Diagnoza w pracy społecznej

DIAGNOZA W PRACY SPOŁECZNEJ

1. Diagnoza psychopedagogiczna – ogólne założenia teoretyczne:
pojęcie diagnozy
DIAGNOZA to rozpoznanie na podstawie zebranych objawów i znanych ogólnych prawidłowości badanego złożonego stanu rzeczy przez przyporządkowanie go do typu lub gatunku, dalej wyjaśnienie genetyczne i celowościowe, określenia jego fazy obecnej i przewidywanego rozwoju.
diagnoza w pedagogice – geneza i rozwój
Po raz pierwszy pojęcie to zostało wprowadzone przez M. Richmond, w aspekcie diagnozy społecznej (1917 rok).
Najwięksi przedstawiciele tego kierunku to Janusz Korczak, Helena Radlińska, Aleksander Kamiński, oraz Natalia Han-Ilgiewicz, którzy wnieśli największy wkład w rozwój diagnostyki.
Badań diagnostycznych dokonywał Korczak, to była diagnoza kliniczno-wychowawcza, jego działania służyły praktyce (mały charakter praktyczny).
Szuman też tak jak Korczak (analizował prace plastyczne dzieci, określał fazy rozwoju plastycznego dzieci)
Radlińska i Kawula (ped. Społeczni) analizowali elementy środowiska społecznego, które warunkowały działalność wychowawczą

podstawowe zasady diagnozy
-Dążenie do realizowania diagnozy pełnej - rozwiniętej, opisującej stany rzeczy, wyjaśniającej źródła i mechanizmy ich powstania, ustalającej stopień rozwoju zjawisk, wyjaśniającej znaczenie ich występowania i określającej możliwości oraz sposoby oddziaływania nań.
-Oceniający charakter diagnozy - polegający na odnoszeniu rozpoznawanych stanów rzeczywistych, ich poszczególnych cech lub warunków ich występowania, do pewnych stanów pożądanych lub charakteryzujących inne podobne układy lub będących założeniami, oczekiwaniami wobec jakichś działań lub procesów. Ocena w diagnozie może więc opierać się na kryterium normatywno-wzorcowym (normy lub wzorce), porównawczym (inne podobne układy) lub postulatywnym (cele i zadania wychowawcze, edukacyjne itp.)
-Realizowanie diagnozy w wymiarze pozytywnym - postępowanie diagnostyczne ma dostarczyć podstaw do ulepszania warunków rozwoju wychowanków bądź zaprogramowania działań naprawczych, to nie może się ono ograniczać do rozpoznawania zaburzeń czy deficytów rozwojowych, a więc do diagnozy tzw. negatywnej. Diagnoza powinna wskazywać te obszary rozwoju, w których "wychowanek jest dobrze zaawansowany, jego silne strony oraz te warunki w jego środowisku, które mogą sprzyjać procesom remediacyjnym".
-Dążenie do autodiagnozy osób, systemów czy środowisk- działania
naprawcze, terapeutyczne, korygujące, podejmowane w wyniku diagnozy mają być skuteczne, to muszą opierać się na mniej lub bardziej zaangażowanym uczestnictwie osób, układów, środowisk, których dotyczą. Takie natomiast zaangażowanie, gotowość do współpracy nad przekształcaniem siebie, przełamywaniem czy niwelowaniem zaistniałych problemów opiera się na samouświadomieniu własnego stanu, cech, braków, ale i zasobów.
-Łączenie poznania pośredniego z bezpośrednim - Poznanie bezpośrednie ma szczególne znaczenie we wszelkim wychowaniu, a zwłaszcza w korekcyjnym i profilaktyce. "Pośrednie zdobywanie wiedzy o wychowanku, dające nawet najbardziej precyzyjne ujęcie przejawów cech, dymensji, właściwego charakteru itp. zawsze sprowadza jednostkę do
standardu, z którego trudno wywnioskować o jej indywidualności i niepowtarzalności
-Realizowanie diagnozy środowiskowej - bez względu na obszar diagnozy (to, czego, a raczej kogo, ona dotyczy), zawsze rozpoznaniu podlega środowisko i jego rola w identyfikowanych stanach, problemach.

