• STAL [niem.], stop żelaza z węglem (do 2%) i innymi pierwiastkami chem., do obróbki plast., otrzymywany w stanie ciekłym z surówki wielkopiecowej w procesie ® konwertorowym lub procesie ® martenowskim

• ŻELIWO, stop żelaza z węglem (2,5-4,5% węgla) oraz krzemem, manganem, fosforem i siarką pochodzenia metalurgicznego (żeliwo niestopowe lub węglowe), mogący również zawierać takie dodatki stopowe, jak nikiel, chrom, molibden, aluminium, tytan, wanad, miedź, wolfram, bor lub zwiększone ilości krzemu bądź manganu (żeliwo stopowe); jest otrzymywane z surówki wielkopiecowej z dodatkiem złomu żeliwnego i stalowego w piecu szybowym, żeliwiaku; jest stopem odlewniczym.

• KUŹNICTWO, kowalstwo, dział ® plastycznej obróbki obejmujący procesy wytwarzania przedmiotów kutych (® kucie, kuźnicze narzędzia) ze stali, metali nieżel. i ich stopów. Kuźnictwo, kowalstwo, obróbka plastyczna zajmująca się wytwarzaniem przedmiotów (odkuwek z różnych metali i stopówza pomocą kucia

Łożysko, zespół elementów konstrukcyjnych, którego zadaniem jest podtrzymanie obracających się elementów maszyn (np. wałów, osi), zapewnienie im jak najmniejszego tarcia oraz przenoszenie ich obciążeń na podłoże.
Łożyska dzieli się na dwa podstawowe rodzaje: ślizgowe i toczne. Łożysko ślizgowe składa się z kadłuba i panwi, w której osadzony jest czop osi lub wału. Podczas ruchu w łożysku ślizgowym pomiędzy panwią a czopem osi (wału) występuje tarcie ślizgowe (Tarcie ) Łożyska ślizgowe dzieli się na: poprzeczne, wzdłużne i poprzeczno-wzdłużne.
Łożysko toczne składa się z pierścienia zewnętrznego osadzonego nieruchomo w oprawie, pierścienia wewnętrznego osadzonego nieruchomo na czopie osi (wału) oraz elementów tocznych, umieszczonych pomiędzy pierścieniami. Podczas ruchu w łożysku tocznym występuje tarcie toczne pomiędzy elementami łożyska.
Ze względu na kształt elementów tocznych łożyska toczne dzieli się na: kulkowe i wałeczkowe (walcowe, stożkowe, baryłkowe i igiełkowe). Zależnie od kierunku, w jakim mogą przenosić obciążenia, rozróżnia się łożyska toczne: poprzeczne, wzdłużne i poprzeczno-wzdłużne (skośne). W zależności od liczby rzędów elementów tocznych rozróżnia się łożyska toczne: jednorzędowe (najczęściej stosowane), dwurzędowe i wielorzędowe.