Odpowiedzialność posiadacza pojazdu
- Szkoda wyrządzona przez mechaniczny pojazd komunikacyjny napędzany siłami przyrody
- Ruch pojazdu komunikacyjnego
- Szkoda
- Związek przyczynowy między szkodą a ruchem pojazdu komunikacyjnego
Pojazd komunikacyjny napędzany siłami przyrody
- Napędzany własnym urządzeniem mechanicznym (wyposażony w silnik)
- Porusza się za pomocą sił przyrody
- Ma służyć celom komunikacyjnym
Nie będą pojazdami komunikacyjnymi rower, łódź żaglowa, pojazd konny, schody ruchome czy winda. Pojazdami komunikacyjnymi w świetle tej definicji będą samochód, pociąg, motorower, motor czy statek morski.
Art. 435 będzie miał zastosowanie, także gdy mamy do czynienia z ruchem substancji zorganizowanych w odpowiedni sposób np. przedsiębiorstwo zajmujące się transportem np. MPK. Chodzi tu o ruch całości jako kompleksu majątkowego. Art. 436 dotyczy tylko ruchu pojedynczego pojazdu.
Ruch pojazdu komunikacyjnego
Pojazd jest w ruchu od momentu włączenia silnika aż do planowego zakończenia jazdy lub planowanej przerwy w podróży.
Z ruchem pojazdu mamy do czynienia w czasie wsiadania i wysiadania z pojazdu, krótkotrwałego postoju nawet z wyłączonym silnikiem.
Pojazd jest w ruchu, gdy porusza się samoczynnie po drodze nawet z wyłączonym silnikiem.
O ruchu pojazdu mówimy również wtedy, gdy w celu połączenia z samochodem ciężarowym dokonuje się manewrów przyczepą siłą ludzkich mięśni.
Okoliczności egzoneracyjne
- Siła wyższa – jest to pojęcie złożone. Znaczenie siły wyższej zmieniało się z każdym kilometrem zbudowanej kolei żelaznej czyli nie ma jednego standardu uznającego, że zdarzenia zasługują na miano siły wyższej. Kiedyś przyrównywano to do zachowania dzikiego zwierza. Dzisiaj ciężko uznać takie porównanie, gdyż człowiek może okiełznać lwa, który wydostał się z klatki. Aby powiedzieć, iż doszło do siły wewnętrznej musi to być:
o Zdarzenie zewnętrzne – czyli zdarzenie jakie dokonywane jest poza pojazdem czyli wadliwość samochodu nie jest zdarzeniem siły wyższej (np. awaria hamulców).
o Zdarzenie niemożliwe do przewidzenia – nie chodzi o absolutną niemożliwość wystąpienia zjawiska lecz o mały stopień prawdopodobieństwa pojawienia się tego zjawiska w czasie. Przyjęcie absolutnej niemożliwości byłoby wadliwe. Przykładowo oblodzenie jezdni w lutym jest normalne, ale w maju już nie. Należy w danym przypadku weryfikować czy zaistnienie danego zdarzenia jest możliwe, czy nie.
o Zdarzenie niemożliwe do zapobieżenia – nie chodzi o zapobieżenie zdarzenia ale o zapobieżenie skutkom tego zjawiska przy zastosowaniu współczesnej techniki.
Pomiędzy siłą wyższą a szkodą musi pozostawać związek przyczynowy, a szkoda ma powstać w czasie działania siły wyższej.
- Wyłączna wina poszkodowanego – rodzi się pytanie czy chodzi o wyłączność przyczyny czy o wyłączność winy. Jeśli przyjęlibyśmy wyłączność przyczyny to wówczas, nigdy samoistny posiadacz nie mógłby zwolnić się od odpowiedzialności. A więc nie mówimy o wyłączności przyczyny dlatego, aby móc powołać się na tą przesłankę zachowanie poszkodowanego musi nosić znamiona winy. Obowiązuje zasada ograniczonego zaufania a więc posiadacz pojazdu ma prawo liczyć na przestrzeganie przepisów przez innych uczestników ale do czasu, gdy cechy osobiste i doświadczenie życiowe karze przypuszczać, iż osoby nie mogą stosować się do przepisów. W takich sytuacjach posiadacz powinien stracić zaufanie do współuczestnika ruchu pojazdu.
- Wyłączna wina osoby trzeciej, za którą posiadacz nie posiada odpowiedzialności – osobą trzecią na tle wypadku komunikacyjnego jest każdy inny uczestnik ruchu poza posiadaczem samoistnym. Może to być np. osoba odpowiedzialna za stan dróg czy osoba kierująca ruchem na skrzyżowaniu.
