Lektury gimnzajalne - wykaz i omównie

„I nie było już nikogo” A. Christie:
1. Tytuł: „I nie było już nikogo:
2. Autor: Agatha Christie
3. Rodzaj literacki: epika
4. Gatunek literacki: powieść kryminalna
5. Czas akcji: 1940r.
6. Miejsce akcji: fikcyjna Wyspa Żołnierzyków, Devon
7. Bohaterowie: Anthony Marston, Ethel Rogers, Thomas Rogers, gen. John Macarthur, Emily Brent, Lawrence Wargrave, dr. Edward Armstrong, William Blore, Philip Lombard, Vera Claythorne, Morris, U.N. Owen (postać wykreowana na potrzeby sytuacji)
8. Tematyka: tajemnicze morderstwa na wyspie żołnierzyków, zaproszenie wybranych ludzi na wyspę przez tajemniczego Owena, losy dziesięciu osób zdeterminowane przez decyzje sędziego, szukanie zabójcy
9. Problematyka: ludzkie poczucie sprawiedliwości, nieprawidłowa ocena czynów, wyrzuty sumienia dręczące bohaterów z powodu przeszłości, jaką stworzyli, bezkarność morderców, wypaczone poczucie sprawiedliwości sędziego Wargrave’a, choroba psychiczna niosąca zniszczenie jednostce i światu, zachłanność i chciwość jako motywy postępowania, problem istnienia zbrodni doskonałej, wzbudzanie podejrzliwości w relacjach międzyludzkich, działanie w obłędzie, pod wpływem strachu
10. Adaptacje i ekranizacje:
a. „A potem nie było już nikogo”
• Tytuł oryginalny: „And Then There Were None”
• Reżyseria: Renè Clair
• Rok produkcji: 1945
• Kraj: USA
b. „Dziesięciu małych Indian”
• Tytuł oryginalny: „Ten Little Indians”
• Reżyseria: George Pollock
• Rok produkcji: 1965
• Kraj: Wielka Brytania
c. „Dziesięciu małych Indianiątek”
• Tytuł oryginalny: „Desyat negrityat”
• Reżyseria: Stanislav Govorukhin
• Rok produkcji: 1987
• Kraj: ZSRR
d. „Agatha Christie: I nie było już nikogo” (gra wideo)
• Tytuł oryginalny: „Agatha Christie: And There Were None”
• Reżyseria: Scott Nixon
• Rok produkcji: 2005
• Kraj: USA
11. Geneza powstania utworu:
Książka została po raz pierwszy wydana w listopadzie 1939 roku. Pierwotnie nosiła tytuł „Dziesięciu małych murzynków”, od użytej w powieści piosenki. Tytuł był parokrotnie zmieniany, najpierw na „Dziesięciu małych Indian”, a następnie na „I nie było już nikogo”.

„Folwark zwierzęcy” G. Orwell:
1. Tytuł: „Folwark zwierzęcy”
2. Autor: George Orwell
3. Rodzaj literacki: epika
4. Gatunek literacki: przypowieść, parabola
5. Czas akcji: I połowa XX wieku
6. Miejsce akcji: angielski folwark w okolicach miasta Willington
7. Bohaterowie: Major, Snowball, Napoleon, Clover, Boxer, Benjamin, Mollie, Muriel, Bluebell, Jessie, Pincher, Mojżesz, Squealer, Minimus, pan Jones, pan Frederick, pan Pilkington
8. Tematyka: historia folwarku, rządy świń na folwarku, życie zwierząt na Folwarku Dworskim, życie zwierząt na Folwarku Zwierzęcym, wprowadzanie nowych idei, w tym animalizmu, historia rewolucji, jaka zaszła w folwarku, rządy Napoleona i Snowballa, proces edukacji zwierząt, indywidualne losy poszczególnych zwierząt, historia Jonesa, historia przyjaźni Napoleona ze Snowballem
9. Problematyka: totalitarne rządy w państwie, problem przejęcia władzy przez niewłaściwe osoby, problem propagandy, wypaczanie dobrych idei i wykorzystywanie ich do realizacji pragnień jednostki, wrogość zwierząt wobec ludzi, problem rewolucji, wymykania się działań rewolucyjnych spod kontroli, problem rewolucji zjadającej własne dzieci, problem manipulacji społeczeństwem, żądza władzy, egoizm rządzących, walka o władzę, hipokryzja jako sposób na manipulację i sposób bycia, rządy oparte na kłamstwie i niesprawiedliwości, ciemiężeniu innych, proces „ogłupiania” społeczeństwa, wykorzystanie kogoś do realizacji własnych celów, tworzenie fikcji rzeczywistości w świadomości młodego pokolenia
10. Adaptacje i ekranizacje:
a. „Folwark zwierzęcy”
• Tytuł oryginalny: „Animal Farm”
• Reżyseria: John Halas, Joy Batchelor
• Rok produkcji: 1945
• Kraj: Wielka Brytania
b. „Folwark Zwierzęcy:
• Tytuł oryginalny: „Animal Farm”
• Reżyseria: John Stephenson
• Rok produkcji: 1999
• Kraj: USA
11. Geneza powstania utworu:
Książka miała być satyrą na rewolucję rosyjską. Jej przesłanie jest jednak szersze: pokazuje ona, że gwałtowne rewolucje prowadzą tylko do zmian rządzących i, że nie ma czegoś takiego jak „dobrotliwa dyktatura”.
„Folwark zwierzęcy” został napisany w latach 1937-1943, a wydany w roku 1945.

