Układ Słoneczny

Układ słoneczny to zespół ciał niebieskich złożony ze Słońca i obiegających je 9 planet. Są to (w kolejności od najbliższej do najbardziej oddalonej od Słońca) Merkury, Wenus, Ziemia, Mars, Jowisz, Saturn, Uran, Neptun, Pluton. W skład układu słonecznego wchodzą także księżyce (satelity) wszystkich planet (jest ich w sumie 31), tysięcy planetoid oraz meteorów, komet i rozsianego w przestrzeni gazu i pyłu. Niektórzy naukowcy zaliczają do nich także sondy i satelity wystrzelone w przestrzeń przez człowieka, choć są one mało znaczące. Największym ciałem niebieskim(w tym przypadku gwiazdą) jest Słońce które jest centrum układu słonecznego. Słońce jest kulą gazów, głównie helu i wodoru ma średnicę ok. 1,4 mln. kilometrów. Powstało 5 miliardów lat temu. Jego pole grawitacyjne oddziałowuje na wszystkie dziewięć planet. Planety dzielimy na wewnętrzne(Wenus, Merkury, Ziemia, Mars) oraz zewnętrzne (Jowisz, Saturn, Neptun, Uran, Pluton). Pierwsza planetą układu słonecznego jest Merkury. Składa się głównie z żelaznego jądra oraz skalistej i pokrytej kraterami powierzchni. Merkury jest najgorętsza planetą w układzie słonecznym, nie posiada atmosfery ponieważ ma bardzo słabą grawitację. Merkury nie posiada również żadnego księżyca. Kolejna planetą jest Wenus-typowa skalna planetą która ciągle jest osnuta grubą warstwą chmur odbijających światło słoneczne co czyni Wenus najjaśniejsza planeta układu słonecznego. Panuje tam bardzo wysoka temperatura(do 4800C) oraz wysokie ciśnienie ( do 90 atmosfer). Żółtawy kolor chmur spowodowany jest obecnością kwasu siarkowego co może świadczyć o obecności na Wenus aktywnych wulkanów. Wenus nie ma satelitów. Następna jest Ziemia nazywana niebieskim globem(z powodu licznych oceanów). Pod względem budowy wewnętrznej przypomina inne planety „wewnętrzne”(jądro z metalu otoczone jądrem zewnętrznym z płynnego metalu), ale warunki zewnętrzne różnią się diametralnie. Na Ziemi istnieje woda w stanie płynnym, atmosfera bogata w tlen oraz inne warunki sprzyjające życiu. Ziemia posiada księżyc. Jest on skalnym ciałem niebieskim które nie posiada atmosfery. Jedna z teorii powstania księżyca jest oderwanie się kawałka Ziemi podczas jej kształtowania w wyniku uderzenia asteroidy. Kolejny jest Mars zwany czerwona planetą. Ma podobnie do Ziemi ukształtowaną litosferę(są tu kratery, wulkany, pasma górskie, równiny itp.) lecz warunki klimatyczne nie sprzyjają życiu. Mars jest suchy i zimny a jego atmosfera jest trująca dla człowieka. Istnieją teorie, że na Marsie istniało kiedyś życie. Planeta ta cała jest pokryta czerwonawym pyłem-tlenkiem żelaza czyli powszechnie znaną nam rdzą która sprawia, że Mars widziany z daleka jest czerwony. Mars posiada dwa księżyce: Deimos i Fobos które są jak się przypuszcza planetoidami „złapanymi” przez pole grawitacyjne Marsa. Następną planeta jest Jowisz-pierwszy z czterech gazowych olbrzymów. Składa się głównie z wodoru we wszystkich trzech stanach skupienia (gazowy-powłoka zewnętrzna, ciekły-wewnętrzne warstwy, stały-metaliczne jądro planety). Jowisz posiada pierścienie (luźny pył przyciągany przez pole grawitacyjne Jowisza) oraz 16 księżyców: Adrastea, Metis, Almatea, Tebe, Io, Europa (księżyc pokryty lodem), Ganimedes, Kalisto, Leda, Himalia, Lisithea, Elara, Ananke, Karme, Pasifae, Sinope. Kolejny jest Saturn-drugi gazowy olbrzym. Jego średnia gęstość jest mniejsza niż gęstość wody przez co masa Saturna jest trzy razy mniejsza od masy Jowisza choć wielkości obu planet mało się różnią. Saturn ma ok. 20 księżyców: Pan, Atlas, Prometeusz, Pandora, Epimeteus, Janus, S3, S4, Mimas, Enceladus, Tethys, Telesto, Kalipso, Dione, Helena, Rea, Tytan(pokryty lodem przez co może się tam kiedyś rozwinąć życie), Hyperion, Japet, Febe. Saturn posiada również rozbudowany system pierścieni. Kolejnym gazowym olbrzymem jest Uran. Posiada kamienne jądro otoczone płaszczem lodowo-gazowym, oraz atmosferę z metanu który nadaje planecie niebieskawy odcień. Uran posiada 15 księżyców: