Są to pierwiastki chemiczne z 16 grupy układu okresowego:
- Tlen (O)
- Siarka (S)
- Selen (Se)
- Tellur (Te)
- Polon (Po)
W grupie tej podobnie jak w grupie azotowców, obserwuje się, w miarę wzrostu liczby atomowej, przejście do typowych niemetali (Tlen, Siarka),poprzez półmetale (Selen, Tellur) do metalu(Polon).Wobec konfiguracji powłoki walencyjnej ns² np⁴ atomy tlenowców mają tendencję do pobierania dwóch elektronów w wyniku czego osiągają konfigurację elektronową najbliższego helowca i uzyskują stopień utlenienia –II. Może to być spełnione dla lżejszych tlenowców podobnie jak i w innych grupach pierwiastków bloku p.
Tlen (O)
Tlen(O) jest najpospolitszym pierwiastkiem w skorupie ziemskiej. Stanowi 48,6% powierzchniowych warstw Ziemi (litosfery i hydrosfery) W temperaturze pokojowej jest bezbarwny. Jest składnikiem wszystkich żywych organizmów, ponieważ wchodzi w skład białek i kwasów nukleinowych. Większość organizmów żywych wykorzystuje gazowy tlen w swym metabolizmie (metabolizm ten polega na utlenianiu).Występuje głównie w postaci związanej (dwutlenek krzemu, glinokrzemiany, woda). W stanie wolnym jako dwutlen, stanowi 20% powietrza. Oprócz dwutlenku atmosfera ziemska zawiera drugą odmianę alotropową tlenu –OZON (Oз)-tworzy się w atmosferze podczas wyładowań elektrycznych, elektrolizy, promieniowania, reakcji katalitycznych. Ozon tworzący się w zanieczyszczonym powietrzu (smog) jest szkodliwy dla wszystkich żywych organizmów. Ozon stratosferyczny w ozonosferze (dziura ozonowa) chroni życie na Ziemi przez nadmiarem promieniowania nadfioletowego.
Siarka (S)
Siarka (S) jest niemetalem o żółtej barwie. Występuje w kilku odmianach alotropowych różniących się strukturą molekularną i krystaliczną. Tworzy siarkę rombową Sα i jednoskośną Sß. Kryształy siarki rombowej i jednoskośnej różnią się orientacją cząsteczek w przestrzeni i właściwościami fizycznymi. Obie te odmiany mają element struktury pierścienie. Siarka w czasie ogrzewania stosunkowo łatwo topi się i szybko ochładzana przechodzi w siarkę plastyczną (mieszaninę kilku odmian). Następuje zmiana struktury molekularnej rozpad pierścieni, potem pojawienie się długich łańcuchów,a następnie rozpad łańcuchów i powstanie innych cząsteczek. Siarka rodzima tworzy rozległe złoża pochodzenia wulkanicznego i organicznego. Wchodzi także w skład licznych minerałów, głównie siarczków (np.ZnS) i siarczanów (np.: CaSo₄). Rozpuszczalne siarczany sodu i magnezu wchodzą w skład wody morskiej. Siarka występuje także w postaci (H₂S) w gazie ziemnym jako jego zanieczyszczenie, jest składnikiem wód mineralnych oraz gazów wulkanicznych.
Selen (Se)
Selen (Se) jest półmetalem.Występuje w dwóch zasadniczych i kilku pododmianach alotropowych różniących się strukturą molekularną i krystaliczną (selen czerwony-niemetaliczny, szary –metaliczny).Tylko odmiana szara, metaliczna przewodzi prąd elektryczny(przewodnictwo wzrasta pod wpływem światła). Selen jest pierwiastkiem śladowym(mikroelementem) niezbędnym do życia prawdopodobnie wszystkich organizmów; w organizmie człowieka znajduje się ok. 15mg.Dzienne spożycie wynosi ok. 0,1mg.większe dawki selenu i jego związków są toksyczne. Stwierdzone jest ich rakotwórcze i teratogenne działanie. Naturalna rola selenu w stężeniach fizjologicznych obejmuje przede wszystkim funkcje przeciwutleniające. Selen jako produkt uboczny otrzymuje się przy przeróbce różnych rud siarczkowych. Selen pali się w powietrzu, nie reaguje z wodą, ale ulega utleniającemu działaniu HNOз i fluorowców.
Tellur (Te)
Tellur (Te) jest półmetalem o srebrzystym połysku. Przyrodzie występuje głównie jako tellurki metali. Towarzyszy złożom siarczkowym i może być pozyskiwany jako produkt uboczny przy otrzymywaniu metali(przede wszystkim miedzi i niklu).Tellur redukuje się z wodorem. Jest toksyczny, ma podobną właściwość jak selen(przeciwutleniacz). Tellur spala się w powietrzu, nie reaguje z wodą i kwasem chlorowodorowym; rozpuszcza się w kwasach utleniających(np.:HNOз) i w stężonych alkaliach.
Polon (Po)
Polon (Po) jest metalem odkrytym w 1898r. przez Marie Skłodowska-Curie w rudach uranu. Jest koloru szaro srebrzystego. Obecnie polon jest otrzymywany sztucznie metodami fizyki jądrowej. Jest aktywny chemicznie: reaguje z tlenem, wodorem, fluorowcami, łatwo rozpuszcza się w kwasach. Polon jest silnym źródłem promieniowania alfa, także źródłem neutronów. Używany jako źródło ciepła w technologiach kosmetycznych.
Kwasy siarkowy i selenowy
Kwasy siarkowy (VI) i selenowy (VI) są silnymi kwasami, kwas tellurowy (VI) znacznie słabszy, polon nie tworzy takiego kwasu.
Cechą charakterystyczną tlenowców jest alotropia (występowanie pierwiastka więcej niż w jednej formie). Tlenowce wykazują dość dobrą reaktywność, która maleje wraz ze wzrostem masy atomowej. Tlen i siarka należą do pierwiastków niezwykle aktywnych chemicznie; łączą się praktycznie ze wszystkimi pierwiastkami z wyjątkiem gazów szlachetnych zarówno z metalami jak i z niemetalami.
Tlenowce reagują z:
- Tlenem:
- Wodorem
- oraz z innymi niemetalami.
S, Se i Te łatwo reagują z fluorem, tworząc np. SF6, z chlorem SCl2, SCl4. Tlenowce są pierwiastkami bardziej aktywnymi jako utleniacze od azotowców z powodu większej elektroujemności. Szybko utleniają litowce, nieco wolniej berylowce.