„Cesarz” R. Kapuściński:
1. Tytuł: „Cesarz”
2. Autor: Ryszard Kapuściński
3. Rodzaj literacki: epika
4. Gatunek literacki: reportaż
5. Czas akcji: lata 1930-1975
6. Miejsce akcji: Etiopia
7. Bohaterowie: cesarz Hajle Selasje, służba pałacowa, ludzie cesarza, sam autor
8. Tematyka: rządy cesarza Hajle Selasje, życie w Etiopii, rewolucja w kraju
9. Problematyka: niewłaściwe decyzje rządzących, okłamywanie mieszkańców kraju, bieda i głód plebsu przeciwstawiona bogactwu rządzących, niepotrzebne wydawanie pieniędzy przez rządzących, zdrada w państwie, brak lojalności
10. Adaptacje i ekranizacje: ekranizacji brak. Adaptacje:
• 1978 Teatr im. Stefana Jaracza, Łódź, reżyseria Jerzy Hutek
• 1979 Mała Scena Teatru Powszechnego, Warszawa, reżyseria Jerzy Hutek
• 1980 Teatr Polskiego Radia, adaptacja E. Marcinkowska
• 1981 Teatr Dramatyczny im. J. Szaniawskiego, Wałbrzych, reżyseria Kazimierz Tałaj
• 1981 Scena „Format”, Kraków reżyseria J. Kopczewski
• 1981 Teatr Dramatyczny im. Szaniawskiego, Płock
• 1981 Teatr Telewizji TVP, Studio Faktu i Sensacji, reżyseria Jerzy Hutek
• 1983 Teatr Adekwatny, Warszawa, reżyseria J.Wócik, monodram Magda Teresa Wójcik
• 1987 Teatr Studio, Warszawa – polska wersja przedstawienia z Londynu
• 1987 The Royal Court Theatre, Londyn, reżyseria Jonathan Miller i Micheal Hastings
• 1995 wersja operowa, Festiwal Operowy, Palatsi (Finlandia), wystawiła Soronlinna
• 2002 Teatr Adekwatny, Warszawa, reżyseria Magda Teresa Wójcik, monodram Jolanta Olszewska
• 2002 Teatr Dramatyczny, Warszawa, reżyseria Magda Teresa Wójcik, gra Jolanta Olszewska
źródło: http://kapuscinski.info/inscenizacje-teatralne-cesarza.html
11. Geneza powstania utworu:
„Cesarz” został wydany w 1978 roku. Kapuściński napisał tę książkę w czasie swojej wizyty w Etiopii. Jest ona zbiorem wspomnień ludzi, którzy żyli w czasie panowania cesarza Hajle Selasje.

„Bajki robotów” S. Lem:

Wszystkie „Bajki robotów” zostały wydane w roku 1964. Adaptacji i ekranizacji brak.

1. Tytuł: „Trzej elektrycerze”
2. Autor: Stanisław Lem
3. Rodzaj literacki: epika
4. Gatunek literacki: opowiadanie
5. Czas akcji: bliżej nieokreślony
6. Miejsce akcji: fikcyjna planeta Kryonia
7. Bohaterowie: elektrycerze: Mosiężny, Żelazny i Kwarcowy; Kryonidzi: Boreal, Albucyd Biały, Astrouch, Baryon
8. Tematyka: próby zdobycia Kryonii przez trzech elekt rycerzy, obrona Kryonidów przed napastnikami
9. Problematyka: zachłanność i bezmyślność prowadzące do tragedii

1. Tytuł: „Uranowe uszy”
2. Autor: Stanisław Lem
3. Rodzaj literacki: epika
4. Gatunek literacki: opowiadanie
5. Czas akcji: bliżej nieokreślony
6. Miejsce akcji: fikcyjna planeta Aktynuria
7. Bohaterowie: Kosmogonik, jego uczeń, Palatynidzi, Pyron, Architor
8. Tematyka: powstanie Aktynurii, losy dyktatora Architora, bunt przeciwko Architorowi
9. Problematyka: totalitaryzm prowadzący do zguby rządzącego


1. Tytuł: „Jak Erg Samowzbudnik bladawca pokonał”
2. Autor: Stanisław Lem
3. Rodzaj literacki: epika
4. Gatunek literacki: opowiadanie
5. Czas akcji: bliżej nieokreślony
6. Miejsce akcji: fikcyjna planeta, fikcyjne galaktyki
7. Bohaterowie: król Boludar, królewna Elektrina, bladawiec, Salamid, Thaladon, Strzeżysław Megawat, dwaj Automacieje, Protezy, Arbitron Kosmozoficz, Palibaba, Diody, Triody, Heptody, Perpetuan, Matrycy Perforat, Erg Samowzbudnik
8. Tematyka: sprowadzenie na dwór bladawca przez króla Boludara, kradzież kluczyka królewny Elektriny, przygody śmiałków, którzy chcieli owy kluczyk odzyskać
9. Problematyka: nadmierna ciekawość, prowadząca do tragedii, niezwykła chytrość w dążeniu do celu

1. Tytuł: „Dwa potwory”
2. Autor: Stanisław Lem
3. Rodzaj literacki: epika
4. Gatunek literacki: opowiadanie
5. Czas akcji: bliżej nieokreślony
6. Miejsce akcji: planeta Argensów
7. Bohaterowie: Argensi (Srebrzyści), Wielki Cyberator Koronny, Wielki Arcydynamik, Wielki Abstraktor, Energ Inhiston, twórca potworów
8. Tematyka: wojna Srebrzystych z Syderyjczykami Azmejskimi, walka z pustoszącymi planetę potworami
9. Problematyka: zemsta jako motyw do działania i narzędzie zniszczenia

1. Tytuł: „Biała Śmierć”
2. Autor: Stanisław Lem
3. Rodzaj literacki: epika
4. Gatunek literacki: opowiadanie
5. Czas akcji: bliżej nieokreślony
6. Miejsce akcji: fikcyjna planeta Aragena
7. Bohaterowie: król Metameryk, lud Enterytów, Afinor,
8. Tematyka: historia planety, znalezienie tajemniczego statku na powierzchni Arageny, zagłada Enterytów
9. Problematyka: ciekawość prowadząca do zguby

1. Tytuł: „Jak Mikromił i Gygacyan ucieczkę mgławic wszczęli”
2. Autor: Stanisław Lem
3. Rodzaj literacki: epika
4. Gatunek literacki: opowiadanie
5. Czas akcji: bliżej nieokreślony
6. Miejsce akcji: galaktyka
7. Bohaterowie: Mikromił, Gygacyan, ich roboty-wynalazki
8. Tematyka: konkurencja między Mikromiłem i Gigacyanem
9. Problematyka: konkurowanie, które prowadzi do katastrofy

