„Udowodnij tezę – średniowiecze miało charakter uniwersalny”

„Udowodnij tezę – średniowiecze miało charakter uniwersalny”

Średniowiecze charakteryzuje się uniwersalizmem. Większość ówczesnego świata, czyli Europa przyjęła jako religię chrześcijaństwo. Miało to ogromny wpływ zarówno na politykę międzynarodową, wewnętrzną państw jak i na życie przeciętnego człowieka, jego światopogląd, wyznawane przez niego wartości oraz sposób w jaki myślał na co dzień. W mojej pracy przedstawię uniwersalistyczny charakter średniowiecza i poprę swoje stanowisko konkretnymi przykładami.

Średniowiecze to okres w historii Europy. Umownie jego granicę wyznaczają dwie daty: rozpoczyna go upadek cesarstwa zachodniorzymskiego w 476 r. a kończy odkrycie Ameryki przez Kolumba w 1492 r. W średniowieczu dominującą religią było chrześcijaństwo, a konkretnie katolicyzm. Przyjmowanie chrześcijaństwa przez władców podnosiło ich znaczenie na arenie międzynarodowej i wzmacniało ich pozycję w kraju (nie można było podnieść ręki na władcę, gdyż władza podchodziła od Boga, a rządzący był wybrańcem, który miał realizować wolę boską na ziemi) oraz prestiż ich państwa. Niektóre z nich zostały zmuszone do przyjęcia religii siłą. Wraz z rozwojem katolicyzmu w państwach europejskich upowszechniła się łacina jako język urzędowy, literatura (zazwyczaj anonimowa, gdyż dzieła tworzone były nie dla sławy autora, lecz na chwałę Boga), filozofia (augustynizm, a następnie tomizm), oraz trzy wzorce do naśladowania: władcy, rycerza i świętego. Władza w średniowieczu dzieliła się pomiędzy papieżem, a cesarzem na władzę kościelną oraz świecką. Wielokrotnie dochodziło w Europie do podziału na dwa obozy. Zarówno papież jak i cesarz chciał być ważniejszy od drugiego.

Łacina była uniwersalnym językiem w średniowieczu. Obowiązkowo musiała go znać każda wykształcona osoba, obojętnie z którego kraju pochodziła. To właśnie po łacinie spisywane były wszelkie księgi, kroniki i encyklopedie. Większość szkół w średniowieczu nauczała po łacinie, a nauczali w nich duchowni. Była to najlepiej wykształcona wówczas warstwa społeczeństwa. To głównie duchowni potrafili czytać i pisać, często posiadali bardzo dużą wiedzę w specjalistycznych dziedzinach. Dzięki temu niejednokrotnie zajmowali wysokie stanowiska na dworach królewskich. W szkołach nauczano tzw. „siedmiu sztuk wyzwolonych”. Nauka dzieliła się na dwa stopnie: trivium i quadrivium. Trivium oznaczało naukę łaciny, dialektyki i retoryki, a stopień wyżej quadrivium naukę geometrii, arytmetyki, astronomii oraz muzyki. Uzyskanie tytułu magistra w owych siedmiu sztukach wyzwolonych pozwalało na studiowanie kierunków uniwersyteckich takich jak teologia, medycyna i prawo. Język łaciński do dzisiaj nauczany jest przy studiowaniu prawa oraz medycyny, przykładem może być łacińska nazwa składników chemicznych czy bakterii.

Główną domeną średniowiecza był teocentryzm. Boga stawiano w centrum. Nie przywiązywano większej uwagi do życia ludzkiego, które było marne i chwilowe. Ludzie pocieszali się, że prawdziwe „życie”, nagroda czeka na nich po po śmierci w niebie. Wszystko co ludzie robili było poświęcone Bogu, zgodnie z hasłem „ad maiorem gloriam Dei” - na większą chwałę Bożą. Budowanie wspaniałych kościołów, pisanie dzieł literackich i malowanie obrazów. Tematyka dzieł artystycznych niemal zawsze związana była z Bogiem, niebem, aniołami czy świętymi. Popularne hasło „memento mori” - pamiętaj, że umrzesz tylko potęgowało w ludziach niechęć do zbyt dużej pogoni za dobrami materialnymi tego świata. Woleli żyć wizją tego, że wszystko czego pragną dane im zostanie po śmierci. Bardzo dużą uwagę natomiast przywiązywali do niej samej. Uważali, że sposób w jaki człowiek odejdzie z tego świata jest bardzo istotny. Chwalili śmierć bohaterską i męczeńską. Uważali ją za najpiękniejszą, a ludzi którzy ginęli w ten sposób często ogłaszano świętymi i wierzono, że spotka ich w niebie za to szczególna nagroda.