diagnoza na potrzeby resocjalizacji w strukturze diagnostyki pedagogicznej
Opis-zastosowanie badań empirycznych
Ocena-porównywanie stanu rzeczy zastanych ze stanem rzeczy pożądanym
Konkluzje- czy działanie jest pożądane i należy go wdrożyć, czy jest zbędne, jeśli tak to dlaczego
Tłumaczenie- wyjaśnienie w różnych aspektach
Postulowanie- zobrazowanie stanów, które maja być realizowanie lub wyeliminowanie
Stawianie hipotez- czyli związków miedzy złożonym działaniem, a przyczyną tego działania

podstawowe założenia teoretyczne diagnostyki resocjalizacyjnej
I ETAP – DIAGNOZA KONSTATUJĄCA FAKTY
Obejmuje opis i wyjaśnienie w kategoriach przyczynowo-skutkowych lub celowościowych:
 rodzaj występujących zaburzeń w zachowaniu jednostki;
 rodzaj mechanizmów psychologicznych i społecznych prowadzących do rozpoznania zaburzeń przystosowania;
 udział poszczególnych czynników genetycznych (etiologicznych) w powstawaniu i utrzymywaniu się zaburzeń, odchyleń i dysfunkcji;
Pożądane jest, aby na tym etapie diagnozy dokonać tzw. analizy „aktywów”, czyli pozytywnie ocenianych stanów dotyczących zachowania, postaw i ról społecznych jednostki, których znajomość może znacznie pomóc w procesie efektywnej resocjalizacji.
II ETAP – DIAGNOZA UKIERUNKOWUJĄCA (PROJEKTUJĄCA)
Aby przejść do tego etapu niezbędne jest dokonanie szeregu ocen stwierdzonych stanów rzeczy w kategoriach: prawidłowe, zaburzone, manipulowane, nie manipulowane itp. Po pełnej analizie i ocenie przedmiotu badania diagnostycznego następuje etap diagnozy projektującej działalność interwencyjną: profilaktyczną lub resocjalizacyjną w zależności od treści rozpoznania diagnostycznego i zakładanych celów działalności pedagogicznej.
Na tym etapie diagnozy należy określić związek między postulowanym stanem etapowym lub finalnym określanym jako skutek oraz zabiegami wychowawczymi, korekcyjnymi prowadzącymi do niego – określanymi jako przyczyny. Zakłada się przy tym iż istnieje możliwość przynajmniej w pewnym zakresie manipulacji wyodrębnionymi w wyniku badania diagnostycznego czynnikami i mechanizmami regulującymi stany przystosowania i nieprzystosowania społecznego. Istotnym elementem tej diagnozy jest tzw. optymalizacja strategii i procedur postępowania profilaktyczno-resocjalizującego uwzględniająca alternatywne sposoby i środki oddziaływania.
III ETAP – DIAGNOZA WERYFIKUJACA (SPRAWDZAJĄCA)
Etap ten ma na celu sprawdzenie prawdziwości uzyskanego na poprzednich etapach diagnozy obrazu przystosowania społecznego jednostki oraz jego ewentualnych zaburzeń. Diagnoza ta polega na sprawdzaniu obrazu diagnostycznego nie tylko przez analizę logiczna, ale przede wszystkim poprzez ocenę skuteczności podjętych w wyniku rozpoznania diagnostycznego działań praktycznych;: zapobiegawczych, terapeutycznych, wychowawczych. Pełne sprawdzenie hipotez diagnostycznych dotyczących mechanizmów regulacji psychospołecznej, czynników etiologicznych stanu nieprzystosowania społecznego jednostki lub grupy osób możliwe jest tylko w bezpośrednim działaniu, Weryfikuje się wówczas skuteczność rozwiązań praktycznych oraz trafność samego rozwiązania

2. Uwarunkowania procesu diagnostycznego:
kontakt diagnostyczny
cechy kontaktu diagnostycznego
- asymetria ról, co wiąże się z kontrolą przebiegu wywiadu ze względu na jego cel (narzucenie ram tematycznych) i tworzeniem atmosfery dającej szansę otwarcia się badanemu, co należy do podstawowych wyznaczników roli diagnosty; osoba badana w pewnym stopniu się temu poddaje, co nie oznacza, iż traktowana jest przedmiotowo, gdyż to ona określa, co ma dla niej znaczenie (podjęcie lub niepodjęcie tematu);
- asymetria komunikacji, co wiąże się z tym, że badany głównie mówi, a diagnosta głównie słucha, choć nie oznacza to, że nie ma wpływu na przebieg i ukierunkowanie rozmowy;
- asymetria funkcji badania, która oznacza respektowanie etycznej zasady dokonywania rozpoznania wedle reguł wyznaczających bezpośrednio dobro badanego, zaś uzyskiwanie osobistych gratyfikacji przez diagnostę ma wymiar jedynie pośredni, wynikający z np. zdobywanego doświadczenia i umiejętności
opór
Opór osoby badanej stanowi z jednej strony własny wskaźnik jakości kontaktu diagnostycznego, zaś z drugiej strony jest naturalnym zjawiskiem pojawiającym się w sytuacjach trudnych, a do takich należy relacja między diagnostą a badanym. Opór można zatem zdefiniować jako świadome lub nieświadome unikanie przez badanego penetracji pewnego obszaru treściowego, które może wynikać z uświadomionego lub nieświadomego poczucia zagrożenia (Geller, Król 1991).