1. Tytuł: „Bajka o maszynie cyfrowej, co ze smokiem walczyła”
2. Autor: Stanisław Lem
3. Rodzaj literacki: epika
4. Gatunek literacki: opowiadanie
5. Czas akcji: bliżej nieokreślony
6. Miejsce akcji: planeta Kybera
7. Bohaterowie: król Poleander Partobon, elektrosmok, stara maszyna cyfrowa
8. Tematyka: perypetie króla, walka maszyny z elektrosmokiem
9. Problematyka: duma wpędzająca króla w kłopoty

1. Tytuł: „Doradcy króla Hydropsa”
2. Autor: Stanisław Lem
3. Rodzaj literacki: epika
4. Gatunek literacki: opowiadanie
5. Czas akcji: bliżej nieokreślony
6. Miejsce akcji: Akwacja
7. Bohaterowie:Hydrops Wszechrybny, Minogar, Filonauta, Dioptryk, Amassyd, Froton, Frotonowa, Aurentyna
8. Tematyka: tworzenie następcy tronu króla Akwacji, rywalizacja między doradcami, zakochanie Frotona w pięknej Aurentynie
9. Problematyka: chciwość prowadząca do autodestrukcji

1. Tytuł: „Przyjacie Automatueusza”
2. Autor: Stanisław Lem
3. Rodzaj literacki: epika
4. Gatunek literacki: opowiadanie
5. Czas akcji: bliżej nieokreślony
6. Miejsce akcji: nieznana planeta, bazar, prom, fikcyjna bezludna wyspa
7. Bohaterowie: Automateusz, Wuch, wynalazca elektronicznych przyjaciół
8. Tematyka: zakup Wucha przez Automateusza, podróż i pobyt na bezludnej wyspie ich obu
9. Problematyka: fałszywość przyjaciela, który, zamiast pomagać w biedzie i podtrzymywać na duchu, nakłania do samobójstwa

1. Tytuł: „Bajka o królu Murdasie”
2. Autor: Stanisław Lem
3. Rodzaj literacki: epika
4. Gatunek literacki: opowiadanie
5. Czas akcji: bliżej nieokreślony
6. Miejsce akcji: fikcyjna planeta
7. Bohaterowie: król Murdas
8. Tematyka: rządy króla Murdasa, wymordowanie krewnych przez króla, śmierć króla przez samospalenie
9. Problematyka: ciekawość prowadząca do tragedii, rządza władzy i strach przynoszące śmierć najbliższym władcy

„Romeo i Julia” W. Shakespeare:
1. Tytuł: „Romeo i Julia”
2. Autor: William Shakespeare
3. Rodzaj literacki: dramat
4. Gatunek literacki: tragedia
5. Czas akcji: Akcja dramatu rozgrywa się w ciągu pięciu dni (1591r.) : od niedzielnego poranka do piątkowego świtu. Trwa lato.
6. Miejsce akcji: Werona, Mantua, cela ojca Laurentego, cmentarz, dom Kapuletów
7. Bohaterowie: Julia Capuleti, Romeo Mantecchi, Marta, Montecchi i Capuleti, Pani Montecchi, Pani Capuleti, Escalus, Parys, Capuleti II, Benvolio, Tybalt, Ojciec Laurenty, Brat Jan, Baltazar, Samson i Grzegorz, Abraham, Aptekarz, Trzech muzykantów, Paź Parysa, Piotr, Dowódca warty, Mieszczanie, Panie i Panowie z obu rodzin, goście balowi w maskach, służba
8. tematyka: miłość głównych bohaterów, przyjaźń, losy rodzin
9. problematyka: kłótnie zwaśnionych rodów, ukrywane uczucia, przemijanie, dorastanie, nienawiść prowadząca do śmierci bohaterów, problem lojalności, emocje
10. Adaptacje i ekranizacje:
• „ Romeo i Julia” wyreżyserowana przez Franco Zeffirellego produkcja nakręcona w 1968 roku. rolę Romea odgrywa siedemnastoletni wówczas Leonard Whiting, zaś Julii – czternastoletnia Olivia Hussey.
• „Romeo + Juliet” Film powstał w 1996 roku. Wyreżyserował go Baz Luhrmann.
• „ Gnomeo i Julia” Film powstał w 2011 roku, stworzył go Franco Zeffirell.
11. Geneza powstania utworu:
• utwór powstał na pewno między rokiem1591 a 1598;
• około roku 1591 powstała najprawdopodobniej pierwsza redakcja tekstu;
• w latach 1594-95 Szekspir wprowadził do tekstu znaczące poprawki, dokonując ostatecznej redakcji tragedii.
Na scenie po raz pierwszy wystawiono „Romea i Julię” w roku 1595. Miejscem prapremiery był teatr „The Theatre”. Pierwsze wydanie tragedii drukiem miało miejsce w roku 1597. Pełny tytuł utworu brzmiał: „Wybornie pomyślana tragedia Romea i Julii”.

