Koncepcja bohatera romantycznego w III części "Dziadów" Adama Mickiewicza.

Epoka romantyzmu wykształciła nowy model bohatera literackiego. Według założeń wczesnoromantycznych miał to być nieszczęśliwie zakochany, cierpiący przez niespełnienie w miłości indywidualista, jednostka wybitna, z własnej woli odseparowana od społeczeństwa. Celem, sensem jego życia była miłość do kobiety, niespełniona nieszczęśliwa i silniejsza niż cokolwiek innego. Nieuchronnie to uczucie pcha kochanka do samobójstwa. Tak pojmowana postać bohatera romantycznego nie miała nic wspólnego z polityką, poczuciem narodowości- dotyczyła jednostki. Z czasem jednak, wraz ze zmianami w politycznej sytuacji kraju wizerunek ten uległ metamorfozie.
Oto ojczyzna wielu poetów romantycznych-Polska stanęła naprzeciw zaborcy, tłamszącego jej wolność i niszczącego kwiat jej młodzieży. I właśnie ci poeci ze zniewolonego kraju zmienili wizerunek bohatera romantycznego. Nieszczęśliwego, straconego dla świata kochanka skupionego jedynie na swoim cierpieniu przekształcili w bojownika o sprawę ogólną- o wolność ojczyzny, patriotę gotowego poświęcić się dla dobra całego świata.

Przykładem takiej odmiany, najważniejszym w polskiej literaturze stała się III część „Dziadów” Adama Mickiewicza. Głównego bohatera tego dramatu poznajemy już w części IV- jest to duch samobójcy, Gustawa, który zginął nie mogąc zaznać spełnienia w swej wielkiej miłości. W pierwszej scenie części III obserwujemy przemianę kochanka w sługę ojczyzny :Konrad, więzień carski zapisuje na ścianie celi więziennej:
„Umarł Gustaw- narodził się Konrad” – i właśnie Konrad jest przedstawicielem nowego typu bohatera romantycznego- patriotą, bojownikiem walczącym w imię ojczyzny i całego narodu. Zmiana imienia pociąga za sobą zmianę całej postawy i życiowej drogi bohatera.
Konrad tak jak pierwotny bohater romantyczny jest jednostką wybitną: wrażliwym poetą, o ogromnym talencie i potencjale intelektualnym. On jednak odnalazł własny cel w życiu w poświęceniu się za ojczyznę, w walce z tyranią zaborcy, a nie w pielęgnowaniu nieszczęśliwego uczucia.
Konrad nie jest pozbawiony jednej z najwyraźniejszych oznak człowieczeństwa- ma wady i słabości, chwile zwątpienia. W scenie „Wielkiej improwizacji” unosi się niezwykłą pychą, wynosi się ponad wszystkich największych poetów, przekonany o sile swojej poezji, wreszcie oskarża samego Boga o błędy, nieczułość której wykładnikiem miał być brak ingerencji w losy stworzonego przezeń świata. Walka dobra ze złem jaka toczy się o jego duszę skończyłaby się tragicznie, jednak bohater nie popełnia ostatecznego bluźnierstwa, jakim było by nazwanie Stwórcy „carem świata”
Bluźnierstwa Konrada zostają mu wybaczone, ponieważ popełnił je z miłości do ojczyzny. Czuje się bowiem za nią odpowiedzialny, utożsamia się z nią- i z cierpieniem narodu:

„Ja i ojczyzna to jedno
Nazywam się Milijon- bo za milijony
Kocham i cierpię katusze.”

Bohatera romantycznego charakteryzuje więc teraz postawa prometejska: podejmuje walkę z Bogiem dla dobra ludzi. Ta postawa jest usprawiedliwieniem dla bluźnierstwa jakiego się on dopuszcza. W „Wielkiej improwizacji” Konrad nie waha się oddać na potępienie siebie- lecz w zamian żąda wolności i szczęścia narodu. Czuje się mesjaszem ludzkości, chce ją zbawić, nawet jeśli ma to okupić własnym życiem, lub możliwością zbawienia.

Konrad jest indywidualistą-w samotności przeżywa klęski i mistyczne uniesienia, najważniejsze przeżycia jego duszy wyrażone są w monologu, nie dzieli się nimi z żadnym człowiekiem. Nie rozmawia z towarzyszami niedoli o tym co czuje, bo oni i tak by go nie zrozumieli- Konrad czuje się od nich lepszy.

Bohater romantyczny według Mickiewicza, mimo iż jest jednostką wybitną, wciąż pozostaje tylko człowiekiem. Ma bolesną świadomość ciężkiej sytuacji narodu i ojczyzny i jak każdy przeżywa chwile zwątpienia. Jednak płonie w nim żarliwa wiara we własną siłę, w potęgę swojej poezji i w słuszność idei jakiej się poświęca. Wszak bohater ten nie wygrywa- nie osiąga wyznaczonego celu- lecz także nie przegrywa-idea okazuje się zwycięska, słuszna.
Decyduje to o tym, że czytając „Dziady” czytelnik nie ma poczucia, że bohater znalazł się w sytuacji bez wyjścia- jego wartość przewodnia- dobro ojczyzny- ożywia go i dodaje mu sił.

W życiu bohatera romantycznego jakiego wizerunek stworzył Mickiewicz w „Dziadach” nie ma miejsca na sprawy osobiste: miłość, przyjaźnie. Całą swoją istotą poświęca się on sprawie dobra ogółu.

Podsumowując: bohater romantyczny Mickiewicza, pomimo pewnych cech wspólnych, diametralnie różni się od wcześniejszego wizerunku. Jest to patriota, za najwyższą wartość i najcenniejszy skarb uważający swoją ojczyznę, utożsamiający się z cierpieniem narodu. Zupełnie zatraca się w tym uczuciu, zapominając o osobistej stronie życia, nie ma prywatności- istnieje dla niego tylko walka z zaborcą. Jest to także indywidualista- swoje myśli, uczucia tai przed innymi, dzieląc się nimi najwyżej z Bogiem, pozostaje zawsze samotny. Jest on bowiem pyszny- uważa się za lepszego od innych ludzi, jego wiara w siebie jest niezachwiana. Uważa się czasem nawet za równego Bogu, we własnych oczach jest największym poetą.

Mimo jednak że jest pyszny, wywyższa się ponad innych ludzi, jest gotów dla narodu ojczystego na niesamowite poświęcenia, przejawia skłonność do pojedynku z Bogiem od którego żąda wolności dla kraju- cechuje się postawą prometejską. Wierzy w słuszność celu jaki mu przyświeca, uważa ideę jaka nim kieruje za najważniejszą wartość w życiu.

Ale nie jest taki od początku: w pierwszym okresie swojego życia nie zna swojego powołania, kierują nim indywidualne pobudki takie jak nieszczęśliwa miłość. Patriotyzm jest dla niego ratunkiem, drogą do odnalezienia swego miejsca w świecie.