Ludność i osadnictwo. Typy gospodarowania w środowisku i ich następstwa

LUDNOŚĆ I OSADNICTWO

Wpływ środowiska na działalność człowieka

Środowisko przyrodnicze (geograficzne)- cała otaczająca nas przyroda, zespół El. Przyrodniczych, wzajemnie ze sobą powiązanych i uwarunkowanych. El. O char. Ożywionym, nieożywionym i antropogenicznym

Poglądy mówiące o wpływie środowiska na człowieka:
• Determinizm geograficzny- teoria, mówiąca o tym, że życie i działalność ludzka są całkowicie uzależnione od środowiska.
• Indeterminizm (nihilizm) geograficzny- człowiek żyje w obrębie środowiska, lecz jego działalność, i rozwój społeczny są od niego niezależne.

Czynniki sprzyjające działalności człowieka:
• Żyzne gleby- sprzyja rolnictwu, produkcji żywności
• Dostępność słodkiej wody- El. Niezbędny do życia oraz funkcjonowania przemysłu i rolnictwa
• Bliskość morza- oceany i morza źródłem pożywienia, obszar żeglugi, łagodzący wpływ na klimat obszarów nadmorskich
• Odpowiednie warunki klimatyczne- umiarkowane i podzwrotnikowe najbardziej sprzyjające intensywne rolnictwo i warunkom życia ludzi
• Równinna rzeźba terenu- umożliwia wprowadzenie mechanizacji rolnictwa, nie zachodzą tam procesy erozji gleb, rozwój dróg i osadnictwa
• Zasoby bogactw mineralnych- rozwój przemysłu, ich przetwarzanie zwiększa produkcję dóbr materialnych

Czynniki ograniczające działalność człowieka:
• Brak wody- ogranicza działalność rolną i przemysłową
• Nadmiar wody- obszary zagrożone podwoziami oraz tereny bagienne nie pozwalają na rozwinięcie sieci osadniczej i stałego rolnictwa
• Niekorzystny klimat- skrajnie zimny i gorący nie sprzyjają rolnictwu
• Niedobór światła- tereny okołobiegunowe
• Stromość terenu- utrudnienie osadnictwa, transportu i rolnictwa( ze względu na wzmożoną erozję gleb)
• Bujna roślinność- np. las równikowy utrudnia transport i osadnictwo

Racjonalne gospodarowanie zasobami przyrody

W celu ochrony powietrza:
• Stosowanie filtrów kominowych odpylających i odgazowujących
• Zastępowanie węgla przez inne źródła energii np. gaz ziemny
• Stosowanie benzyny bezołowiowej, katalizatorów spalin, napędu gazowego i elektrycznego w samochodach
• Zakaz emisji gazów szczególnie szkodliwych


Oczyszczalnie ścieków
• Oczyszczanie mechaniczne
• Fizykochemiczne
• Biologiczne

Wody podziemne:
• Właściwe składowanie odpadów
• Zabezpieczanie szczelności szamb ora podziemnych zbiorników produktów ropopochodnych

Odpady:
• Selekcja odpadów oraz odzyskiwanie surowców wtórnych
• Spalanie odpadów komunalnych w specjalnych spalarniach
• Nowe technologie oparte na recyklingu
• Odnowa terenów składowisk odpadów

Degradacja gleby:
• Melioracje gleb
• Zalesianie stoków górskich
• Orka poziomicowa w poprzek stoku
• Miedza na stokach
• Ograniczenie nawozów sztucznych i środków ochrony roślin
• Tworzenei obszarów chronionych (parki rezerwaty)
• Ochrona gatunkowa roślin i zwierząt
• Zalesianie nieużytków

Alternatywne źródła energii:
• Pływów morskich
• Geotermiczna
• Wiatru
• Słoneczna
• Synteza jądrowa

Parki narodowe

Stosuje się dwa sposoby ochrony:
• Ścisła (bierna)- istnienie części parków narodowych, w których zakazana jest jakakolwiek ingerencja człowieka
• Częściowa (aktywna)- dopuszczalna działalność naprawcza lub zachowawcza

Parki narodowe w Polsce (23):
• Babiogórski
• Białowieski
• Biebrzański
• Bieszczadzki
• Bory Tucholskie
• Drawieński
• Gorczański
• Gór Stołowych
• Kampinoski
• Karkonoski
• Mazurski
• Narwiański
• Ojcowski
• Pieniński
• Poleski
• Roztoczański
• Słowiński
• Świętokrzyski
• Tatrzański
• Ujście Warty
• Wielkopolski
• Węgierski
• Soliński

TYPY GOSPODAROWANIA W ŚRODOWISKU I ICH NASTĘPSTWA

ROLNICTWO

Rolnictwo – jeden z działów gospodarki, którego głównym zadaniem jest dostarczenie żywności. Rolnictwo uzyskuje produkty roślinne i zwierzęce dzięki uprawie roli i roślin oraz chowu i hodowli zwierząt.