„Balladyna” J. Słowacki:
1. Tytuł: „ Balladyna”
2. Autor: Juliusz Słowacki
3. Rodzaj literacki: dramat romantyczny
4. Gatunek literacki: tragedia
5. Czas akcji: okres 4 dni
6. Miejsce akcji: rejony jeziora i pola pod murami Gniezna
7. Bohaterowie: Pustelnik – wygnany Popiel III, Kirkor – pan zamku, Matka – wdowa, Balladyna, Alina – córki Wdowy, Filon – pasterz, Grabiec – syn zakrystiana, Fon Kostryn – naczelnik straży w zamku Kirkora, Gralon – rycerz Kirkora, Kanclerz, Wawel – dziejopis, Paź, Poseł ze stolicy Gnezna, oskarżyciel sądowy, lekarz koronny Inni: „pany”, rycerze, służba zamkowa, wieśniacy, dzieci. Osoby fantastyczne; Goplana – nimfa, królowa Gopła; Chochlik, Skierka
8. Tematyka: losy Balladyny, wspinanie się coraz wyżej w hierarchii społecznej, zbrodnie głównej bohaterki
9. Problematyka: problematyka władzy, sprawiedliwości, moralności, tragizm człowieka, który ma kłopoty, zagubienie, żądza władzy, niedostrzeganie ważności rodziny, wartość ludzkiego życia, konsekwencje czynów Aliny
10. Adaptacje i ekranizacje: Film pt. Balladyna” powstał w 2009 roku. Zrealizowany został w Warszawie i Nowym Jorku. Reżyserem jest Dariusz Zawiślak. Główną bohaterkę zagrała Sonia Bohasiewicz
11. Geneza powstania utworu:
Juliusz Słowacki rozpoczął pisanie "Balladyny" podczas pobytu w Genewie jesienią 1834 roku. Częsty pobyt w Szwajcarii powodowany był gruźlicą Słowackiego. Klimat górski wywierał pozytywny wpływ na leczenie tejże choroby. Słowacki pisząc ''Balladynę'' interesował się podobnie jak inni romantycy mitem początku narodu i państwa, czytał wiele legend, podań i baśni. Z polskich kronik popularnych w latach 20 i 30 XIX wieku zaczerpnął m.in. wątki o Popielu. Losy Balladyny konstruował na wzór rosyjskich carów Samozwańców z XVII wieku, przy okazji nawiązywał także do legendarnej Wandy, natomiast Kirkorowi przypisał postawę króla Franków. Z historycznych legend czerpał też wiadomości o władcach idealnych i mordach politycznych. W ''Balladynie'' występują postacie niby historyczne np. prehistoryczny Popiel, ale także postacie z różnych środowisk społecznych. Świat przedstawiony ''Balladyny'' budował poeta według zasad ludowej baśniowości i balladowej tradycji, stąd tytuł ''Balladyna''.
W liście do matki z 18 grudnia 1834 roku pisał: "Tragedia cała podobna do starej ballady, ułożona tak, jakby ją gmin układał, przeciwna zupełnie prawdzie historycznej, czasem przeciwna podobieństwu do prawdy. Ludzie jednak, starałem się, aby byli prawdziwymi i aby w sercu mieli nasze serca".
Źródło: http://zadane.pl/wypracowanie/Geneza_Balladyny_-39548

„Mały książę” A. de Saint-Exupery:
1. Tytuł: ”Mały Książę”
2. Autor: Antoine de Saint-Exupery
3. Rodzaj literacki: epika
4. Gatunek literacki: przypowieść
5. Czas akcji : rozpoczyna się w momencie przymusowego lądowania pilota na Saharze i trwa 8 dni
6. Miejsce akcji: Sahara na planecie Ziemia
7. Bohaterowie: Mały Książę, lis, Róża, Pilot, Król, Próżny, Pijak, Latarnik, Bankier, Geograf
8. Tematyka: losy bohatera, jego przygody
9. Problematyka: dziecięca perspektywa- dostrzeganie piękna oraz odnajdowanie tego, co istotne nawet w pozornie nieznaczących rzeczach i zjawiskach, rola miłości i przyjaźni w życiu, odpowiedzialność za drugą osobę, postawa samouwielbienia, bezkrytyczności, zapatrzenia w siebie, dojrzewanie, wymiana doświadczeń, przeżyć między bohaterami,
10. Adaptacje i ekranizacje – Film pt. „Mały Książę” powstał w 1974 roku. Reżyser - Stanley Donen.
11. Geneza powstania utworu:
Antoine de Saint-Exupery napisał "Małego Księcia" w czasie II wojny światowej, podczas pobytu w Nowym Jorku. Rozpoczął go pisać w 1942r a ukończył i wydał w 1943r. Książka powstała z myślą o przyjacielu autora, który cierpiał w okupowanej przez Niemców Francji. Z dedykacji wnioskować można, iż tekst ten poświęcony będzie przyjaźni. Poprzedzająca właściwy tekst wypowiedź jest informacją również o tym, że spotkamy tu dwóch adresatów: dziecko i osobę dorosłą. Autor zadedykował Małego Księcia dzieciom, ponieważ w nich ocalić można to, co ginie wraz z dorastaniem, mianowicie: samodzielność, bezpośredniość uczuć, odczuwanie świata jako jedności i postrzeganie go ze szczególnym zmysłem obserwacji, godzenie fantastyki z realnością. Dzieciństwo zostało tu przedstawione jako składnik ducha twórczego, artystycznego.



„Zemsta” A. Fredro:
1. Tytuł: "Zemsta"
2. Autor: "Aleksander Fredro"
3. Rodzaj literacki: dramat
4. Gatunek literacki: komedia
5. Czas akcji: przełom XVIII i XIX wieku
6. Miejsce akcji: zamek, plac przy murze (w Rzeczypospolitej)
7. Bohaterowie:
- Cześnik Maciej Raptusiewicz, Klara, Papkin
- Rejent Milczek, Wacław
inne: Podstolina, malarze
8. Tematyka:
miłość Wacława i Klary; chęć Cześnika do ożenku z Podstoliną; żądza pieniędzy Cześnika;
konflikt pomiędzy Rejentem, a Cześnikiem;
9. Problematyka:
miłość, konflikt między rodami (sąsiadami), zachłanność (rządza pieniędzy), nienawiść
10.Adaptacje i ekranizacje:
FILM
"Zemsta"
1)
- rok: 1956
- reżyser: Antoni Bohdziewicz
2)
- rok: 2002
- reżyser: Andrzej Wajda

TEATR telewizji
"Zemsta"
1)
- rok: 1960
- reżyser: Jerzy Kreczmar
2)
- rok: 1972
- reżyser: Jan Świderski
3)
- rok: 1994
- reżyser: Olga Lipnicka
11. Geneza powstania utworu:
Żona Fredra była właścicielką zamku w Odkrzykoniu, w którym odnalazł akta sądowe z procesu dawnych właścicieli: Piotra Firleja i Jana Skotnickiego. Koniec ich długotrwałej nienawiści nastąpił, gdy młody Firlej poślubił córkę Skotnickiego. Ich historia zainspirowała pisarza do napisania "Zemsty".