Opór może być zakamuflowany w postaci kontaktu pozornego, ale też może przybrać formę całkowitego zerwania kontaktu.
---Sygnały oporu, czyli wskaźniki jego pojawienia się mogą być następujące:
- przedłużające się milczenie - może oznaczać, ze osoba badana przeżywa emocje, które uniemożliwiają jej udzielenie odpowiedzi, wskazując, iż jest to dla niej temat trudny, a więc ważny z punktu widzenia dokonywanego rozpoznania;
- zmiana tematu rozmowy - jest wynikiem działania mechanizmów obrony przed zagrożeniem wypływającym z poruszanych w rozmowie treści;
- intelektualizacja - polega na tym, iż badany obronnie w kontekście określonych treści opowiada o tym, jak być powinno bądź jak zwykle bywa;
- racjonalizacja - dotyczy przeżywanych emocji, ich usprawiedliwiania, co może przyjąć formę podpierania się abstrakcyjnymi zasadami;
- bezosobowa forma przedstawiania doświadczeń - przedstawianie treści w taki sposób, jakby dotyczyły one osób trzecich lub nikogo konkretnego, czyli wszystkich;
- zmniejszenie głębokości i konkretności wypowiedzi - polega na zauważalnej zmianie w kontekście zawartości wcześniej formułowanych wypowiedzi, zarówno w odniesieniu do ilości podawanych informacji, jak i sposobu ich wyrażania, czyli - prosto rzecz ujmując ich ogólnikowość;
- zmiana sposobu mówienia - związana jest z niewerbalnym przekazem informacji, a więc może przejawiać się tonem głosu, intonacją czy natężeniem przekazu werbalnego;
- zapominanie pytania - stanowi pochodną włączenia się mechanizmu obronnego przed doświadczaniem negatywnych stanów, np. wyparcia;
- pustka w głowie - to efekt trwałego wyparcia niepożądanych doświadcze6, które usunięte zostały z pola świadomości badanego, stąd świadoma ich eksploracja jest zablokowana; badany nie tyle nie chce na jakiś temat rozmawiać, co nie potrafi sobie przypomnieć niczego, co dotyczyłoby sytuacji dlaI1 zagrażającej;
- objawy somatyczne - są odzwierciedleniem przeżywanego przez osobę badaną stresu, który wywołuje podejmowany w rozmowie temat (np. pocenie się, drżenie rąk, płacz);
- czynny atak - wiąże się z uświadomionym zagrożeniem wynikającym z podjętego tematu, stąd badany świadomie przerzuca problem na "tu i teraz", nie podejmując go, ale atakując diagnostę, który np. "niepotrzebnie porusza tematy, które nie mają znaczenia";
- świadome kłamstwo - jest efektem uświadomionego poczucia zagrożenia związanego z treścią rozmowy, stąd badany fałszuje informacje podawane diagnoście;
- otwarta odmowa - także może stanowić rezultat świadomego odrzucenia treści, które są zagrażające, jednakże badany wybiera strategię szczerego komunikowania diagnoście, Ŝe nie chce podjąć określonego tematu w rozmowie, gdyż nie czuje się w tej relacji wystarczająco bezpiecznie lub nie potrafi rozmawiać na dany temat, bo jest on dlań zbyt trudny emocjonalnie.
