Isaac Bashevis Singer.

Isaac Bashevis Singer (1904–91), brat Izraela Joszui, prozaik żyd., tworzący w języku jidysz; syn rabina, urodzony w Leoncinie, wychowywał się w Warszawie (1908–17) i Biłgoraju (do 1922); po powrocie do Warszawy m.in. tłumaczył na język jidysz powieści E.M. Remarque'a, Th. Manna, S. Zweiga; od 1935 w Nowym Jorku; w dzienniku (później tygodniku) „Forwerts” regularnie publikował niemal wszystkie swoje utwory, uprawiał (pod pseud. Icchok Warszawski, D. Segał) publicystykę, krytykę lit. i teatr. (pol. wybór Felietony, eseje, wywiady 1993). W twórczości ukazywał rel.-filoz. moralne problemy i konflikty ortodoksyjnych i zasymilowanych środowisk Żydów. Do arcydzieł literatury należą krótkie opowiadania Singera, odznaczające się kunsztem narratorskim, często stylizatorskim, także wnikliwym portretowaniem postaci, wyd. m.in. w zbiorach: Krótki piątek (1965, wyd. pol. 1993), Seans (1967–68, wyd. pol. 1991), Namiętności (1970–75, wyd. pol. 1992), Moc światła (1980, wyd. pol. 1991) Śmierć Matuzalema (1988, wyd. pol. 1990), także dla dzieci Opowiadania (1984, wyd. pol. 1993). Utwory, zwł. o wyraźnym charakterze autobiogr., ujawniają związki Singera z Polską: zbiór opowieści Urząd mojego ojca (1955, wyd. pol. 1992), powieść Szosza (1978, wyd. pol. 1991), a szczególnie autobiografia Miłość i wygnanie (1978, wyd. pol. 1991); powieści utrwaliły obraz różnych środowisk żyd. w Polsce na tle przemian polit., społ., obyczajowych, zarówno w XVII w. — Szatan w Goraju (1935, wyd. pol. 1992), Niewolnik (1962, wyd. pol. 1991), jak w XIX w. — Dwór (1967, wyd. pol. 1983), Spuścizna (1970, wyd. pol. 1983) i XX w. — Sztukmistrz z Lublina (1960, wyd. pol. 1983), Wrogowie (1972, wyd. pol. 1992), Pokutnik (1974, wyd. pol. 1992); 1978 otrzymał Nagrodę Nobla. Tylko część utworów beletrystycznych Singera została opublikowana za życia autora w tłumaczeniu na język ang., z którego też poczyniono wszystkie pol. przekłady książkowe.

SZTUKMISTRZ Z LUBLINA (1960), powieść-parabola Isaaka Singera o trudnym wyborze własnej drogi przez Żyda, żyjącego w diasporze. Pisarz pyta, czy Żyd może bezkarnie odrzucić wielowiekową tradycję, która pozwoliła przetrwać narodowi bez własnego państwa, czy wolno mu wyrzec się tożsamości religijnej. Zadaje także pytanie, czy istnieje znak równości między religijną i narodową przynależnością? Pisarz maluje losy sztukmistrza Jaszy, który odrzuciwszy swego groźnego Boga Jahwe idzie za głosem miłości. Ale jego odszczepieństwo nie może pozostać bezkarne. Jasza bowiem narusza granicę między światem żydowskim i polskim, burząc w ten sposób istniejący porządek. Z miłości do Emilii decyduje się na odstępstwo. Zaprzeczywszy samemu sobie, płaci wysoką cenę. Dopiero u kresu życia sztukmistrz Jasza Mazur pod imieniem Jakuba Pokutnika jedna się ze swym porzuconym Bogiem. Poświęca się pokornej kontemplacji, aby w ten sposób odzyskać swoją żydowską tożsamość. Wynik pojedynku bohatera z Bogiem był z góry do przewidzenia, Jasza próbował nieświadomie zakłócić odwieczny kosmiczny ład. Mistrz w swojej profesji, niczym romantyczny bohater, ośmielał się równać z Bogiem. Aby odkupić wielką winę, zostaje strażnikiem najwyższego porządku. Pokutuje zamurowany żywcem w kamiennym grobie, aby pozostać głuchy na pokusy świata: Ano, przyszła na mnie kara boska — powiedział do siebie pełen niepokoju. Ogarnęła go skrucha i pokora. Dramatyczna powieść Singera koncentruje się wokół tajemnicy własnego losu. Pisarz opowiada się za pogodzeniem z przeznaczeniem, choć taki wybór wydaje się ortodoksyjnie zachowawczy.