„Kamienie na szaniec” A. Kamiński:
1. Tytuł: "Kamienie na szaniec"
2. Autor: Aleksander Kamiński
3. Rodzaj literacki: epika
4. Gatunek literacki: sfabularyzowany dokument
5. Czas akcji: czerwiec 1939-20 sierpnia 1943r.
6. Miejsce akcji: Warszawa (il. Szucha, Marszałkowska, pl. Unii Lubelskiej, Bielańska, Pawiak, Krakowskie Przedmieście, Długa, Nowy Świat, Miodara, Krakowska, restauracja u Poprackiego -> al. Niepodległości, Rakiewicza), Celestynów, Czarnocin, Beskid Śląski, Sieszyny
7. Bohaterowie: Tadeusz "Zośka" Zawadzki, Jan "Rudy" Bytnar, Maciej Aleksy "Alek"/"Glizda"/"Kopernicki" Dawidowski, Leszek "Zeus" Domański, Andrzej "Gruby" Zawadzki, Andrzej Moro, Basia Sapińska, Monika Marynia Trzcińska, Hania, Irena, harcerze
8. Tematyka: losy ludzi żyjących w czasie II WŚ, losy Warszawy jako miasta, działalność polskiego podziemnego państwa, działania grup takich jak mały sabotaż dywersja, losy harcerzy w latach 1939-1943, losy miłości i przyjaźni bohaterów, historie rodzin bohaterów w kontekście zagrożenia rodzin
9. Problematyka: śmierć niewinnych ludzi, załamanie nerwowe bohaterów, wojna, która niszczy rodziny, uczy szybkiego dorastania
10. Adaptacje i ekranizacje:
FILM
1)"Akcja pod Arsenałem"
- rok: 1977
- reżyser: Jan Łomnicki
2)"Kamienie na szaniec"
- rok: 2014
- reżyser: Robert Gliński
11. Geneza powstania utworu:
Do powstania książki przyczyniły się wypadki związane z aresztowaniem, a następnie odbiciem Rudego. Akcja pod Arsenałem wstrząsnęła Polską Podziemną. Relację o wydarzeniach autor otrzymał od uczestników akcji pod Arsenałem. Swoją książkę oparł również na pamiętniku Tadeusza Zawadzkiego. Dzieło to jest hołdem oddanym trzem głównym bohaterom utworu.

Opowiadania o Sherlocku Holmesie – A. C. Doyle:
a) Pierwsze opowiadanie:
1. Tytuł: "Pięć pestek pomarańczy"
2. Autor: Arthur Conan Doyle
3. Rodzaj literacki: epika
4. Gatunek literacki: opowiadanie detektywistyczne
5. Czas akcji: 1887r.
6. Miejsce akcji: Londyn: Baker Street; miejsce wspomniane- Ameryka: Horshan
7. Bohaterowie: Sherlock Holmes, dr Watson, John Openshaw
8. Tematyka: rozwiązywanie zagadek, zabójstwa w rodzinie Openshaw, działania (strategia) K.K.K. (Ku Klux Klan)
9. Problematyka: rasizm, sposoby przekonywania do swojej racji, przekonania, poglądy skłaniają człowieka do podjęcia radykalnych decyzji, samosądy (seria morderstw wykonanych przez K.K.K.), podejmowanie strategicznych decyzji w naszym życiu (selekcja informacji, zdobywanie wiedzy)

b) Drugie opowiadanie:
1. Tytuł: "Umierający detektyw"
2. Autor: Arthur Conan Doyle
3. Rodzaj literacki: epika
4. Gatunek literacki: opowiadanie detektywistyczne
5. Czas akcji: II połowa XIX wieku
6. Miejsce akcji: Londyn: Baker Street
7. Bohaterowie: Sherlock Holmes, dr Watson, Culverton Smith, pani Hudson
8. Tematyka: przebieg "choroby" Holmesa, przygotowany przez Holmesa podstęp, zastawienie pułapki, historia Smitha
9. Problematyka: morderstwa, oszustwa, próba zamordowania Holmesa w celu zamaskowania pierwszego zabójstwa, zazdrość i chciwość jako motywy skłaniające do działania, pomysłowość, aktorskie odegranie umierającego, przebiegłość Holmesa w zainicjowanej intrydze, geniusz głównego bohatera

a) & b):

10.Adaptacje i ekranizacje:
FILM (istnieje ponad 100 filmów)
a) "Sherlock Holmes"
- rok: 2009
- reżyser: Guy Ritchie

b)"Sherlock Holmes: Gra cieni"
-rok: 2011
-reżyser: Guy Ritchie

c)"Młody Sherlock Holmes"
-rok: 1985
-reżyser: Barry Levinson

SERIAL (istnieje ok. 20 seriali):
a) "Sherlock"
-rok: 2010
-reżyser: Coky Giedroyc, Paul McGuigan

b)"Przygody Sherlocka Holmesa"
-rok:1984
-reżyser: Paul Annett, John Bruce

c)"Elementary"
-rok: 2012
-reżyseria: Michael Cuesta, John David Coles

11. Geneza powstania utworu:
Arthur Conan Doyle postać Sherlocka oparł na prawdziwym człowieku, którym był Dr Joseph Bell.

„Opium w rosole” M. Musierowicz:
1. Tytuł: „Opium w rosole”
2. Autor: Małgorzata Musierowicz
3. Rodzaj literacki: epika
4. Gatunek literacki: powieść obyczajowa
5. Czas akcji: 30 stycznia 1983 – 17 marca 1983
6. Miejsce akcji: Poznań
7. Bohaterowie: Maciek Ogorzałka, Matylda Stągiewka, Kreska, Jacek Lelujka i jego matka, Aurelia Jedwabińska (Genowefa), pani Jedwabińska i jej mąż, profesor Dmuchawiec, Piotr Ogorzałka, rodzina państwa Borejko, Gabrysia, rodzina państwa Lewandowskich;
8. Tematyka: Tematem powieści są losy małej dziewczynki, która nie ma z kim się nudzi i dlatego odwiedza sąsiadów, wpraszając się do nich na „obiadek” oraz historia miłości Maćka i Matyldy oraz Maćka i Kreski.
9. Problematyka: Problemem utworu jest samotność Aureli oraz brak okazania jej zainteresowania przez rodziców. Do problematyki możemy także zaliczyć fałszywą miłość Macka Ogorzałki do Matyldy Stągiewki oraz jego prawdziwą miłość do Kreski.
10. Adaptacje i ekranizacje: brak
11. Geneza powstania utworu:
Jest to piąty tom cyklu „Jeżycjada”. Został wydany w roku 1986.