Czynniki rozwoju rolnictwa
a) przyrodnicze
• ukształtowanie pow. I wysokość n.p.m.
• warunki klimatyczne
• warunki glebowe
• warunki wodne
b) pozaprzyrodnicze
• melioracje
• zasoby siły roboczej
• ustrój rolny czyli własność ziemi(własność prywatna, dzierżawa, własność państwowa, własność spółdzielcza)
• wielkość gospodarstw
• poziom kultury rolnej
• polityka państwa
• uwarunkowania międzynarodowe

Rolnictwo w Polsce

Dysponuje ok. 18,5 mln ha użytków rolnych. Charakteryzuje je:
• duże rozdrobnienie indywidualnych gospodarstw rolnych
• brak specjalizacji i rozdrobnienie produkcji
• niedoinwestowanie
• silne uzależnienie od warunków agrometeorologicznych
• zmeliorowane jest tylko ok. 70% użytków rolnych

Cele polskiej polityki rolnej związane z integracją UE:
• prywatyzacja- zmiana stosunków własnościowych. Osoby fiz. Lub instytucje należące do sektora prywatnego nabywają prawa własności do części majątku należącego do sektora państwowego
• przemiany w strukturze gospodarstw rolnych
• specjalizacja
• ograniczenia liczby zatrudnionych w rolnictwie
• dostosowania prawa instytucjonalnego do rozwiązań unijnych
• wprowadzenie dworactwa rolniczego i marketingu sektora rolniczego

Rodzaje gospodarstw rolnych:
• gospodarstwa rolnicze-o niezbyt dużej powierzchni, rozdrobnione, pielęgnujące tradycje rodzinne gospodarowania z wielokierunkową specjalizacją, mają znaczny udział w rolnictwie wszystkich państw Europy
• farmy- duże powierzchniowo, o wysokim stopniu mechanizacji i specjalizacji, powszechnie używa się na nich środków ochrony roślin, stosuje nawożenie oraz melioracje, występują głównie w USA, Kanadzie i Australii
• plantacje-zajmujące dużą powierzchnię występują głównie w strefie międzyzwrotnikowej, w Azji, Afryce i Ameryce łacińskiej, nastawione na uprawę roślin wieloletnich np. bananów, trzciny cukrowej, orzeszków ziemnych, kawy, herbaty, bawełny. Char. Dla tego typu gospodarstw jest uprawa monokulturowa (uprawa jednej rośliny przez wiele lat)
• latyfundia- wielkie gospodarstwa hodowlane w Argentynie, Brazylii, Boliwii

Typy rolnictwa:
• ekstensywne- char. Się małymi nakładami pracy i kapitału na jednostkę pow. Gospodarstwa i daje niskie plony. Typowe dla państw o dużej pow,. Z małą gęstością zaludnienia, często też o mniej sprzyjających warunkach naturalnych np. Kanada, Rosja, Ukraina
• intensywne- char. Duże nakłady pracy i kapitału na jednostkę pow. Gospodarstwa daje ono wysokie plony. Występuje w państwach o małej pow. Lub dużej liczbie ludności
• pracochłonne- w którym istnieją wysokie nakłady pracy ludzi, zwierząt np. nizina chińska, nizina Gangesu, płw. Indochiński występuję w państwach o dużej l. Ludności
• kapitałochłonne- cechują duże nakłady na mechanizacje prac, nawożenie, środki ochrony roślin, występuje w państwach o małej pow. Gruntów ornych i użytków zielonych np. Holandia, Belgia, Dania, Wielka Brytania, Japonia

Przeznaczenie produkcji:
• rolnictwo naturalne- całość lub większa część produkcji służy zaspokojeniu potrzeb właścicieli gospodarstwa. Występuje w biednych krajach Afryki, Azji i Ameryki łacińskiej
• rolnictwo towarowe- produkcja stanowi towar przeznaczony na rynek. Jest char. Dla państw wysoko rozwiniętych

Rolnictwo strefy międzyzwrotnikowej:

1.rolnictwo pierwotne
a)żarowo-odłogowe (wędrowne) w lesie równikowym
-wypalanie fragmentu lasu pod przyszłe pole, powstały popiół użyźnia glebę
-wysiewanie jednorocznych roślin uprawnych( kukurydza, sorgo, ryż,)
b)pasterstwo koczownicze- nomadyzm? Pustynieobszar półpustyń zamienia się w pustynie

2.rolnictwo tradycyjne- nad rzekami i na wybrzeżu
a)Cechy
-nieustanna walka z przyrodą
-niewielkie wykorzystanie maszyn i urządzeń
-rzadkie stosowanie nawozów sztucznych, pestycydów, herbicydów i selekcjonowanych nasion
-niskie nakłady kapitału
-duże rozdrobnienie
-mała produktywność
b)Najczęściej wykorzystywane narzędzia:
-Maczeta
-motyka lub kij kopieniaczy do spulchniania gleby
c)różnorodność roślin hodowlanych
d)dostęp do wody

