Azot (Nitrogenium)

Między rokiem 1770 a 1775 aż kilku chemików naraz zajmowało się badaniem , powietrza, przez co wynikły nawet spory, kto pierwszy odkrył w nim azot. Jest sprawą sporną, czy pierwszy wydzielił go Karl Wilhelm Sheele już w 1770, swą rozprawę bowiem O powietrzu i ogniu Sheele wykończył w 1775, a jej opublikowania doczekał się dopiero w roku 1777. Pierwszą zaś rozprawę o azocie ogłosił drukiem w 1772 Daniel Rutherford, uczeń Józefa Blacka. Dlatego więc jego uważa się za odkrywce tego gazu.
Rutherford otrzymywał azot z powietrza, usuwając z niego tlen przez oddychanie lub spalanie substancji w zamkniętej przestrzeni. Tlen przetwarzał się wówczas w dwutlenek węgla, który Rutherford usuwał przez absorpcje w ługu potasowym; po usunięciu tlenu pozostawał azot.
Scheele nowo odkryty w powietrzu gaz nazwał „powietrzem zepsutym”, Priestley „powietrzem flogistonowym”, zaś Lavoisier, mofette atmosphrique, co znaczy „czad atmosferyczny”. W 1787 jednak, wprowadzając nowe słownictwo chemiczne, nazwał go azote od greckiego wyrazu azotikos (nie podtrzymujący życia). Francuski chemik Chaptal nadał mu drugą nazwę: Nitrogenium, opierając się na badaniach Cavendisha, który wykazał w 1785, że omawiany tutaj pierwiastek pod wpływem wyładowań elektrycznych łączy się z tlenem w związki, które rozpuszczają się w wodzie i tworzą z nią kwas znany jako acidum nitricum (kwas azotowy). Była to pierwsza synteza kwasu.
Azot jest gazem bez barwy, woni i smaku, rozpuszcza się w wodzie słabiej niż tlen, skrapla się bardzo trudno – pod normalnym ciśnieniem dopiero w temperaturze -196C. Po raz pierwszy skroplili azot polscy uczeni Wróblewski i Olszewski w Krakowie dnia 16 IV 1883.
Azot występuje w wielu związkach organicznych, jest istotnym składnikiem ciał białkowych, a więc istotnym składnikiem każdej żywej komórki. Różne związki organiczne w których skład wchodzi azot, produkowane są też na skalę przemysłową. Do nich należy m. in. nitrogliceryna, nitroceluloza, mocznik, wiele barwników itp.
W świecie mineralnym spotykamy azot w solach kwasu azotowego, czyli w azotanach. Pod względem rozpowszechnienia azot zajmuje dopiero 28 miejsce wśród pierwiastków (stanowi 0,003% składu skorupy ziemskiej z atmosferą łącznie).
W układzie okresowym jest azot czołowym pierwiastkiem głównej rodziny grupy V (azotowców), które charakteryzują się posiadaniem 5 elektronów na zewnętrznej powłoce elektronowej. Będąc niemetalem, azot w związkach z wodorem i metalami przyjmuje 3 elektrony, uzyskując tym samym wartościowość równą –3.