Deizm, teizm, ateizm.

ATEIZM
Słowo ateizm pochodzi od greckiego ἄθεος .Określenie to było przypisywane każdemu, kogo uznano za wierzącego w fałszywych bogów, żadnych bogów lub doktryny wchodzące w konflikt z ówczesnymi religiami. Pierwsze osoby, które same określały się jako ateiści, pojawiły się w XVIII wieku. Dziś około 2,3% ludności świata określa siebie jako ateistów, podczas gdy kolejne 11,9% opisuje się jako nonteistów - doktryna religijna, która nie afirmuje ani też nie neguje istnienia boga. Za religie nonteistyczne najczęściej uważa się: buddyzm i dżinizm, a także taoizm i konfucjanizm. W buddyzmie i dżinizmie istnieje doktryna oświecenia; porównania buddyjskiej i dżinijskiej doktryny nirwany z bogiem biorą się głównie z podobieństwa do hinduistycznej doktryny mokszy, która jest zdecydowanie teistyczna. Religie i filozofie nonteistyczne charakteryzują się przede wszystkim skupianiem dużej uwagi na właściwym życiu moralnym.
Ateiści często skłaniają się ku sceptycyzmowi w odniesieniu do doniesień nt. ogólnie rozumianych zjawisk nadprzyrodzonych, zwracając uwagę na brak dowodów empirycznych. Pewne religijne i duchowe systemy, takie jak formy buddyzmu, które nie wspierają wiary w bogów, bywają opisywane jako ateistyczne. Choć część ateistów skłania się w kierunku świeckich teorii, takich jak: humanizm, racjonalizm i naturalizm, to nie ma jednej ideologii lub zbioru zachowań, przy których obstawaliby wszyscy ateiści.
Rzymianie oskarżali chrześcijan o ateizm za to, że nie czcili ich bóstw. Poglądy te upadły w XX wieku na skutek rozumienia teizmu jako zawierającego wierzenia w jakąkolwiek boskość.
Ta szeroka definicja obejmowałaby np. noworodki i inne osoby, którym nie przedstawiono koncepcji teistycznych
Filozofowie przeciwstawiali silny (pozytywny) ateizm słabemu (negatywnemu) ateizmowi. Silny ateizm to wyraźne stwierdzenie, że bogowie nie istnieją. Słaby ateizm zawiera wszystkie inne formy nonteizmu. Zgodnie z tą kategoryzacją, każdy, kto nie jest teistą, jest słabym lub silnym ateistą. Określenia słaby i silny ateizm są stosunkowo młode; jednakże ich odpowiedniki, negatywny i pozytywny ateizm były używane w literaturze filozoficznej i apologetyce katolickiej. Zgodnie z tym podziałem ateizmu, większość agnostyków jest słabymi ateistami.
Ateizm nie wyklucza się wzajemnie z agnostycyzmem. Agnostycyzm stwierdza jedynie, że nie można udowodnić istnienia lub nieistnienia boga. Ateizm to po prostu brak wiary w boga. Można nie wierzyć w boga i nie twierdzić, że się na pewno wie, czy bóg istnieje czy nie – jest to ateizm agnostyczny.
Praktyczny ateizm może przyjmować różnorodne formy:
brak motywacji religijnej – wiara w bogów nie motywuje działań moralnych, religijnych lub jakichkolwiek innych;
czynne wyłączenie problemu bogów i religii z dążeń intelektualnych i działań praktycznych;
obojętność – brak zainteresowania związanego z problematyką bogów i religii;
nieświadomość koncepcji bóstwa
Ateizm metafizyczny opiera się na metafizycznym monizmie – poglądzie, że rzeczywistość jest homogeniczna i niepodzielna. bóg i wierzenia religijne są ludzkimi wymysłami, stworzonymi, aby spełniać różnorodne potrzeby psychologiczne i emocjonalne, Odwrócił on sławny aforyzm Woltera, że gdyby bóg nie istniał, konieczne byłoby stworzenie go, pisząc, że jeśli bóg by rzeczywiście istniał, to konieczne byłoby obalenie go
Ateizm logiczny utrzymuje, że różnorodnym koncepcjom bogów, takim jak Bóg osobowy w chrześcijaństwie, przypisuje się logicznie niekonsekwentne właściwości. Ateizm aksjologiczny, nazywany konstruktywnym, odrzuca istnienie bogów na rzecz wyższego absolutu, takiego jak humanizm
DEIZM
powstał w XVII w. w Anglii, skąd trafił do Francji, stając się jednym z podstawowych składników światopoglądu oświeceniowego. Przejawiał się już jednak w średniowieczu, za najstarsza filozoficzna szkołe wyznajaca deizm trzeba uznać epikurejczyków. W Judaizmie saduceusze, którzy nie wierzyli w istnienie świata duchowego poza samym Bogiem oraz w zmartwychwstanie, odrzucając wiarę w Sąd Ostateczny i życie pozagrobowe. Jego klasyczny wykład zawiera dzieło J. Tolanda Christianity not Misterious (1696). Najbardziej znanymi deistami byli J. Locke i Voltaire, a pod wpływem tego poglądu znajdowali się m.in.: Wolter, Benjamin Franklin, Jan Jakub Rousseau, Denis Diderot, Jerzy Waszyngton, Thomas Jefferson, Maksymilian Robespierre, Napoleon Bonaparte, książę Adam Jerzy Czartoryski, I. Kant, G.E. Lessing, S. Staszic i J. Śniadecki. Uważa się także, iż jest to dominujący światopogląd wśród masonów. Deizm jest też do dzisiaj bardzo popularny w kręgach naukowych, zwłaszcza wśród fizyków.
