GENEZA
Inspiracją do napisania "Chłopów" była "Ziemia” Emila Zoli
Czas powieści
- nie jest dokładnie określony
- są to najprawdopodobniej ostatnie lata XIX w.
- akcja rozgrywa się w przeciągu 10 m-cy, zaczyna się we wrześniu, a kończy w Lipcu
- utwór podzielony jest na 4 części: nazwane jak pory roku
- w powieści nie ma daty nowego roku
- czas subiektywny dla bohaterów, wydłuża się lub skraca w stosunku do czasu realnego i w zależności od nastroju postaci
Miejsce akcji
- wzorowana na rzeczywistej, wieś o nazwie Lipce, typowa miejscowość XIX i XX w.
- Lipce Reymontowskie nie mają powiązania z innymi miejscowościami, a ich przestrzeń zamykają liczne procesje
ELEMENTY REALISTYCZNE I NATURALISTYCZNE
1. Elementy realistyczne
- panoramiczny obraz społeczności wiejskiej - wszystkie grupy w tej społeczności wiejskiej:
a) zamożni chłopi - Maciej Boryna
b) średnio zamożni chłopi - Dominikowa
c) małorolni - Stary Bylica, Kozłowie, Chłębowie
d) komornicy (mieszkali w komórkach, oborach. Zazwyczaj ludzie starzy) - Agata, Stachowie, Jagustynka
e) parobcy - Kuba i Witek
Wyznacznikiem stanu majątkowego jest ilość posiadanych morgów od których zależne jest:
* uprzywilejowanie w grupie
* głos w decydowaniu
* możliwość posiadania parobka
- bogate opisy prac polowych, obyczajów i obrzędów liturgicznych (jarmarki, przygotowania do świąt, obdarcie pierza?, czesanie lnu?, wykopki)
- konflikty natury społecznej, ekonomicznej i obyczajowej (konflikt między wsią a dworem o tzw. Serwituty-prawo korzystania z pańskiego lasu przez chłopów, konflikt wewnątrz warstwy chłopskiej między bogatymi gospodarzami a komornikami - niesprawiedliwy podział pomocy przez księdza, konflikty rodzinne o podłożu ekonomicznym między Maciejem Boryną a Antkiem Boryną oraz między Dominikową, a synami, konflikty na płaszczyźnie moralnej- Jagna kontra społeczność wiejska)
- kwestie narodowe- liczne nawiązania do powstania styczniowego, postać Rocha?, który poprzez opowieści o bohaterach narodowych stara się wzbudzić poczucie tożsamości narodowej w chłopach
2. Elementy naturalistyczne
- kompozycja utworu w symboliczny sposb obrazująca rytm natury
- człowiek podporządkowany walce o byt (Antek i Boryna)
- koncepcja naturalistyczna człowieka podporządkowanego prawu walki o byt i zdeterminowanego przez popęd biologiczny
- naturalistyczne opisy i sposób obrazowania skupiający się na drastycznym szczególe (Kuba obcina siekierą nogę trawioną przez gangrene oraz szczegóły jego śmierci, uciekający antek przed Boryną)
- wprowadzenie do utworu 4 porządków wewnętrznych symbolizujących cykliczność natury- naturalistyczna koncepcja cykliczności świata:
a) fabularny (początek: padła krowa Boryny koniec: Wygnanie Jagny ze wsi)
b) prac polowych (wykopki- żniwa)
c) obrzędowo-liturgiczny (Jarmark na św. Kordułe - odpust na św. Piotra i Pawła)
d) egzystencjalny (śmierć Kuby- śmierć Agaty)
CHŁOPI JAKO EPOPEJA WSI
1.Cechy
- nie ma konkretnego czasu który dla bohaterów nabiera uniwersalnego stylu
- miejsce akcji na podstawie realistycznej wsi, ale nie odzwierciedla rzeczywistego obrazu wsi w Lipce
- akcja wielowątkowa z dużą ilością epizodów
- ponadczasowe, uniwersalna problematyka
- el. Historyczne
- bohater zbiorowy
- 3 narratorów: dominujący - wiejski gaduła, młodo - polski - posługuje się językiem artystycznym, realistyczny - język współczesny Reymontowi XIX-w. Różnorodność narracji nabiera podobnego znaczenia jak narrator w eposie
- opisy- funkcja retagrdacyjna - opóźniają bieg wydarzeń
- tyle płaszczyzn rozgrywających się wydarzeń ile porządków- paralelizm!!!