Odpowiedzialność za szkody wyrządzone ruchem pojazdu komunikacyjnego na
zasadach ogólnych
- Szkoda wyrządzona przez zderzenie się pojazdów komunikacyjnych – przesądza o tym niebezpieczeństwo stwarzane przez pojazd komunikacyjnego. Jeśli istnieją 2 niebezpieczeństwa zagrażające bezpieczeństwu ruchu to wówczas redukuje się odpowiednio odpowiedzialność. Nie jest istotny rozmiar niebezpieczeństwa stwarzany przez pojazdy np. zdarzenie lokomotywy z motorowerem. Zderzenie następuje wtedy, gdy zetkną się ze sobą 2 pojazdy znajdujące się w ruchu. Odpowiedzialność na zasadach ogólnych będzie obowiązywać posiadacza pojazdu tylko w stosunku do tego współuczestnika, z którym się zderzył. Wobec innego współuczestnika, posiadacz samoistny będzie odpowiadał na zasadzie ryzyka
- Szkody odniesione przez osoby przewożone z grzeczności – nie jest to identyczne pojęcie co przewóz odpłatny. Przewóz z grzeczności ma wtedy istnienie gdy przewożący kieruje się grzecznością. Nie zachodzi więc przewóz z grzeczności, gdy sąsiedzi przewożą się nawzajem na miejsce przeznaczenia w celu zmniejszenia kosztów. Art. 38 ustawy o ubezpieczeniach.:
Odpowiedzialność za cudze czyny
- Odpowiedzialność za szkody wyrządzone przez osoby poddane nadzorowi (art. 427 k.c.) – culpa in custodiendo
- Odpowiedzialność za szkody wyrządzone przez osoby, którym powierzono wykonanie czynności (art. 429) – culpa in eligendo
- Odpowiedzialność przełożonego za szkody wyrządzone prze podwładnego (art. 430) – zasada ryzyka
Odpowiedzialność za szkody wyrządzone przez osoby poddane nadzorowi
Przesłanki odpowiedzialności za szkody wyrządzone przez osoby poddane nadzorowi
- Szkoda wyrządzona przez osobę, której z powodu wieku lub stanu psychicznego lub cielesnego winy poczytać nie można – np. dziecko w wieku do 13 lat.
- Szkoda została wyrządzona przez działanie o charakterze bezprawnym
- Istniał obowiązek sprawowania nadzoru nad sprawcą szkody –
- Zachodzi związek przyczynowy między nienależytym wykonywaniem nadzoru a wyrządzeniem szkody.
Źródło sprawowania nadzoru
- Ustawa (także wtedy, gdy sprawca i poszkodowany znajdują się pod nadzorem tej samej osoby)
- Umowa
- Faktyczne sprawowanie stałej pieczy np. gdy współmałżonek znajduje się w sytuacji uzasadniającej do wykonywania nadzoru
Zakres obowiązku nadzoru
- Stosunek uzasadniający obowiązek pieczy – inaczej należy traktować staranność rodzica a inaczej staranność opiekuna na koloniach czy sąsiada
- Właściwości osoby podlegającej nadzorowi – inaczej pieczę będzie sprawować pielęgniarka zajmująca się 4-miesięcznym dzieckiem a inaczej jeśli zajmuje się 60-latkiem chorym na schizofrenię
- Stopień stwarzanego dla osób trzecich
- Faktyczne możliwości pełnienie pieczy
Okoliczności zwalniające zobowiązanego do nadzoru
- Wykazanie przez zobowiązanego, że uczynił on zadość obowiązkowi nadzoru
- Wykazanie przez zobowiązanego, że szkoda powstałaby także przy starannym wykonywaniu nadzoru
Odpowiedzialność poddanych nadzorowi na zasadzie słuszności
- Jeżeli osoby zobowiązane do nadzoru obalą domniemanie winy o którym mowa w art. 427
- Jeżeli ściągnięcie od osób zobowiązanych do nadzoru odszkodowania będzie niemożliwe lub bardo utrudnione np. gdy dziadkowie żyjący z renty zajmują się dzieckiem, gdy rodzice mieszkają za granicą
- Jeżeli nie ma osób zobowiązanych do nadzoru
Odpowiedzialność powierzającego czynność, a odpowiedzialność przełożonego za podwładnego
Jeżeli ten komu powierzono wykonanie czynności zajmuje pozycje samodzielną – culpa in eligendo (art. 429 k.c.) – nie jest poddana kierownictwu, nie jest obowiązana do wykonywania poleceń innej osoby
Gdy osoba, której powierzono wykonywanie czynności nie ma pozycji samodzielnej – zasada ryzyka (art. 430 k.c.)
Powierzenie drugiemu wykonywania czynności
- Może mieć charakter jednorazowy lub dotyczyć pewnego zespołu czynności
- Może polegać na działaniu lub zaniechaniu
- Mogą to być czynności proste lub złożone (wymagające wiedzy specjalistycznej)
- Mogą to być czynności prawne jak i faktyczne
- Powierzenie może być odpłatne lub nieodpłatne
Przesłanki odpowiedzialności powierzającego
1. Uprawnienie osoby, której powierzono wykonywanie czynności do samodzielnego działania
2. Wyrządzenie szkody przy wykonywaniu powierzonej czynności, a nie przy okazji wykonywania powierzonych czynności
Okoliczności zwalniające powierzającego
- Wykazanie, że wybór był właściwy, dokonany przy zachowaniu należytej staranności a tym samym nie ma podstaw do przypisania mu jakiegokolwiek niedbalstwa
- Wykazanie, że czynność została powierzona osobie, przedsiębiorstwu lub zakładowi, które w zakresie swej działalności zawodowej trudnią się wykonywaniem takiej czynności.
Przesłanki odpowiedzialności przełożonego
- Powierzenie wykonania czynności na władny rachunek osobie podlegającej kierownictwu powierzającego
- Szkoda wyrządzona osobie trzeciej przez podwładnego
- Wina podwładnego
- Wyrządzenie szkody nastąpiło przy wykonywaniu, a nie przy okazji wykonywania powierzonych czynności
Przesłankami egoneracyjnymi są przeciwdowody.
Skutek zwierzchnictwa i podporządkowania
- Zwierzchnik – ten, kto na własny rachunek powierza wykonanie czynności osobie, która przy jej wykonaniu podlega jego kierownictwu i ma obowiązek stosować się do jego wskazówek
- Podwładny – osoba, która podlega kierownictwu i ma obowiązek stosowania się do poleceń danych jej przez zwierzchnika. Podwładny wykonuje czynności na rachunek własny powierzającego.