Nie uchroniło to deistów przed potępieniem i oskarżeniami o bezbożność; bywali represjonowani, skazywani na więzienie lub wygnanie.
Deiści nazywani niekiedy bywają agnostykami poznawczymi z uwagi na to, że wyznają pogląd, iż bezpośrednie poznanie duchowej siły sprawczej nie jest dostępne dla człowieka. Deiści twierdzą natomiast, iż o istnieniu stwórcy można wnioskować w sposób pośredni, a mianowicie poprzez odkrywanie porządku świata w rozumieniu praw fizyki rządzących materią. Deistów, jako uznających istnienie metafizycznej siły sprawczej, nie należy zatem mylić z agnostykami - pogląd, według którego obecnie niemożliwe jest całkowite poznanie rzeczywistości. Czasami agnostycyzm oznacza tylko niemożliwość dowiedzenia się, czy Bóg lub bogowie istnieją czy też nie.
Wolter, porównywał świat do zegara, który przecież jest nie do pomyślenia bez zegarmistrza. Twierdził też, że gdyby Bóg nie istniał, należałoby go wynaleźć. Ale wykluczał możliwość poznania natury Boga, a właściwości przypisywane mu przez teologów uważał za wzajemnie sprzeczne; w szczególności wszechmoc i nieskończona dobroć są nie do pogodzenia, bo albo Bóg nie chce pełni szczęścia na ziemi, a więc nie jest nieskończenie dobry, albo nie może przysporzyć ziemianom szczęścia, a więc nie jest wszechmocny. Bóg deistów był raczej bezosobową siłą niż — jak w ortodoksyjnym chrześcijaństwie — personifikacją wszelkich doskonałości.
Ale jeszcze dziś można, jak sądzę, dostrzec ślady deizmu w przekonaniach wielu ludzi, którzy deklarują wiarę w istnienie Boga, lecz nie są skłonni akceptować jakiejkolwiek religii (nawet jeśli formalnie są wyznawcami którejś z nich) razem z całym „dobrodziejstwem" jej obrażającego rozum inwentarza. Po wielu stuleciach religijno-politycznego ciemiężenia umysłów właśnie deizm stał się głośną manifestacją postawy wolnomyślicielskiej i utrwalił ją, choć jeszcze nie upowszechnił. A obejmowała ona nie tylko sprawy religii: niemal wszyscy deiści angażowali się również w kwestie reform politycznych i społecznych. Deizm był symptomem narastającego buntu przeciwko szeroko rozumianemu dogmatyzmowi i konserwatyzmowi w myśleniu o świecie i wspólnocie ludzkiej.
Deiści twierdzą, iż jeśli wszystko, co istnieje ma swojego twórcę, to tym samym wszechświat sam w sobie musiał być stworzony przez Boga.
TEIZM
Przykładowe religie teistyczne: chrześcijaństwo, hinduizm (większość odłamów), islam, judaizm, zaratusztrianizm.
Podkategoriami teizmu są: politeizm - pogląd, że istnieje wielu bogów lub bogiń
• Monolatria - wiara w wielu bogów, ale kult obejmuje tylko jednego z nich.