„Quo vadis” H. Sienkiewicz:
1. Tytuł: „Quo vadis”
2. Autor: Henryk Sienkiewicz
3. Rodzaj literacki: epika
4. Gatunek literacki: powieść historyczna
5. Czas akcji:
6. Miejsce akcji: Rzym i jego okolice, Ancjum, Achaja
7. Bohaterowie: Ligia, Ursus, Winicjusz, Chilon Chilonides, Petroniusz, Neron, Poppea, Akte Pomponia Grecyna, Aulus Plaucjusz, św. Piotr, św. Paweł, Kryspus, Glaukus
8. Tematyka: Tematem powieści są losy prześladowanych chrześcijan, historia miłości Ligii i Winicjusza oraz życie codzienne ludzi w starożytnym Rzymie.
9. Problematyka: Problemem utworu jest okrutne prześladowania niewinnych ludzi, rozpustne, złe oraz samowolne życie na dworze Nerona oraz żądza i nieopanowanie Winicjusza. Do problematyki możemy także zaliczyć fałszywe pochlebianie Neronowi przez większość Rzymian, wierność swojej wierze mimo groźby śmierci oraz przemianę człowieka ze złego na dobre.
10. Adaptacje: Pierwsza adaptacja powstała w 1910 roku. Film reżyserował André Calmettes. Drugą wyreżyserował George Jacoby w 1924 roku we Włoszech. Po raz trzeci zaadaptował powieść Jerzy Kawalerowicz w 2001 roku.
Ekranizacje: Pierwsza ekranizacja powieści powstała w roku 1912 we Włoszech. Autorem filmu był malarz Enrico Guazzoni. W 1951 roku Amerykanie stworzyli pierwszą dźwiękową ekranizację „Quo vadis”.
11. Geneza powstania utworu:
Powieść została pierwszy raz wydana w latach 1895-1896 jako powieść w odcinkach w gazetach „Gazeta Polska”, „Czas” i „Dziennik Poznański”. W formie książki wydano ją w 1896 roku.

„Dziady” A. Mickiewicz:
1. Tytuł: „Dziady”, część druga
2. Autor: Adam Mickiewicz
3. Rodzaj literacki: dramat
4. Gatunek literacki: dramat romantyczny
5. Czas akcji: Wigilia dnia Zaduszek, XIX w. – czasy współczesne autorowi
6. Miejsce akcji: kaplica cmentarna
7. Bohaterowie: guślarz, starzec, chór, ptaki: kruki, sowy i puchacze; duchy: Józia, Rózi, złego pana, Zosi; milczące widmo
8. Tematyka: Tematem utworu jest wywoływanie duchów ludzi, którzy umarli (pogański zwyczaj - Dziady) oraz losy błąkających się po zaświatach i niemogących dostać się do raju dusz zmarłych;
9. Problematyka: Problemem dramatu jest to, że nie ma winy bez kary, czyli, jeżeli ktoś popełnił zbrodnię, to prędzej lub później będzie musiał ją odpokutować, śmierć i życie po niej oraz prawdziwe człowieczeństwo. Utwór odpowiada na pytanie: jak być prawdziwym człowiekiem? Do problematyki możemy zaliczyć także moralność człowieka i jej brak oraz wpływ życia ziemskiego na życie po śmierci.
10. Adaptacje: Większość adaptacji „Dziadów” to inscenizacje teatralne. Pierwszą wyreżyserował Stanisław Wyspiański w 1901 r. Drugą inscenizację, reżyserii Leona Schillera, wystawiono czterokrotnie: we Lwowie w 1932 r., w Wilnie w 1933 r., w Warszawie w 1934 r. oraz w Bułgarii w 1937 r. Reżyserem następnej adaptacji teatralnej (1961 r.) był Jerzy Grotkowski. Kolejne inscenizacje teatralne zostały wyreżyserowane przez Mieczysława Kotlarskiego (1961 r.), Kazimierza Dejmka (1967 r.), Konrada Swinarskiego (1973 r.) oraz przez Jerzego Grzegorzewskiego (1987, 1995). Utwór zaadaptował na potrzeby filmu Tadeusz Konwicki. Film pokazał w 1989 r. pod tytułem: „Lawa”.
Ekranizacje: Spektakl telewizyjny „Dziady” został wyprodukowany w 1983. Reżyserem był Laco Adamik.
12. Geneza powstania utworu:
Utwór powstawał w latach 1820-1821. Opublikowany został po raz pierwszy w 1823 roku w drugim tomie „Poezji”.

„Stary człowiek i morze” E. Hemingway:
1. Tytuł: „Stary człowiek i morze”
2. Autor: Ernest Hemingway
3. Rodzaj literacki: epika
4. Gatunek literacki: przypowieść, parabola
5. Czas akcji: wrzesień, I połowa XX w
6. Miejsce akcji: Kuba (morze i okolice Hawany)
7. Bohaterowie: Santiago, Manolin, ryba, rybacy, Martin
8. Tematyka: Tematem przypowieści są losy łowienia ryb przez starego człowieka oraz jego walki z rybą, jak i historia przyjaźni Santiago i Manolina oraz codzienność ubogiego rybaka;
9. Problematyka: Problemem utworu jest walka z przeciwnościami losu i przezwyciężanie własnych słabości, wzajemna troska i pomoc, na której budowana była relacja między chłopcem, a starcem, maskowanie bolesnej rzeczywistości wyobraźnią oraz starość rozpatrywana w kategorii ułomności. Do problematyki możemy także zaliczyć wielką pokorę wobec świata i przyrody, niesprawiedliwość losu i samotność Santiago.
10. Adaptacje: Pierwsza adaptację wyreżyserowali: Henry King, John Sturges i Fred Zinnemann w USA. Premiera tego filmu miała miejsce 7 października 1958 r. Druga adaptację wyprodukowano w Japonii, Kanadzie i w Rosji w 1999 roku. Reżyserem był Aleksandr Petrov.
Ekranizacje: Premiera ekranizacji przypowieści miała miejsce w 1990 r. w Wielkiej Brytanii. Reżyserem był Jud Taylor.
11. Geneza powstania utworu:
Książka została po raz pierwszy wydana w roku 1952.

