Dwa portrety wodzów. Porównaj sylwetki bohaterów "Potopu" Henryka Sienkiewicza.

Odwołuj się do całości utworu. Zwróć uwagę na postawę narratora.

Potop Henryka Sienkiewicza jest powieścią historyczną o wojnie polsko-szwedzkiej, ukazującą stosunek narodu polskiego do najeźdźcy. To ogromne malowidło dziejowe na pierwszym planie umieszcza dramatyczne przygody fikcyjnych i historycznych postaci, które są kunsztownie wplecione w wydarzenia z lat wojny ze Szwedami. Jednymi z takich bohaterów są Jan Paweł Sapieha i Jerzy Lubomirski.
W pierwszym z przedstawionych fragmentów opisany jest wojewoda witebski, Jan Paweł Sapieha. Narrator ukazuje go jako człowieka lojalnego, oddanego królowi i ojczyźnie. W obliczu zagrożenia kraju bez wahania poświęca swój majątek, aby ratować państwo. Robi to z potrzeby serca, jako gorący patriota i wierny sługa monarchy, jest bezinteresowny i nie liczy na splendory ani na własne korzyści. Dla ważnej sprawy był gotów do poświęceń i wyjątkowych czynów. Sapieha jest człowiekiem odważnym, prostolinijnym, honorowym i skromnym. Jest szczęśliwy, że swoja postawą może wesprzeć ojczyznę, a jego starania zostają zauważone i docenione. Król w wyrazie wdzięczności za ‘wiekopomne zasługi’, daruje mu urząd wojewody wileńskiego. Jan Kazimierz traktuje Sapiehę z wielkim szacunkiem i wdzięcznością, można zauważyć, że monarcha odnosi się do wojewody w sposób bardzo emocjonalny, podczas spotkania z nim nie kryje swego wzruszenia. Król, pomimo iż dostrzega drobne wady i błędy Sapiehy, nie waha się nazwać go swoim najwierniejszym sługą, docenia jego poczciwość, cnotę, szlachetność i poświęcenie dla ojczyzny. Sapieha jest wzorem rycerza, który godnie wypełnia zadania wyznaczone w etosie.
Drugi z podanych fragmentów opisuje marszałka koronnego, Jerzego Lubomirskiego. Jest on człowiekiem próżnym, pysznym, zapatrzonym wyłącznie w siebie i nastawionym na własne korzyści. Lubomirski lubi stawiać siebie w centrum uwagi, jest egoistyczny i egotyczny. Z dumą prezentuje światu swoje bogactwo poprzez niezwykle kosztowny i wystawny ubiór: „klejnoty migotały jak skry naokół całej jego postaci, i oczy ćmił, takie biły od niego blaski”. Jest ambitny, pragnie sławy i wybitnego miejsca wśród magnatów. Wszystkie jego działania sprowadzają się do zaspokojenia własnych kaprysów, nawet jeśli miałoby to zaszkodzić ojczyźnie. Nie jest patriotą, nie pragnie zbawienia kraju, ale własnego szczęścia i nasycenia osobistej dumy i pychy. Jest wyniosły, władczy, interesowny, bezwzględny, podejrzliwy i zazdrosny, przez co „dla Rzeczpospolitej stał się nawet od strasznego Janusza Radziwiłła zgubniejszym”. Czuł się dumny, że mógł jako pierwszy przyjąć króla na swojej ziemi, wziąć go w opiekę, poprowadzić do tronu, wydawało mu się, że to właśnie jego oczekuje naród i zwraca ku niemu swoją uwagę. Jerzy Lubomirski był gotowy na poświęcenie i poniesienie ofiary, pod warunkiem jednak, że pochlebiło się jego miłości własnej. Odchodzi od etosu rycerskiego, brakuje mu cnoty i szlachetności.
Obaj wodzowie opisani we fragmentach porównani są na zasadzie kontrastu. Narracja jest trzecioosobowa, jednak narrator nie jest obiektywny. Ocenia on bohaterów przez pryzmat postawy wobec ojczyzny. Jest emocjonalnie zaangażowany w opisywane wydarzenia, wydaje się być w nich obecny. Narrator w wyraźny sposób hiperbolizuje kluczowe cechy obydwu postaci: Sapieha jest ‘najbezinteresowniejszym człowiekiem’, a Lubomirski to ‘wielki warchoł’. Pierwszy z nich jest bohaterem pozytywnym, ponieważ z miłości do ojczyzny służy Polsce. Marszałek koronny, Jerzy Lubomirski ukazany jest jako jeden z powodów późniejszego upadku państwa. W ten sposób autor kieruje uwagę czytelników na wady szlachty polskiej, które doprowadziły do rozbiorów, ale jednocześnie kontrastując je postawą patriotyczną, sugeruje tym samym, że tylko ludzie podobni do Sapiehy mogą przyczynić się do odrodzenia polski. Spełnia to kompensacyjną funkcję utworu, krzepi serca polaków i wskazuje im wzór do naśladowania.
Przedstawieni we fragmentach bohaterowie posiadają cechy kontrastowe. Prezentują oni pewne typy osobowości obecne w kulturze siedemnastowiecznej. Obok wielkiego patrioty, Sapiehy, działa zgubnie bezwzględny warchoł, Jerzy Lubomirski, pragnący jedynie osobistego szczęścia. Ukazuje to wady pewnej grupy społecznej, które doprowadziły do upadku Rzeczypospolitej. Narrator ma emocjonalny stosunek do opisywanych przez siebie postaci, ocenia je pozytywnie, albo negatywnie. Kryterium podziału stanowi tu stosunek do ojczyzny i gotowość do poświęceń dla niej.