Podkreślić należy, iŜ wszystkie te sygnały stanowią dla wrażliwego i uważnego diagnosty istotny materiał diagnostyczny, który może być wykorzystany w ukierunkowaniu dalszej rozmowy, stanowiąc podstawę prawidłowego rozpoznania problemu.

zdolności i kompetencje diagnosty
Diagnosta powinien kształtować w sobie różne zdolności, które pomagają w prowadzeniu rozmowy z podmiotami badania, budują kontakt lub eliminują jego zakłócenia, czyli:
- podążanie za klientem - umiejętność wsłuchiwania się w znaczenie słów badanego i podejmowanie jego wątków w dalszej rozmowie;
- empatyczne reagowanie - komunikowanie, Ŝe rozumie się osobę badaną;
- niezaborcza Życzliwość - akceptacja badanego z zachowaniem jego wolności i szacunek dla jego wątpliwości;
- otwartość - zdolność mówienia o sobie we właściwy sposób i we właściwym miejscu rozmowy;
- konkretność - uwaga i dopytywanie o konkret, "trzymanie się ziemi";
- koncentracja na "tu i teraz" - skupienie się na sytuacji i kontakcie diagnostycznym celem eliminowania jego zakłóceń (Sztander 1999).
Diagnosta powinien teŜ rozwijać w sobie umiejętności związane ze sposobami reagowania w kontakcie diagnostycznym, który w diagnozie otwartej stanowi zarazem proces terapeutyczny. Stosowanie powyższych zdolności ułatwiają wyróżnione przez Carla G. Rogersa (1991; Johnson 1992; Sztander 1999)
reakcje:
- reakcja badawcza - jej funkcję stanowi dalsza eksploracja szerszego obszaru Życiowego, rozwijanie tematu i rozmowy, związanej z sytuacją Życiową lub problemową; diagnosta poszukuje dalszych informacji według pewnego planu;
- interpretacja - reakcja diagnosty, której funkcję stanowi zmiana czy próba odnalezienia innej perspektywy widzenia i myślenia badanego o swojej sytuacji Życiowej lub problemie w kategoriach poznawczych proponowanych przez diagnostę, co nie stanowi próby ich narzucenia, ale dania pod rozwagę;
- konfrontacja - stanowi reakcję służącą dostrzeganiu przez badanego faktów z jego życia własnych z punktu widzenia jego rozwoju, bez stosowania mechanizmów obronnych, co jest konieczne dla zapoczątkowania procesu zmiany; jednakże reakcja ta moŜe być stosowana jedynie wówczas, gdy diagnosta wykazuje pełną, choć zdrową, akceptację i empatię wobec osoby badanej;
- reakcja rozumiejąca, czyli inaczej parafraza - to powtórzenie przez diagnostę własnymi słowami tego, co usłyszał od osoby badanej; występuje tu w funkcji potwierdzenia właściwego zrozumienia jej wypowiedzi i uwaŜnego słuchania, co buduje zaufanie między podmiotami relacji diagnostycznej;
- reakcja podsumowująca - podobna do poprzedniej, ale stosowana po dłuższej rozmowie dotyczącej jakiegoś obszaru treściowego po to, by przejść do następnego bloku tematycznego, ściśle wynikającego z poprzedniego etapu rozmowy;
- reakcja wspierająca lub inaczej podtrzymująca - występuje w funkcji wentylowania, uspokojenia osoby badanej, stłumienia intensywności jej przeŜywania, pomagająca emocjonalnie zdystansować się od własnych, nierzadko bolesnych, doświadczeń po to, by badany mógł bez zakłóceń wykorzystywać swoje moŜliwości poznawczo-intelektualne;
- reakcja oceniająca - najczęściej występuje w kontaktach interpersonalnych w codziennym Ŝyciu, gdy oba podmioty próbują nieformalnie świadczyć sobie pomoc w sytuacjach problemowych, zaśw kontakcie diagnostyczno-terapeutycznym funkcja oceny moŜe byćpowiązana jedynie z konfrontacją, która stanowi jedną z jej form, ale pozbawioną zgeneralizowanego wartościowania (in plus lub in minus) osoby badanej
lub jej problemu.

reguły i zasady diagnozowania
Warto w tym kontekście sformułować podstawowy katalog zasad diagnozowania w praktyce psychopedagogicznej:
1. Zasada łączenia funkcji selektywnej rozpoznawania poszczególnych zakresów funkcjonowania jednostki z funkcją edukacyjną (diagnoza jako forma interwencji).