• Katenoteizm - specyficzny rodzaj monolatrii, w której główne bóstwo jest czczone w danym czasie
• monoteizm - pogląd, że istnieje tylko jeden bóg. Jest standardową praktyką używanie słowa Bóg, (wielką literą) gdy odnosimy się do Boga monoteistycznych systemów wierzeń.
• Deizm - wiara w boga, który nie ingeruje w losy świata.
• Panteizm - wiara, że Bóg jest tożsamy ze światem.
• Panenteizm - wiara, że świat jest częścią boga.

Stany przejściowe między monoteizmem a politeizmem:
Henoteizm - wiara w wielu bogów, z których jeden jest najwyższym bogiem.
Teizm agnostyczny (również agnostycyzm religijny) — pogląd zgodnie z którym nie wiadomo czy bóg istnieje, a mimo to nadal się w niego wierzy. Agnostycyzm religijny odrzuca jednak wszystkie treści religijne, zawarte w tradycji i świętych księgach uważając, że ich wartość poznawcza jest zbliżona do legend. Zakłada również, że aby coś zbadać, trzeba mieć ścisłą definicję tego, co się bada – dopiero wtedy możliwe jest stworzenie odpowiedniej metody i przyrządu badawczego.
Otwarty teizm jest próbą wyjaśnienia wiedzy Boga dotyczącej przyszłości w relacji do wolnej woli człowieka. Argumentem otwartego teizmu jest: (1) istoty ludzkie są prawdziwie wolne, (2) jeśli Bóg prawdziwie znałby przyszłość, istoty ludzkie nie mogłyby być prawdziwie wolne, (3) tak więc, Bóg nie zna absolutnie wszystkiego na temat przyszłości. Otwarty teizm utrzymuje, iż przyszłość nie może zostać poznana. Zatem, Bóg wie wszystko na temat tego, co może zostać poznane – ale nie zna przyszłości. Otwarty teizm swoje wierzenia opiera na Piśmie Świętym, które opisuje Boga jako „zmieniającego zdanie” lub „będącego zaskoczonym” czy też „wydającego się nabywać wiedzę”. Bóg wie jak się zachowamy i jakie podejmiemy decyzje, ale On „zmienia zdanie” dotyczące swojego zachowania na podstawie naszych zachowań. To, że Bóg jest „zaskoczony” lub zawiedziony ludzką niegodziwością nie znaczy, że nie był świadomy, że coś takiego może nastąpić.
POLITEIZM
wiara w istnienie wielu bogów (np. przedchrześcijańska religia Słowian, religia starożytnej Grecji, starożytnego Egiptu, wierzenia Azteków, shintō, neopogaństwo). Według islamu, politeizm (szirk) jest ciężkim grzechem; w podobnym tonie wypowiada się również Biblia.
W religiach politeistycznych bogowie mają zdefiniowane osobowości i sfery, którymi się zajmują. Tak na przykład w starożytnej Grecji Posejdon był bogiem morza, a Afrodyta - boginią miłości. Politeistyczne bóstwa mogą w mitach rodzić się, zakochiwać, walczyć między sobą. Zazwyczaj nie są wszechwiedzące ani wszechmogące, choć są o wiele bardziej potężne od ludzi i nieśmiertelne.
Cechą większości religii politeistycznych jest występowanie panteonów, czyli hierarchii bóstw. Bogów w obrębie panteonu łączą zazwyczaj więzi pokrewieństwa czy też małżeństwa. Liczba bogów w panteonie może symbolizować kompletność (np. liczba 12 w kulturze europejskiej ze względu na dwunastu bogów w panteonie olimpijskim). Politeiści posiadają również mitologie - historie opisujące czyny bogów i przy okazji wyjaśniające naturę świata lub przekazujące prawdy psychologiczne.
forma politeizmu. W henoteizmie uznaje się wielkość wielu bogów przy jednoczesnym wywyższeniu jednego bóstwa. Jest to typ wierzeń charakterystyczny m.in. dla plemion aramejskich i wczesnego hinduizmu, swoista odmiana henoteizmu występowała w wedyzmie.
Katenoteizm kult religijny, w którym żadne z bóstw nie posiada jeszcze określonych atrybutów, w związku z czym w momencie dopełnienia rytuału religijnego ku czci określonego bóstwa łączy ono w sobie atrybuty innych bóstw i staje się w tym momencie jednym najwyższym bogiem. Termin nie powinien być używany w stosunku do religijno-filozoficznego połączenia w jedno bóstwo wszystkich bogów greckich, jakie występuje w orfickich hymnach ku czci Zeusa.