Stanisław Wyspiański

PODSTAWOWE INFORMACJE:
Data urodzenia: 15 stycznia 1869
Miejsce urodzenia: Kraków

Data śmierci: 28 listopada 1907
Miejsce śmierci: Kraków

Narodowość: polska

Styl: secesja

Dziedzina sztuki: malarstwo, architektura, literatura piękna, meblarstwo

ŻYCIE
Urodził się w 1869 roku w Krakowie w rodzinie rzeźbiarza - utalentowanego, ale nieszczęśliwego artysty, dzięki któremu dzieciństwo poety wesołe nie było: ojciec był alkoholikiem, zaś kochająca go matka popadła w obłęd i młodo zmarła. Jednak dzięki pomocy dalszej rodziny Wyspiański ukończył szkołę i rozpoczął studia, najpierw w Szkole Sztuk Pięknych w Krakowie i zarazem na Uniwersytecie Jagiellońskim, z czasem - za granicą, a przede wszystkim w Paryżu. Choć zdarzało mu się tam nawet cierpieć głód, zdobył duże umiejętności malarskie. Niestety jednak nabawił się też choroby wenerycznej, która - choć objawiła się dopiero za jakiś czas - przysporzyła mu wiele cierpień i przyczyniła do zdecydowanie przed wczesnej śmierci. Po powrocie do kraju rozpoczął Wyspiański pracę jako artysta, tworząc oprawy artystyczne kilku pism modernistycznych – „Życia”, „Chimery”; uczestnicząc w innych projektach plastycznych i architektonicznych, wreszcie – tworząc dramaty. Choć interesowało się nim wiele przeróżnych pań (a i on nie stronił od ich wdzięków), ożenił się z Teofilą Spytkówną, bardzo prostą chłopką z podkrakowskiej wsi. Stworzyli rodzinę specyficzną - mieli kilkoro dzieci i na pewno okresami byli ze sobą bardzo szczęśliwi, jednak przyjaciele poety twierdzili, że w gorszych okresach Teofila okazywała się prostacką, wybuchową kobietą, która bardzo utrudniała schorowanemu już wówczas poecie życie. Choroba czyniła zatrważające postępy, przysparzała poecie wielkich cierpień, w ostatnich latach życia spowodowała paraliż. Mimo to Wyspiański do końca niestrudzenie pracował pisząc, malując (dzięki specjalnie skonstruowanym przyrządom). a nawet- projektując meble. Zmarł w Krakowie w 1907 roku, mając zaledwie 38 lat.

TWÓRCZOŚĆ
Był to artysta wszechstronny, pozostawił po sobie głównie dzieła malarskie, poetycki i dramaturgiczne. Choć poza tym tworzył publicystykę, plastykę użytkową (witraże, meble), plany z dziedziny architektury. Jest także autorem projektu przebudowy Wawelu na kształt antycznego teatru greckiego.
Najważniejsze dzieło to oczywiście Wesele. To dramat, którego kanwą jest autentyczne wydarzenie: ślub poety Lucjana Rydla z chłopka Jadwigą Mikołajczykówną.
Akt I określany jest jako komedia obyczajowa i ukazuje atmosferę wesela oraz niezrozumienie, jakie faktycznie panuje między miastowymi i chłopskimi gośćmi. Na końcu I aktu zostaje przez państwa młodych zaproszony Chochoł, który na początku aktu ll (określanego jako dramat symboliczny) zapowiada, że odkryje „Co się w duszy komu gra, co kto w swoich widzi snach”. W istocie pojawiające się zjawy ujawniają problemy osobiste niektórych postaci oraz problemy ogólnonarodowe, które przez wiele lat nie znalazły rozwiązania. Główne z nich to brak zgody i solidarności narodowej oraz bierność, niewiara we własne możliwości i niezdolność do czynu inteligencji i szlachty, które powinny przewodzić narodowi. Dramat kończy słynna scena „zaspanego” tańca, w którym w pozornej zgodzie kręcą się bohaterowie sztuki w zaklętym kręgu nierozwiązanych problemów.

DRAMATY WYSPIAŃSKIEGO:
Meleager, Protesilas i Laodamia, Warszawianka, Klątwa, Sędziowie, Wesele, Weimar 1829, Wyzwolenie, Legion, Bolesław Śmiały, Achilleis. Sceny dramatyczne, Noc Listopadowa, Skałka, Zygmunt August, Akropolis, Powrót Odysa;

Symbolizm i fantastyka w literaturze; impresjonizm w malarstwie:
Symbole stworzone przez pisarza pozostały na zawsze w kulturze polskiej – Chochoł, złoty róg, taniec kończący „Wesele”.