2. Zasada uwzględniania wartościującego charakteru psychopedagogicznej diagnozy funkcjonowania jednostki i warunków wyznaczających uzyskiwane efekty rozwojowe i wychowawcze.
3. Zasada łączenia diagnozy stanu rozwoju jednostki i jej rzeczywistości wychowawczej z diagnozą efektów oddziaływat'i podejmowanych na podstawie dokonanego rozpoznania.
4. Zasada łączenia diagnozy pozytywnej i negatywnej w ocenie jakości funkcjonowania jednostki i jej środowisk wychowawczych.
5. Zasada uwzględniania relatywności sposobu oddziaływania dostępnych dla jednostki warunków środowiskowych i czynników indywidualnego rozwoju.
6. Zasada decentracji poznawczej w ocenie warunków rozwojowych jednostki – czynników indywidualnych i charakteru środowisk wychowawczych.
7. Zasada poznawania przez rezonans własnego wnętrza specyficznych doświadczeń jednostki związanych z jej sytuacją psychospołeczną.
8. Zasada aktywnej interpretacji (wyjaśniania) zaobserwowanych faktów (danych) dotyczących poszczególnych aspektów sytuacji psychospołecznej jednostki.
9. Zasada łączenia podejścia psychometrycznego z ocenąjakościową elementów sytuacji psychospołecznej jednostki.
10. Zasada holizmu poznawczego w ocenie układu poszczególnych czynników składających się na sytuację psychospołecznąjednostki.
11. Zasada łączenia perspektywy wewnętrznej, czyli percepcji podmiotu badanego i perspektywy zewnętrznej, a więc percepcji podmiotu badającego w rozpoznawaniu funkcjonowania psychospołecznego jednostki.
12. Zasada aktywnego wykorzystywania róŜnych kategorii wiedzy ("gorącej", potocznej i "zimnej", naukowej) w ocenie złoŜonej sytuacji psychospołecznej jednostki.
13. Zasada uwzględniania w ocenie i interpretacji warunków Ŝycia i funkcjonowania jednostki, traktowanych jako czynniki rozwojowe, subiektywnego ich wymiaru.
14. Zasada oceny czynników rozwojowych - indywidualnych i warunków środowiskowych (rozwojowo-wychowawczych) w aspekcie ich stanu (cechy), jak i dynamiki (relacje) pomiędzy 0poszczególnymi elementami środowiska i jednostką.
15. Zasada łączenia diagnozy indywidualnej i społecznej, czyli kontekstu społecznego funkcjonowania podstawowych środowisk wychowawczych.
16. Zasada autodiagnozy podmiotów badania, ulokowanych w różnych sytuacjach psychospołecznych.
17. Zasada holizmu poznawczego w ocenie całokształtu funkcjonowania jednostki i jej warunków środowiskowych.
18. Zasada dynamicznego, cyklicznego, ciągłego, wieloaspektowego i interdyscyplinarnego charakteru diagnozy sytuacji psychospołecznej jednostki.
Generalny wniosek, jaki wypływa z przedstawionych problemów występujących w procesie diagnozowania, wiąże się z oczywistą i logicznie uzasadnioną konstatacją, iŜ jest to proces, w którym trzeba posiadać świadomość ograniczeń i błędów własnych diagnosty, świadomość ograniczeń wynikających z dostępnego aparatu metodologicznego diagnozy, a takŜe ograniczeń i błędów diagnozy, których podstawą jest jej podmiot (jednostka badana) i przedmiot (sytuacja środowiskowa badanego).

3. Podstawowe techniki diagnostyczne:
- rozmowa i wywiad
- ankieta
- obserwacja
- analiza dokumentów i wytworów
- pomiar w naukach społecznych (oceny w szkole)
- kwestionariusz
WYWIAD- rozmowa badającego z respondentem prowadzona wg określonych dyspozycji, z zachowaniem pewnych reguł jej poprawności. Zbiera dane empiryczne o charakterze jakościowym( fakty, wydarzenia, sądy badanych, opinie, postawy etc); stanowi podstawę opisu rzeczywistości i jej wyjaśniania
ROZMOWA- jest techniką bardziej swobodną niż wywiad, mówi się o niej wtedy, gdy rozmówca jest podmiotem badanym( wywiad bada osoby postronne; rozmowa jest często utożsamiana z wywiadem.
