Plan Marshalla i jego znaczenie dla odbudowy powojennej Europy

II Wojna światowa doprowadziła do wielkiego kryzysu gospodarczego w Europie. Zniszczenia po wojnie miały ogromną skalę i pogłębiły tylko problemy gospodarcze jakim był brak pieniędzy. Wszelkie szczeble gospodarki takie jak transport czy komunikacja zostały wyniszczone, w wielu krajach panował głód i nędza. Europie potrzebny był zastrzyk gotówki oraz ugruntowanie politycznej sytuacji poszczególnych państw.

Okazją do nawiązania współpracy pomiędzy państwami Starego Kontynentu stał się amerykański plan pomocy dla zniszczonej wojną Europy, zwany Planem Marshalla.
Plan został wygłoszony 5 czerwca 1947 roku przez ówczesnego generała stanu (Stanów Zjednoczonych) George`a Marshalla i nazwany później od jego nazwiska. Europejski Plan Odbudowy i Rozwoju zakładał udzielenie przez USA państwom europejskim częściowo bezzwrotnej pomocy ekonomiczno-gospodarczej w postaci kredytów i dostaw towarów. Adresowany był do wszystkich krajów europejskich potrzebujących pomocy: sojuszników USA, państw neutralnych, niedawnych wrogów jak i zarówno tych państw, które po wojnie znalazły się w strefie wpływów Związku Sowieckiego. Plan miał na celu zniwelowanie skutków II Wojny Światowej oraz zapewnienie stabilizacji wewnętrznej poszczególnych państw poprzez rozwój gospodarczy.

Europejski Plan Odbudowy i Rozwoju jak wcześniej pisałem skierowany był do wszystkich państw Europy, jednakże państwa będące pod wpływami ZSRR i jej naciskami (w tym także Polska) nie były chętne do współpracy. ZSRR podejrzewało, że wielki napływ gotówki do jej sojuszników może osłabić suwerenność polityczną i gospodarczą państw wschodnioeuropejskich. Ponadto słowa Marshalla, poddanie w wątpliwość statutu zachodnich granic Polski, roszczenia o opuszczenie Ziem Zachodnich oraz oddanie Górnego Śląska pod „kontrolę międzynarodową” nie były po myśli Gomółki.

We wrześniu 1947 roku na konferencji w Paryżu 16 państw europejskich postanowiło przystąpić do planu, któremu nadano nazwę Europejskiego Programu Odbudowy, a czas trwania określono na cztery lata. Uczestniczyły w nim: Francja, Austria, Belgia, Dania, Grecja, Portugalia, Holandia, Irlandia, Islandia, Luksemburg, RFN, Norwegia, Szwajcaria, Szwecja, Turcja, Wielka Brytania, Włochy a ich spotkanie nazwano Komitetem Europejskiej Współpracy Gospodarczej (CEEC).

Do pomocy Europie trzeba było jeszcze przekonać Kongres Stanów Zjednoczonych oraz społeczeństwo i tym sposobem wiosną 1948 roku została uchwalona ustawa o pomocy dla Starego Kontynentu. Wprowadziła ona w życie Program Odbudowy Europy (ERP) oraz ustaliła komisję zarządzającą jej odbudową zwaną Administracją Współpracy Gospodarczej(ECA) na czele z P.G. Hoffman`em. W międzyczasie, po uchwaleniu ustawy Komitet Europejskiej Współpracy Gospodarczej przekształcił się w Organizację Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej (OEEC) i razem z ECA miał zarządzać środkami przesyłanymi przez Stany Zjednoczone.

Łączna wartość przelanej Europy pomocy gospodarczej szacowana jest na około 13 mld dolarów. Umożliwiło to krajom OEEC import ze strefy dolarowej tych surowców i towarów, których było im brak. W pierwszym roku duża ilość środków pieniężnych wykorzystywana była na zaspokojenie bieżących potrzeb (głód) i rozdysponowana została na zakup żywności i pasz potrzebnych do hodowli zwierząt. W kolejnych latach finanse były systematycznie ukierunkowywane na rozwój gospodarki, próbowano jak najszybciej ją odtworzyć.

Jednym ze szczególnych krajów wchodzącym w OEEC były Niemcy. Po ich upadku, na konferencji poczdamskiej uznano ich winnymi wojny oraz zażądano zadośćuczynienia w postaci pieniędzy dla państw poszkodowanych przez Niemcy. Wschód pod wpływami strefy radzieckiej a właściwie jego gospodarka nastawiona na przemysł ciężki i zbrojeniowy została zdemontowana i zniszczona przez ZSRR, wszelka produkcja została bardzo ograniczona. Część Wschodnia pod wpływami Amerykańskimi była dokładnie odwrotnie, finansowana oraz wspierana przez okupantów. Jednym z korzystnych dla gospodarki posunięć było przeprowadzenie reformy walutowej (1948r.) Jej konsekwencje okrzyknięto cudem gospodarczym. W roku 1948 Zachodnie Niemcy zostały włączone do OEEC, początkowo finansami przydzielonymi dla nich zarządzali Amerykanie. Następnie, rok później, pozwolono Niemcom wybrać członków Zgromadzenia Narodowego, i tak powstała RFN – Republika Federalna Niemiec. Wobec powstania RFN, Związek Radziecki niedługo po tym pozwolił na utworzenie NRD oraz zniósł blokadę Berlina.

W roku 1952 plan przestał obowiązywać, jednak instytucje takie jak OEEC nadal funkcjonowały i wspierały gospodarkę Europy. Odniósł on niebywały sukces, w krótkim czasie znacznie przyśpieszył gospodarkę krajów Zachodnich co więcej, była ona lepsza i rozwijała się szybciej niż przed I WŚ. Pieniądze oraz kapitał napływający ze Stanów Zjednoczonych pełnił rolę kluczową, ale trzeba powiedzieć, że bez wykształcenia i mądrego zarządzania przez Europejczyków Program Odbudowy Europy nie odniósłby zapewne takiego sukcesu.

Swoje zyskała na tym jednak także Ameryka, która potrzebowała dobrze zarządzanej i rozbudowanej gospodarczo Europy. Podsumowując można powiedzieć, że Europa w roku 1952 miała już zasoby i potencjał: w roku 1948 potrzebowała kapitału, wiary we własne i możliwości, których dostarczył jej właśnie Plan Marshalla.