W średniowieczu występowały trzy wzorce osobowe, które uznawano za godne naśladowania: ideał władcy, rycerza i świętego. Idealnego władcę powinna cechować pobożność, waleczność, sprawiedliwość, odwaga, mądrość. Powinien troszczyć się o swoich poddanych i kierować się ich dobrem, bronić chrześcijaństwa i jego wyznawców. Według ludzi średniowiecza władca był wybrańcem Boga. Rycerz powinien być bohaterski, szlachetny i honorowy. Miał być całkowicie oddany swojemu władcy oraz Bogu. Wierny wobec swoich przyjaciół oraz damy swego serca. Prawdziwy rycerz podejmował każde wyzwanie, wolał honorowo zginąć niż uciec z pola bitwy. Walczył uczciwie, nie atakował słabszych od siebie. Zawsze bronił dobrego imienia swojej wybranki i swojego władcy, walczył w obronie chrześcijaństwa.

Wyznacznikiem majątku oraz pozycji społecznej był ubiór. Im bardziej zdobione i kolorowe były ubrania tym ważniejsza musiała być osoba je nosząca. Biedni, chłopi nosili proste szare, niefarbowane łachmany, zazwyczaj nie mieli butów. Społeczeństwo średniowiecza dzieliło się na dwie główne grupy: mieszczaństwo i chłopstwo. Mieszczanie mieszkali w miastach, zajmowali się handlem, rzemiosłem, byli wolnymi obywatelami państwa. Chłopi żyli na wsi, byli podlegli swojemu panu (właścicielowi ziemi na której żyli i pracowali), któremu musieli oddawać część swoich plonów. W średniowieczu bardzo popularnym sposobem uprawy ziemi była trójpolówka – chłop dzielił pole na trzy części. Na pierwszej uprawiał rośliny ozime, na drugiej jare, a trzeci kawałek ziemi leżał odłogiem. Co roku „przesuwał” uprawę na następną część, dzięki czemu unikało się wyjałowienia ziemi, która mogła „odpocząć”.

Architektura w średniowieczu dzieliła się na dwa główne style architektoniczne: romański i gotycki. Architektura romańska rozwijała się w Europie od X do XII wieku. Budynki były budowane z kamienia, składały się z prostych brył. Posiadały bardzo grube mury, nieliczne i malutkie otwory okienne. Spowodowane to było obronnym charakterem budowli. Szczególnie kościoły miały pełnić funkcję schronienia w razie ataku wroga. Styl gotycki rozwinął się we Francji, w drugiej połowie XII wieku. Budowle gotyckie bardzo różniły się od romańskich. Sprawiały wrażenie dużo lżejszych. Były znacznie wyższe, pięły się ku górze, Bogu, były ostro zakończone licznymi strzelistymi wieżyczkami. Posiadały liczne, duże okna, witraże, bogato zdobione portale. Stosowano w nich nowy typ sklepienia – krzyżowo-żebrowe. Wnętrza kościołów były bogato zdobione różnego rodzaju freskami przedstawiającymi sceny i postaci biblijne. Gdy świeciło słońce wewnątrz kościoła panowała piękna gra świateł, która wraz z bogatym i pięknym wykończeniem kościoła sprawiała wrażenie, że człowiek znajduje się we wspaniałym, świętym, boskim miejscu.

Podsumowując w średniowiecznej Europie uniwersalizm polegał na dominacji religii chrześcijańskiej. Kościół katolicki posiadał bardzo dużą władzę, walka o nią była przyczyną konfliktu między papieżem a cesarzem. Język łaciński stał się uniwersalnym językiem, w którym mogli porozumieć się wszyscy europejscy uczeni. Najbardziej wykształceni byli duchowni, to właśnie oni zazwyczaj zakładali szkoły i nauczali w nich. Poglądem średniowiecznych ludzi był teocentryzm – Bóg był w centrum uwagi, najczęstszym tematem dzieł sztuki i literatury. Przyjęte były też godne naśladowania wzorce: władcy, rycerza i świętego, które miały moralizować ludzi, dawać przykład jak powinni żyć. W średniowieczu wszystko miało nawiązywać do zasady ad maiorem gloriam Dei - na większą chwałę Bożą.