„Skąpiec” Moliére:
1. Tytuł: „Skąpiec”
2. Autor: Moliére (Jean Baptiste Poquelin)
3. Rodzaj literacki: dramat
4. Gatunek literacki: komedia (charakterów)
5. Czas akcji: XVII wiek, barok
6. Miejsce akcji: dom Harpagona w Paryżu
7. Bohaterowie: Harpagon, Kleant, Eliza, Walery, Simon, Marianna, Anzelm, Frozyna, Jakub, Strzałka, pani Claude, Ździebełko, Szczygiełek, Komisarz policji i jego pisarz.
8. Tematyka: wzajemna miłość Kleanta i Marianny, miłość łącząca Elizę i Walerego, Historia Harpagona, losy rodziny Anzelma.
9. Problematyka: skąpstwo Harpagona i do jakich nieszczęść może doprowadzić, jaką jest udręką dla rodziny i samego Harpagona, niepohamowane skąpstwo zabija wszystkie ludzkie uczucia
10.Adaptacje i ekranizacje: należy do klasyki, najchętniej wystawianych utworów scenicznych, powstał film pt. „Skąpiec” w reżyserii Jean Girault'a i Louis de Funes'a.
11. Geneza powstania utworu:
Utwór po raz pierwszy został wystawiony w 1668 roku w paryskim Palais Royal. Był krytykowany przez opinię publiczną za zbyt odważne potraktowanie tematu. Później został zaakceptowany i stał się jednym z najczęściej wystawianych utworów na scenie.

„Władca Pierścieni” J. R. Tolkien:
1. Tytuł: pierwsza część „Władcy Pierścieni”- „Drużyna Pierścienia”
2. Autor: John Ronald Reuel Tolkien
3. Rodzaj literacki: epika
4. Gatunek literacki: powieść fantasy
5. Czas akcji: wojna o pierścień, przełom Trzeciej i Czwartej Ery w mitologii Śródziemia
6. Miejsce akcji: Śródziemie
7. Bohaterowie: Frodo Baggins, Samwise Gamgee, Meriadok Brandybuck, Peregrin Tuk, Bilbo Baggins, Gandalf, Gimli, Boromir, Legolas, Aragorn, Elrond, Tom Bonbadil, Złota Jagoda, Golum, Arwena, Saruman, Galadriela, Celeborn, Sauron, Upiory Pierścienia, Barlog
8. Tematyka: walka o Pierścień Władzy, powstanie Drużyny Pierścienia i jej przygody w drodze do Mordoru
9. Problematyka: opowieść o walce dobra ze złem, siła prawdziwej przyjaźni, wierności i lojalności, miłość Aragorna i Arweny, poczucie obowiązku wobec innych
10. Adaptacje i ekranizacje: na kanwie książki powstał film o tym samym tytule „ Drużyna Pierścienia” w reżyserii Petera Jacksona
11. Geneza powstania utworu:
Powstawał przez około 12 lat (m.in. w czasie II wojny światowej). Pierwsze wydanie w Wielkiej Brytanii na przełomie 1954-55 roku. W Polsce w latach 1961-63. Utwór zapoczątkował intensywny rozwój literatury gatunku fantasy.

„Na pełnym morzu” S. Mrożek:
1. Tytuł: „Na pełnym morzu”
2. Autor: Sławomir Mrożek
3. Rodzaj literacki: epika
4. Gatunek literacki: opowiadanie
5. Czas akcji: prawdopodobnie XX wiek (bliżej nie określony)
6. Miejsce akcji: środek morza
7. Bohaterowie: gruby, średni, mały rozbitek, listonosz, lokaj
8. Tematyka: losy trójki rozbitków na tratwie (ich kłótnia o to który ma być zjedzony)
9. Problematyka: chęć popełnienia zbrodni kanibalizmu, manipulacja i tyrania
10.Adaptacje i ekranizacje: w1990 sztuka została zekranizowana dla Teatru Telewizji. Reżyserem był Robert Gliński. Dramat często jest wystawiany na scenie wspólnie z jednym lub kilkoma spośród innych krótkich dzieł Mrożka.
11. Geneza powstania utworu:
Prapremiera utworu miała miejsce 1 czerwca 1961 roku w Teatrze im. Juliusza Osterwy w Lublinie.

„Nocny ekspres” S. Mrożek:
1. Tytuł: „Nocny ekspres”
2. Autor: Sławomir Mrożek
3. Rodzaj literacki: dramat
4. Gatunek literacki: tragikomedia
5. Czas akcji: prawdopodobnie XX wiek (bliżej nieokreślony)
6. Miejsce akcji: nocny ekspres
7. Bohaterowie: dwójka pasażerów
8. Tematyka: podróż nocnym ekspresem, losy pasażerów
9. Problematyka: nadmierna ciekawość, wścibstwo powoduje wzajemną wrogość i agresje
10.Adaptacje i ekranizacje: Utwór jest wystawiany na scenie wspólnie z innymi krótkimi przedstawieniami
11. Geneza powstania utworu:
Opowiadanie powstało w roku 1990.

„Przygody Odyseusza” J. Parandowski:
1. Tytuł: „Przygody Odyseusza”
2. Autor: Jan Parandowski
3. Rodzaj literacki: epika
4. Gatunek literacki: opowiadanie
5. Czas akcji: około 1200 lat przed naszą erą (po zburzeniu Troi przez Greków)
6. Miejsce akcji: liczne wyspy leżące na Morzu Śródziemnym
7. Bohaterowie: Odyseusz, Penelopa, Telemach, Posejdon, Atena, Kirke
8. Tematyka: podróż Odyseusza i jego kompanów do ojczyzny
9. Problematyka: poznanie swoich słabości, odnalezienie i określenie tego, co naprawdę w życiu ważne i wartościowe, poszukiwanie drogi życia przez Odyseusza, walka z podstępami i przebiegłością, wielka miłość Penelopy i Odyseusza, odwaga w przezwyciężaniu trudności
10. Adaptacje i ekranizacje: Na podstawie książki powstał film pt. Odyseja w 1997 roku w reżyserii Andrieja Konczałowskiego.
11. Geneza powstania utworu:
Twórcą dzieła był Homer. Na początku utwór opierał się na antycznej ustnej tradycji epickiej, a w formie pisanej zaistniał od VIII wieku p.n.e.

