Sztuka podstawowy składnik kultury. Jeden z zasadniczych sposobów uzewnętrzniania zdolności twórczych człowieka - zespół świadomych działań ludzkich, w wyniku których powstaje przedmiot estetyczny (np. obraz, rzeźba, budowla, film, utwór sceniczny bądź muzyczny), określany mianem dzieła lub dzieła sztuki. Zakres znaczeniowy pojęcia sztuki zmieniał się w ciągu stuleci.
Romańska sztuka
(Nazwa pochodzi z łacińskiej nazwy Rzymu – Roma i oznacza jej podporządkowanie rzymskiej władzy kościelnej) styl w malarstwie, rzeźbie, przede wszystkim architekturze w Europie XI-XIII w.; powstał na podłożu sztuki karolińskiej, ottońskiej, bizantyjskiej, rozwinął się gł. we Francji, Niemczech i płn. Italii, bardzo silnie związany z Kościołem, najpełniej wypowiedział się w dziedzinie ARCHITEKTURY sakralnej - Kościoły.
Nazwa „romanizm” została rozciągnięta na wszystkie dziedziny rzemiosła, poza budownictwem również na malarstwo, rzeźbę, tkactwo, złotnictwo oraz to wszystko co dziś zaliczamy do dzieł sztuki.
Narodziny stylu romańskiego zbiegły się w czasie z powstawaniem tzw. kultury średniowiecza. Wiąże się to z rozwojem państwa Ottona I, który w 962 roku. Został koronowany w Rzymie na Cesarz, z tworzeniem się na dużą skale systemu feudalnego oraz z reformą monastyczną pochodzącą z Cluny.
WŁOCHY
Architektura Dzieła architektury romańskiej to głównie budowle sakralne -kościoły, klasztory. Architektura charakteryzuje się prostotą i masywnością. Grube zbudowane z kamiennych ciosów mury nakryte są ciężkim sklepieniem w kształcie połowy walca. Okna były niewielkie, okrągłołukowe, a bryły budynków urozmaicały wieże i liczne, zwykłe półkoliste przybudówki
W rzutach stosowano formy centralne (okrągłe i wieloboczne) oraz plan krzyża łacińskiego w typie poantycznej bazyliki z kryptą pod chórem, z jednym lub trzema portalami flankowanymi dwiema wieżami w części zachodniej, niekiedy też z parą wież na ramionach transeptu i wieżą na skrzyżowaniu naw.
Charakterystyczną cechą wnętrz romańskich jest ich „mroczność” W tym czasie, gdy ludzie byli uzależnieni od światła naturalnego, głównym jego źródłem były okna a tylko w niewielkim stopniu świece. Lecz ówczesna technika nie pozwalała na zbudowanie murów z dużymi otworami okiennymi, ponieważ ciężar budowli spoczywał właśnie na tych murach – nie tak ja w późniejszym gotyku, gdzie dzięki zastosowaniu konstrukcji filarowo-żebrowej ciężar został zupełnie inaczej rozłożony. Stosowanie takich romańskich konstrukcji spowodowało również, że sklepienia nie były tak fantazyjne jak w gotyku. Najczęściej spotyka się sklepienia kolebkowe lub krzyżowe (składające się z dwóch, prostopadłych względem siebie sklepień kolebkowych).
Miasta w tym czasie były bardzo rozbudowane i chroniły ich pasmo grubych murów. Obowiązkowym punktem w planowaniu miasta był dostęp do wody, stąd też miasta budowano nad rzekami, a często również na wzgórzu – dla łatwiejszej obserwacji okolicy i obrony przed wrogiem. Dla włoskich miast charakterystyczna była zabudowa świecka z początku drugiego tysiąclecia – wierze mieszkalne. Budując je dbano, by były masywne od fundamentów, z pojedynczymi izbami na wyższych piętrach. Do dziś najwięcej takich wież przetrwało w San Gimignano we Włoszech. Wewnątrz miejskich murów znajdowały się miejsca spotkań społeczności – więc przede wszystkim rynek na którym odbywał się handel. Do miasta prowadziło kilka bram. Jeśli było to miasto handlowe, to w każdym kierunku, z jakiego przybywali kupcy, otwierała się brama. Była niezbyt szeroka i niewysoka, ponieważ chodziło o niedopuszczenie większej grupy ludzi na raz do wnętrza. Obok bramy umieszczano niewielką furtkę dla pieszych, którą łatwo było zablokować w razie niebezpieczeństwa.
Zabudowania mieszkalne tego okresu powstawały z drewna lub kamienia ich formy związane były z lokalnymi tradycjami oraz wymogami życia dlatego najczęściej izba mieszkalna połączona była z miejscem pracy – warsztatem rzemieślniczym albo sklepem. Z czasem i rozwojem miast domy prywatne rozrosły się, nabrały bardziej indywidualnego charakteru.
Przykłady charakterystycznych budynków sztuki romańskiej dla Włoszech
- Katedra w Cefalu (na Sycylii)
- Kościół Sainte-Madeleine w Vezelay w Burgundii
Malarstwo Na romańskich obrazach postacie ludzkie są płaskie i odrealione. Wokół Madonny namalowanej przez włoskiego malarza Duccia unoszą się dwa aniołowie. Scena ujęta jest bez żadnej perspektywy. Tło obrazu jest złote, co sugeruje idealną bezczasową przestrzeń szczęśliwego bytowania w niebie
W malarstwie stosowano jaskrawe, czyste kolory.
- Analiza obrazu „Madonna z Dzieciątkiem i sześcioma aniołami” Duccia
Przykładem może być jeszcze: Cherubini i serafini – mozaiki apsydy katedry w Cefalu na Sycyli
Rzeźba Praktycznie nie spotyka się wolno stojących posągów jak w starożytności Rzeźba pełniła rolę edukacyjno-dekoracyjną i była całkowicie podporządkowana formie, z którą ją związano. Wspaniale ilustrują to kapitele kolumn i portale kościelne, gdzie spotykamy np. personifikacje cnót i występków. W rzeźbie oczywiście obowiązywała taka sama hierarchia jak w malarstwie. Prócz przedstawień postaci stosowano także róże zdobienia: stylizowane rośliny i zwierzęta oraz elementy geometryczne.
- Płaskorzeźba w kościele w Moissac
- Rzeźba z Katedry w Autun – „Ewa zrywająca zakazany owoc”