- nawiązanie trójki bohaterów wojny trojańskiej (parys-Antek, Helena- Jagna, Mehelaos- Boryna)- mitologia, archetypy, miłość, itp.
- sceny batalistyczne: Serwituty, konflikty między bohaterami
- rozbudowane porównania mają char. Porównań homeryckich
- stylizacja gwarowa- dialektyzacja
- fragmenty: char. Stosunków panujących na wsi. Rzeczywistość chłopska
WARUNKI ŻYCIA WE WSI POLSKIEJ XIXI W.
Reymont wyeksponował prawo dziedziczenia. Chłopi uczynili naczelną zasadę regulującą życie na wsi: "ojca gront, to i jego wola". A zatem: kto ma ziemię, ten dyktuje prawa, z tym się liczą.
Ludzie starzy postrzegani byli jako darmozjady, które na nic nie mogą się przydać- byli skazywani we wsi na wycug. Tak było z Jagustynką i Agatą, która została wydziedziczona przez własne dzieci, a przez to zmuszona chodzić do obcych "na wyrobek".
Zwyczaje
1. Opis obyczajów weselnych - Maciej Boryna i Jagna
a) swaty - przygotowujących do ślubu i wesela. Gdy kawaler wybrał sobie kandydatkę na przyszłą żonę, wysyłał do jej rodziny swatów – osoby upoważnione przez niego do ustalania szczegółów związanych z małżeństwem. Najczęściej na takich spotkaniach zakrapianych alkoholem omawiano finansowe aspekty ślubu, przedstawiano korzyści, jakie osiągnie panna młoda i jej rodzina ze ślubu.
b) Zrękowiny-Matka Jagny chciała w zamian za zgodę na wydanie córki 6 morgów ziemi Boryny jako zapis dla Jagny. Umowę przypieczętowanow karczmie przepijając do siebie.
c) wesele - Boryna z drużbami idzie po Jagnę.Wychodzą, Boryna prowadzony przez druhny a Jagna przez drużbów.Tak idą orszakiem gości weselnych do kościoła.Po powrocie zaczyna się picie, muzyka i ucztowanie.Za stołem goście siadają według dostojeństwa
2. Jarmark- Na jarmarku parobek mógł nająć się do nowej pracy, a gospodarz zmienić służbę. W rozstawionych kramach kupcy oferowali zimowe ubrania i różne ozdoby. Gospodarze chętnie zaopatrywali się w sprzęty przydatne na roli Towarami cieszącymi się zainteresowaniem były też zabawki, książki i święte obrazy.
3. Święto zmarłych-Wszyscy ludzie szli do kościoła i nawet ci najbiedniejsi musieli dać na mszę wspominkową Po kościele chłopi szli na groby i tam rozrzucali chleb dla dusz czyśćcowych.
4. Boże Narodzenie. Robieniem opłatków zajmowała się rodzina organistów Były one bardzo dekoracyjne, białe i kolorowe (Józka robiła z nich nawet ozdoby). Roznosił je po domach młody organista, który wszędzie przyjmowany był wyjątkowo uroczyście. Opłatki kładziono na specjalny talerzyk, a organiście płacono zazwyczaj w naturze. ;)
STYLIZACJA JĘZYKOWA. DIALEKTYZACJA I JEJ FUNKCJE
Stylizacja językowa - świadomy zabieg dotyczący stylu. Dokonujemy jej przenosząc char. Cechy stylu jakiegoś utworu do naszej wypowiedzi
Dialektyzacja- polega na upodobnieniu języka utworu do mowy ludu wiejskiego
Innymi formami stylizacji językowej są: archaizacja i stylizacja środowiskowa
Funkcje dialektyzacji
1. Pozwala czytelnikowi na prawidłowe odczytanie sytuacji i świata przedstawionego w tekście
2. Edukacyjna
3. Ubogacenie językowe tekstu
4. Poszerzanie wiedzy dotyczącej języka
5. Nadanie odpowiedniego kolorytu i nastroju wypowiedzią bohaterów oraz narracji
6. Urealnienie postaci (realistyczna indywidualizacja języka)
7. Realizowanie konwencji zwanej groteską (poza „Chłopami”)