Balet
1) Zespół tancerzy.
2) Utwór muzyczny z librettem, skomponowany jako widowisko teatralne w wykonaniu tancerzy.
3) Rodzaj spektaklu teatralnego, opartego na scenariuszu, w którym głównym środkiem wyrazu jest taniec wykonywany z towarzyszeniem muzyki wśród dekoracji zaprojektowanych dla tego spektaklu
4) Całość sztuki baletowej danego kraju (np. balet francuski). Wyróżniamy kilka odmian baletu: a) dramatyczny - z wyraźnie zaznaczoną fabułą i akcją, np. „Romeo i Julia” P.I. Czajkowskiego; b) abstrakcyjny - interpretujący muzykę z założenia samoistną (np. „Adaggio” T. Albinoniego w interpretacji zespołu C. Drzewieckiego); c) divertissement - wywodzący się ze wstawek tanecznych, które usamodzielniły się w XIX w., a w których nikła intryga stała się pretekstem do rozwinięcia efektownych tańców (np. „Jezioro łabędzie” P.I. Czajkowskiego); d) suita baletowa - forma przejściowa między divertisesment a baletem abstrakcyjnym, łącząca różne tańce muzyką jednego kompozytora i ogólną koncepcją choreografa (np. „Sylfidy” F. Chopina).
Źródeł baletu można szukać w renesansowych maskaradach karnawałowych, szczególnie popularnych we Włoszech, a także w intermediach taneczno-pantomimicznych, popularnych na francuskim dworze w XVI-XVII w. W okresie romantyzmu ukształtował się balet klasyczny, czego przykładem może być „Giselle” A.Ch. Adama. Na przełomie XIX i XX w. duży wpływ na nowoczesny taniec wywarły eksperymenty I. Duncan i koncepcje rytmiczne E.J. Dalcroze’a. W latach 60. XX w. duże znaczenie dla rozwoju współczesnego baletu miała działalność M. Bjarta - twórcy zespołu Balet XX Wieku.
Balet XX wieku
Ballet du XX-ème siècle, założony w 1960 w Brukseli międzynarodowy zespół baletowy, kierowany przez M. Bjarta. Działa przy Thtre Royal de la Monnaie w Brukseli, w latach 1987-1992 w Lozannie. Reprezentuje najwyższy poziom, odbywa liczne tournee po wielu krajach.Najbardziej znane balety w choreografii M. Bjarta: „Święto wiosny” I.F. Strawińskiego (1960), „Romeo i Julia” H. Berlioza (1966), „Bhakti” z muzyką hinduską (1968). Występował również w Polsce (1970 w Łodzi, 1996 w Krakowie).
Baletmistrz: Reżyser i inscenizator baletu, kierownik zespołu baletowego.
Opera
Gatunek muzyczno-sceniczny, w którym współdziałają: muzyka, dramat i sztuki plastyczne (scenografia, kostiumy). Opera, podobnie jak utwory dramatyczne, dzieli się na akty. Dzieło rozpoczyna zazwyczaj instrumentalny wstęp uwertura. W skład każdego aktu wchodzą teksty mówione lub śpiewane (tzw. recytatywy) posuwające akcję dramatyczną naprzód, oraz arie, duety, tercety, kwartety, kwintety, chóry. W ariach i zespołach bohaterowie wyrażają za pomocą śpiewu swoje uczucia i komentarze, popisują się też swoimi pięknymi głosami i techniką wokalną. Zakończenie aktu to śpiewany finał, w którym zazwyczaj bierze udział większość postaci opery. Do oper wstawia się też sceny baletowe, oraz nastrojowe fragmenty instrumentalne.Istnieje wiele odmian tego gatunku muzycznego, m.in:
- opera buffa (komiczna), np. „Cyrulik Sewilski” G. Rossiniego
- opera seria (poważna), np. „Aida” G. Verdiego
Opera narodziła się przez próbę wprowadzenia zasad antycznego teatru greckiego do muzyki. Na pomysł ten wpadło pod koniec XVI wieku grono florenckich artystów, uczonych i arystokratów, zrzeszonych w kręgu zwanym „Cameratą” (Towarzystwem). Początkowo była to melodyjna recytacja tekstu na tle prostego akompaniamentu. Wielki rozwój opery zawdzięczamy twórczości Claudio Monteverdiego, który zaczął stosować w swych dziełach zróżnicowane środki muzycznego wyrazu, wprowadził sceny chóralne, arie i zespoły, wzbogacił akompaniament orkiestry.
W okresie baroku dominowała opera włoska, o bardzo popisowym charakterze i wymyślnych dekoracjach, ale często powierzchowna i schematyczna w treści. Wybitnym reformatorem opery w XVIII wieku (starającym się przywrócić jej dramatyczny wyraz) był Christoph Willibald Gluck, twórca „Orfeusza i Eurydyki”.
Do wybitnych twórców opery klasycyzmu należą Wolfgang Amadeus Mozart oraz Gioacchino Rossini. W romantyzmie z jednej strony dominowała opera włoska preferująca styl "bel canto" (piękny śpiew), z dziełami Gaetano Donizettiego, Vincenzo Belliniego i Giuseppe Verdiego, z drugiej strony zaś opery narodowe, której przedstawicielami byli między innymi Stanisław Moniuszko, Carl Maria von Weber, Bedich Smetana, Modest Mussorgski. Wtedy też tworzył swoje dramaty muzyczne Richard Wagner.
W wieku XX wielu kompozytorów nadal tworzyło opery, nadając im różnoraką postać i styl; jedną z najwybitniejszych jest „Wozzeck” Albana Berga (według dramatu Georga Buechnera). Do polskich oper XX wieku należy między innymi „Król Roger” Karola Szymanowskiego oraz dzieła sceniczne Krzysztofa Pendereckiego: „Diabły z Loudun”,” Czarna maska”,” Król Ubu”.