Typy wywiadu/rozmowy:
• Jawny/ ukryty( respondent wie/ nie wie, że jest badany
• Nieformalny/ formalny( respondent nie zna prawdziwego celu/ zna cel badania)
• Swobodny/ skategoryzowany( głównie pytania otwarte/ głównie pytaia zamknięte)
• Indywidualny/ zbiorowy(przeprowadzany z jedna osobą/ przeprowadzany z większą ilością osób)
• Zwykły/ panelowy( jednorazowy/ przeprowadzany na co najmniej dwóch sesjach)
• Psychologiczny/ środowiskowy( bada cechy jednostkowe/ bada zależności między jednostka a środowiskiem)
• Ustny/ pisemny( rejestracji dokonuje diagnosta/ rejestracji dokonuje respondent)
Technika prowadzenia wywiadu i rozmowy
• Pytania maja zbierać informacje obiektywne i subiektywne.
• Muszą być sformułowane jasno, zrozumiale, konkretnie
• Powinny być zróżnicowane
• Forma pytań powinna być adekwatna do poruszanych treści, sytuacji badania i cech badanego
Rodzaje pytań:
• sensu stricte(proste)/ rozwinięte( złożone)- pytanie właściwe o interesujące diagnostę treści/ wprowadzające, minimalizujące zagrożenie płynące z treści pytania właściwego
• otwarte/ zamknięte
• pytania wprost/ nie wprost( należą do nich uwikłane, projekcyjne, sugerujące, naprowadzające, odroczone, przejściowe)
Sekwencje pytań organizuje się stosując reguły:
• konstrukcji lejkowej- zawężającej- od ogółu do szczegółu
• konstrukcji odwróconego lejka- naodwrotnie
• progresji- stopniowo zbliżamy się do treści właściwych
Strategia budowania całości wywiadu
• Rozpoczynanie wywiadu- należy nawiązać dobry kontakt z respondentem
• Sekwencje tematów w wywiadzie- zaczynamy od tematów emocjonalnie łatwych, tematy trudne przedzielamy tematami neutralnymi
• Zmiana tematu- nie może być nagła, używamy pytań przejściowych
• Zakończenie wywiadu- stosujemy pytania ogólne, podsumowania, kończymy tematem neutralnym emocjonalnie( łatwiejszym)
• Czas trwania wywiadu- nie powinien przekroczyć 1 h
Na co zwrócić uwagę:
• Język wywiadu musi być zrozumiały, dostosowany do możliwości intelektualnych respondenta.
• Stopień standaryzacji wywiadu( ujednolicenie warunków jego przeprowadzenia z różnymi osobami przez różnych diagnostów)- adekwatny do rodzaju badania
• Dyrektywność diagnosty- jego działania powinny być ograniczone do minimum, mają podtrzymywać kontakt i motywację, prowadzić do zebrania koniecznych danyuch
• Głębokość wywiadu- stopień, w jakim dociera się do treści emocjonalnie ważnych, intymnych


ANKIETA- gromadzenie danych polegające na samodzielnym wypełnianiu przez respondentów odpowiednich, specjalnych kwestionariuszy oraz na pisemnym udzielaniu odpowiedzi na pisemnie postawione pytania; służy do badań masowych , zbiera niezbyt pogłębione dane.
Typy ankiet:
Podział ze względu na sposób rozprowadzania:
• środowiskowa- rozprowadzana prze ankietera w środowisku stanowiącym przedmiot badania
• prasowa- zamieszczona w gazecie z prośba o jej odesłanie
• pocztowa- wysłana przez pocztę
Ankieta może być jawna i anonimowa. Oczywiście anonimowe badanie sprzyja szczerym odpowiedziom.
Warunki poprawności:
• umiejętne zmotywowanie respondentów do udzielania szczerych odpowiedzi( dobra instrukcja!)
• poprawnie skonstruowane narzędzie( to co w wywiadzie- odpowiedni język, kolejność pytań etc)
Ograniczenia zastosowania ankiet:
Zdani jesteśmy na dobrą wolę respondenta, nie wiemy czy cygani, czy używa ene due rike fake zanim coś zaznaczy, może tez zwyczajnie nie mieć zielonego pojęcia o czym mowa w ankiecie( brak stałych poglądów, opinii). Dane pochodzące z ankiety są danymi ilościowymi, a zakres informacji, w przeciwieństwie do wywiadu, jest zamknięty. Ponadto konstrukcja właściwego narzędzia jest sakramencko pracochłonna.