„Kamizelka” B. Prus:
1. Tytuł: „Kamizelka”
2. Autor: Bolesław Prus
3. Rodzaj literacki: epika
4. Gatunek literacki: nowela
5. Czas akcji: druga połowa XIX wieku
6. Miejsce akcji: Warszawa
7. Bohaterowie: stare małżeństwo, sąsiad odkupujący kamizelkę
8. Tematyka: losy kamizelki
9. Problematyka: walka z ciężką chorobą, próby oszukania drugiej osoby w dobrej sprawie
10. Adaptacje i ekranizacje: brak
11. Geneza powstania utworu:
Pierwodruk Kamizelki miał miejsce w roku 1882 w „Nowinach”. Następnie nowela ta została włączona do „Szkiców i obrazków” (Warszawa 1885).
„Katarynka” B. Prus:
1. Tytuł: „Katarynka”
2. Autor: Bolesław Prus
3. Rodzaj literacki: epika
4. Gatunek literacki: nowela
5. Czas akcji: druga połowa XX wieku
6. Miejsce akcji: ulica Miodowa w Warszawie
7. Bohaterowie: pan Tomasz i niewidoma dziewczynka z sąsiedztwa
8. Tematyka: zmiana w nastawieniu pana Tomasza do katarynek pod wpływem dziewczynki
9. Problematyka: przyjaźń pana Tomasza z dziewczynką, która zmienia jego nastawienie do katarynek
10.Adaptacje i ekranizacje: brak
11. Geneza powstania utworu:
„Katarynka” została wydrukowana po raz pierwszy w „Kurierze Warszawskim” w roku 1880, a pierwsze jej wydanie miało miejsce w 1885 roku w tomie I „Szkiców i obrazków”.

„A...B...C...” E. Orzeszkowa:
1. Tytuł: „A...B...C...”
2. Autor: Eliza Orzeszkowa
3. Rodzaj literacki: epika
4. Gatunek literacki: nowela
5. Czas akcji: drugą połowa XX wieku (czasy autorki)
6. Miejsce akcji: wielkie miasto na terenie Niemiec
7. Bohaterowie: Joanna Lipska, Mieczysław Lipski, doktor Adam, Kostuś, pani Rożnowska, Mańka, Ślusarz, Praczka, Mularz
8. Tematyka: życie Joanny Lipskiej pod zaborami, losy poszczególnych dzieci, życie Polaków pod zaborami
9. Problematyka: kształcenie polskich dzieci pod zaborami, manipulacja niewykształconym narodem
10. Adaptacje i ekranizacje: brak
11. Geneza powstania utworu:
Nowela została opublikowana w 1884 roku.

„Dobra Pani” E. Orzeszkowa:
1. Tytuł: „Dobra Pani”
2. Autor: Eliza Orzeszkowa
3. Rodzaj literacki: epika
4. Gatunek literacki: nowela
5. Czas akcji: drugą połowa XX wieku (czasy autorki)
6. Miejsce akcji: dom pani Krzyckiej
7. Bohaterowie: Ewelina Krzycka, Helka, służąca Czernicka, Jan, Janowa, dzieci Jana
8. Tematyka: los małej Helki
9. Problematyka: dorosłość emocjonalna, odpowiedzialność za siebie i innych
10. Adaptacje i ekranizacje: brak
11. Geneza powstania utworu:
Nowela została opublikowana po raz pierwszy w zbiorowej książeczce pod tytułem „Ognisko”, w roku 1882. Ukazała się także w dwóch zbiorach: najpierw w zbiorze „Panna Antonina” w roku 1888, a później w zbiorze o tytule „Trzy nowele” w roku 1897.

„Sachem” H. Sienkiewicz:
1. Tytuł: „Sachem”
2. Autor: Henryk Sienkiewicz
3. Rodzaj literacki: epika
4. Gatunek literacki: nowela
5. Czas akcji: XIX wiek
6. Miejsce akcji: Stany Zjednoczone, miasto Antylopa w stanie Teksas, nad rzeką Antylopą
7. Bohaterowie: Sachem, wszyscy ludzie zebrani w cyrku
8. Tematyka: losy Antylopy
9. Problematyka: tożsamości narodowej, manipulacji
10. Adaptacje i ekranizacje: brak
11. Geneza powstania utworu:
Wydana w 1889 roku, napisana po powrocie pisarza z podróży po Stanach Zjednoczonych i opublikowana na łamach dziennika „Słowo”.

„Mendel Gdański” M. Konopnicka:
1. Tytuł: „Mendel Gdański”
2. Autor: Maria Konopnicka
3. Rodzaj literacki: epika
4. Gatunek literacki: nowela
5. Czas akcji: druga połowa XIX wieku
6. Miejsce akcji: Warszawa
7. Bohaterowie: Mendel Gdański, Jakub, zegarmistrz, student, sąsiedzi Mendla Gdańskiego
8. Tematyka: życie Mendla Gdańskiego i jego wnuka Jakuba
9. Problematyka: asymilacja Żydów, nieuzasadnione napaści na nich
10. Adaptacje i ekranizacje: brak
11. Geneza powstania utworu:
Nowela Mendel Gdański ukazała się po raz pierwszy w „Przeglądzie Literackim” w roku 1890, natomiast później włączona została do zbioru „Na drodze”.




„Dym” M. Konopnicka:
1. Tytuł: „Dym”
2. Autor: Maria Konopnicka
3. Rodzaj literacki: epika
4. Gatunek literacki: nowela
5. Czas akcji: druga połowa XIX wieku
6. Miejsce akcji: bliżej nieokreślone miasto, w domu wdowy, koło fabryki
7. Bohaterowie: Marcyś i jego matka
8. Tematyka: codzienne życie syna i matki
9. Problematyka: tragedia starszej kobiety (straciła żywiciela, ale także jedyną bliską osobę, którą kochała)
10. Adaptacje i ekranizacje: Nie ma żadnych ekranizacji czy adaptacji.
11. Geneza powstania utworu:
Utwór opublikowany został po raz pierwszy w 1890 roku na łamach czasopisma „Kurier Codzienny”. W 1893 roku wydano ją ponownie w zbiorze „Na drodze”.