Wpływ substancji promieniotwórczych na ludzi, zwierzęta, żywność i wodę.

W naszym otoczeniu mamy do czynienia z dwoma rodzajami promieniotwórczości. Promieniotwórczość naturalna występuje w przyrodzie. Promieniują rudy niektórych metali, pierwiastki zawarte w skałach i glebie: dociera do nas również tzw. promieniowanie kosmiczne. Innym rodzajem jest promieniotwórczość sztuczna, wynikająca z działalności człowieka. Wykorzystanie zjawiska promieniotwórczości może mieć skutki pozytywne i negatywne. Tragiczne konsekwencje zastosowania broni jądrowej wynikają z rozmiaru zniszczeń i liczby ofiar. Ich przykładem były straty miast Hiroszima i Nagasaki na skutek zrzucenia bomb atomowych. Niebezpieczne są produkcja i testowanie broni jądrowej, wiążą się bowiem ze skażeniem środowiska. Groźne w skutkach mogą być także awarie elektrowni atomowych. Promieniowania naturalnego nie można uniknąć. Śladowe ilości pierwiastków radioaktywnych znajdują się nawet w źródlanej wodzie, pokarmie i powietrzu. Jednym z najbardziej niebezpiecznych dla zdrowia i życia ludzi pierwiastków promieniotwórczych jest radon. Powstaje on wskutek promieniotwórczego rozpadu innego pierwiastka chemicznego -radu, znajdującego się w glebie i skałach mineralnych. Skały te, jako kruszywa i składniki wielu materiałów budowlanych, są budulcem naszych domów. Radon może swobodnie przemieszczać się wewnątrz skał i uwalniać do otoczenia. Jest też pierwiastkiem, który bardzo dobrze rozpuszcza się w wodzie. Dlatego zawartość radonu wewnątrz zamkniętych pomieszczeń bywa nawet kilkakrotnie większa niż w przyrodzie. Zjawisko promieniotwórczości jest wykorzystywane przez człowieka w wielu dziedzinach gospodarki oraz w medycynie. Za pomocą pierwiastków promieniotwórczych można np. wykrywać i leczyć nowotwory. Pacjentom podaje się związki radioaktywne, które mają tę właściwość, że są wchłaniane przez komórki nowotworowe: dzięki temu można zlokalizować guzy rakowe. Podanie związku o dużej radioaktywności umożliwia także niszczenie komórek nowotworowych. Zjawisko promieniotwórczości znajduje także zastosowanie w: określaniu wieku różnych materiałów, m.in. zabytków; badaniu struktury wewnętrznej i poszukiwaniu ukrytych wad niektórych materiałów; energetyce atomowej; wytwarzaniu czujników i sygnalizatorów elektronicznych. sterylizacji żywności. Promieniotwórczość może stanowić bardzo poważne zagrożenie dla zdrowia i życia. Zagraża ona w tym samym stopniu ludziom, zwierzętom, roślinom i całemu środowisku przyrodniczemu. Groźną konsekwencję nadmiernego napromieniowania organizmów żywych mogą być zmiany w kodzie genetycznym, prowadzące do rozwoju zmutowanych komórek oraz zmian nowotworowych. Choroby nowotworowe atakują ludzi i zwierzęta, częste są również w świecie roślin. Promieniotwórczość jest zaliczana do najgroźniejszych czynników kancerogennych, czyli powodujących zmiany nowotworowe. Zmiany genetyczne wskutek napromieniowania pojawiają się po długim czasie. Stosunkowo szybko od przyjęcia odpowiednio wysokiej dawki promieniowania, u ludzi i zwierząt mogą wystąpić objawy choroby popromiennej. Dawka promieniowania jest określana w rentgenach. Typowe objawy choroby popromiennej występują już po otrzymaniu dawki promieniowania 200 -400 R. Nie można precyzyjnie określić najmniejszej dawki skutkującej chorobą popromienną. Jest ona zależna od indywidualnej odporności na promieniowanie i aktualnej kondycji psychofizycznej człowieka. W okresie I pogarsza się samopoczucie, występują: mdłości, wymioty, gorączka, biegunka, osłabienie i apatia. W okresie II widoczne objawy ustępują, ale proces chorobowy trwa. W okresie III pojawiają się gorączka, krwotoki, zaburzenia metaboliczne, spadek odporności oraz zmiany lub całkowity zanik funkcjonowania wielu narządów. Po przyjęciu bardzo dużych dawek promieniowania w krótkim czasie choroba może mieć przebieg charakteryzujący się dużą śmiertelnością. Zgony spowodowane są głównie krwotokami i towarzyszącymi jej zakażeniami.