Kordelia, Ofelia, Bianka, Kressyda, Desdemona, Julia, Porcja, Rozalinda, Belinda, Puk, Miranda, Ariel, Umbriel, Tytania, Oberon. Następną planetą jest Neptun (ostatni z gazowych olbrzymów). Podobnie jak Uran posiada niewielkie skalne jądro oraz gazowa atmosferę z metanu nadającą mu jaskrawo-niebieski kolor. Na Neptunie wieją najszybsze w układzie słonecznym wiatry (do 2200 km/h). Neptun posiada osiem księżyców: Najada, Talassa, Despiona, Galatea, Larissa, Proteus, Tryton, Nereida. Ostatnią i najmniejszą planetą układu słonecznego jest Pluton. Był uważany za dużą planetoidę dopóki nie odkryto jego jedynego księżyca Charona. Lecz nie tylko planety zaliczają się do układu słonecznego. Należą do niego także planetoidy, meteory, komety, meteoryty. Widoczna na niebie kometa to twór o niewyraźnie zarysowanych kształtach, ozdobiony często efektownym warkoczem. Fizycznie zaś jest to przypuszczalnie kilkukilometrowa bryła zanieczyszczonego lodu. Gdy bryła taka zbliża się do Słońca, pod wpływem jego promieniowania wytwarza się wokół niej gazowo-pyłowy obłok o rozmiarach wielokrotnie większych od Ziemi. Pojawia się też często skierowana odsłonecznie smuga gazów - warkocz, którego rozmiary mogą wynosić miliony kilometrów. Większość komet to tylko „goście” w układzie słonecznym. Ale są też komety zadomowione tu na stałe. Obiegają one naszą gwiazdę po silnie spłaszczonych eliptycznych orbitach. Do takich należy np. znana kometa Halleya, która była widoczna ostatnio w roku 1986 i po 75 latach, w 2061 r., zbliży się ponownie do Słońca. Masa tej komety oceniana jest na biliard kilogramów. W skali kosmicznej to znikoma wartość, zaledwie miliardowa część masy Ziemi.

Meteory to drobne pyłki i bryły, czasem nie większe od ziaren piasku, które krążą w układzie słonecznym. Kiedy meteory wpadają do atmosfery Ziemi z prędkością sięgającą niekiedy 40 km/s, pod wpływem tarcia rozżarzają się i spalają. Zaczynają wtedy świecić, zwykle na wysokości ok. 100 km nad ziemią, dając na niebie efekt tzw. spadających gwiazd. Jeżeli w pogodną noc będziesz patrzył na Gwiazdy przez ponad pół godziny, zobaczysz nagle spadającą gwiazdę, która tak naprawdę jest płonącym meteorem. Meteory krążą po orbicie wokół Słońca , podobnie jak planetoidy. Są one pozostałościami materii, która uczestniczyła w tworzeniu układu słonecznego. Poza tym część meteorów pochodzi z materii wyrzuconej przez komety. Meteory poruszające się bardzo zbliżonych torach tworzą tzw. roje. Kiedy Ziemia przecina taki rój na niebie widać \"deszcz meteorów\". Deszcze meteorów pojawiają się w regularnych odstępach czasu co roku, kiedy Ziemia w ruchu po orbicie wraca na te same miejsca. Najlepiej próbować obserwować deszcze spadających gwiazd ok. 4 stycznia, 12 sierpnia i 13 grudnia. Meteoryty to większe meteory, które nie spaliwszy się całkowicie w atmosferze dotarły do powierzchni Ziemi. Największy z dotychczas odszukanych meteorytów waży 60 ton i spadł w Namibii w południowej Afryce. Około 25 000 lat temu ciało o średnicy ok. 100m spadło w Arizonie czego śladem jest zagłębienie w formie krateru o średnicy 1200 m. Spadające meteoryty zostawiają na niebie rozżarzony ślad, rzadko się jednak zdarza, aby po tym śladzie natrafiono na obtopioną i opaloną bryłkę metalu lub skały, która z Kosmosu spadła na Ziemię. Ponieważ meteory wyglądają często jak zwykłe kamienie, większość z nich odnaleziono w wyniku specjalnych poszukiwań, przeprowadzanych na terenach, gdzie wyraźnie odróżniają się od otoczenia, takich jak śnieżne pola Arktyki czy Antarktyki. Meteoryty dzieli się na: metaliczne składające się zwykle z żelaza i niklu oraz kamienne. Możliwe, że niektóre meteoryty stanowią odłupane w wyniku zderzenia części planetoid. Planetoidami nazywamy ciała niebieskie krążące wokół Słońca o rozmiarach mniejszych niż planety. Zalicza się do nich zarówno ciała o średnicy ok. 1000 km. Oraz najmniejsze drobiny pyłowe. Pod względem składu można wyróżnić planetoidy kamienne, węglowe i metaliczne. Występuja przede wszystkim w pasie planetoid położonym między orbitami marsa i Jowisza.