3.rolnictwo nowoczesne-plantacja(Malezja-plantacja palmy oleistej)
-duży obszar
-jeden gatunek roślin przez wiele lat (monokultura)
-rośliny długowieczne
-bardzo wysokie koszty
-właściciele- koncerny międzynarodowe
-pracownicy- ludność miejscowa
-rośliny: kawa, herbata, kakao, bawełna, tytoń, palmy, przyprawy, owoce cytrusowe
-brak mechanizacji, duża pracochłonność

Towarowość rolnictwa- część sprzedanej na zewnątrz produkcji rolnej gospodarstwa w stosunku do jego całkowitej produkcji

Monokultura- system produkcji towarowej rolnictwa polegający na wieloletnim uprawianiu a tym samym obszarze tej samej rośliny

Plantacja-towarowa uprawa roślin wieloletnich, przemysłowych

Rolnictwo strefy umiarkowanej:

1.Europy zachodniej
a)nowoczesne, duże gospodarstwa
b)wysoka mechanizacja
c)małe zatrudnienie
d)cała produkcja na sprzedaż
e)specjalizacja produkcji 2-3 gatunki
f)wysokie zużycie nawozów sztucznych
g)środki ochrony roślin
h)wysokie plony i zbiory

2.Europa wschodnia
a)małe gospodarstwa prywatne
b)brak specjalizacji
c)niższe plony i zbiory
d)małe zużycie nawozów sztucznych
e)średnia mechanizacja
f)duże zatrudnienie

3.rolnictwo ekologiczne
a)brak nawozów sztucznych i środków ochrony roślin
b) ochrona przyrody
c) kontrola jakości
d)wysokie koszta produkcji
e)wysokie ceny

rośliny rolnicze: pszenica, żyto, owies

okopowe: ziemniaki, buraki

przemysłowe: rzepak, len

GOSPODARKA LEŚNA

1.funkcja lasu
-pozyskiwanie tlenu
-środowisko naturalne zwierząt
-pozyskiwanie drewna
-turystyka i rekreacja
-grzyby i owoce
-ochrona przed powodziami- regulacja stosunków wodnych
-regulacja zanieczyszczeń

2.wystepowanie lasów
a)lasy równikowe(palmy, heban, sandałowe, mahoń, kauczukowiec)
b)monsunowe( eukaliptusy, bambusy, drzewo tekowe)
c)strefy umiarkowanej ciepłej (lasy mieszane i liściaste- sosna, świerk, buk, brzoza, klony, kasztan, modrzew)
-bory-iglaste, mieszane-gleba uboga
-grondy (liściasty, gleby bogate)
-łęg (nad rzekami
-ols (
d)strefy umiarkowanej chłodnej- tajga(świerk)

3.lesistosć świata: Rosja, Brazylia, Kanada, Chiny, Australia, Indie, Kongo

4.Wykorzystywanie drewna
a)przemysł meblarski
b)produkcja papieru
c)budownictwo
d)opał
e)produkcja statków

GOSPODAROWANIE ŻYWYMI ZASOBMI MÓRZ I OCEANÓW

1.przyczyny wzrostu zapotrzebowania
-wzrost l. Ludności
-potrzeba więcej l. Źródeł żywności
-zmiana trybu żywieniowego, sposobów żywienia
-tańsze źródło pożywienia

2.1982r. ONZ konwencja praw morza ustalona
a)12 mil od brzegu- strefa przybrzeżna- strefa wyłącznej własności należąca do terytorium danego kraju
b)200 mil morskich- strefa ekonomiczna-kraj ma na wyłączność na gospodarowanie, ale terytorialnie nie należy do kraju
c)reszta oceanów zarządzana przez ONZ

3. powody powstawania łowisk
-rozmieszczenie zasobów
-koszta
-techniki połowu
-kwestie polityczne (konwencja praw morza)

4. najważniejsze łowiska: wybrzeża Ameryk, Chile, Chiny, Japonia, Indie, RPA, Wielka Brytania, Portugalia, Hiszpania, Norwegia

GŁÓD NA ŚWIECIE

F de 1/3 niedożywiona
1/3 brak pożywienia
1/3 norma lub nadwyżka

1.niedożywienie- niewłaściwie odżywianie, ilość kalorii odpowiednia
Głód- ilość kalorii jest zbyt mała gł. Białka

2.przyczyny głodu
a)społeczne
-wzrost l. Ludności
-migracje
b)środowiskowe(ekologiczne)
-klimat
-brak/nadmiar wody
-susze, powodzie, klęski żywiołowe
c)ekonomiczne
-brak funduszy
-niski rozwój ekonomiczny, gospodarczy
d)polityczne
-nierównomierne rozdzielanie żywności, niesprawiedliwe
-wojny, konflikty polityczne