Mili Państwo:

OBSERWACJA
Wysocka twierdzi, iż technika to niełatwa, wymaga bowiem dużej wprawy i umiejętności badacza oraz wielu zabiegów zapewniających jej obiektywność i przydatność. Po naukowemu: jest to gromadzenie danych w drodze spostrzegania kierowanego zadaniem poznawczym vel celowe, planowe spostrzeganie rzeczywistości w jej naturalnym przebiegu.
Zalety obserwacji:
• naturalność( obserwowanie jest naturalnym sposobem poznania świata; obserwacja umożliwia poznanie rzeczywistości w jej niezakłóconym stanie)
• możliwość poznania kontekstu sytuacji, zachowań( gł. Obserwacja bezpośrednia o której później)
• otwartość na trudno przewidywalne sytuacje
Typy obserwacji, gwoli odświeżenia znanych już informacji, silwuple:
Ze względu na sposób zbierania informacji:
• bezpośrednia- analiza faktów obserwowanych przez badającego
• pośrednia- analiza faktów dokonanych przez kogoś innego
• kontrolowana- prowadzona w oparciu o skonstruowane narzędzie
• niekontrolowana- bez użycia narzędzi systematyzujących( ma niskie walory diagnostyczne)
• jawna- badani wiedzą, że są obserwowani
• ukryta- kto zgadnie o co w niej chodzi?
• neutralna, naturalna- obserwator jest osoba z zewnątrz
• aranżowana- badający jest organizatorem obserwowanych zdarzeń
• uczestnicząca- badający uczestniczy w obserwowanych zdarzeniach, może być jawna bądź ukryta
• potoczna- występująca w życiu codziennym
• naukowa- spełniająca wszystkie wymogi: celowość, planowość, wyczerpywalność, aktywność, obiektywność
Ze względu na specyficzne zastosowanie:
• ciągła- obserwacja jakiegoś zagadnienia prowadzona przez dłuższy czas( np. rozwój umiejętności chodzenia u maleństwa)
• fotograficzna- dotyczy całokształtu zachowań oraz sytuacji, bez dokonywania wstępnej selekcji danych poddanych obserwacji( np. obserwacja lekcji szkolnej)
• próbki zdarzeń- uwaga obserwatora skupiona jest na określonych zdarzeniach, sytuacjach, w których mają miejsce interesujące badacza typy zachowań( np. konflikty)
• próbki czasowe- całość okresu obserwacji podzielona jest na krótkie odcinki czasowe( np. obserwacja uczniów po 1 minucie każdego)
• ocena cech- obserwator używa skal, opisujących różne zachowania jednostki , wedle których ocenia jednostkę w różnych warunkach życiowych
Warunki poprawności:
• Planowość- konieczność ustalenia zadania obserwacyjnego, przedmiotu, miejsca, warunków obserwacji etc.
• Obiektywność- obserwator powinien umieć „odciąć się” od swoich nastawień, poglądów, przezwyciężać subiektywizm postrzegania, eliminować reakcje emocjonalne etc.
• Wierność- zgodność dokonywanych spostrzeżeń z rzeczywistymi faktami
• Selektywność- - ukierunkowana selekcja faktów poddawanych obserwacji
• Wyczerpywalność- objęcie obserwacją nawet najdrobniejszych  acz istotnych szczegółów
Protokół z obserwacji zawierać winien zawierać następujące dane:
• Zadanie obserwacyjne
• Czas i długość obserwacji
• Zastosowaną szczegółową technikę
• Miejsce prowadzenia obserwacji
• Arkusz obserwacyjny/ dziennik obserwacji
• Dane obserwatiora i obserwowanych
• Opis warunków zewnętrznych i nieprzewidzianych sytuacji
• Opis zachowań badanych i ich kontekstu sytuacyjnego

- ANALIZA DOKUMENTÓW
- technika uniwersalna, stosuje się ją we wszystkich naukach
- jedna z trudniejszych technik (grozi subiektywnym odczytaniem i interpretacją danego tekstu)
- badanie różnych dokumentów i materiałów w celu zgromadzenia informacji wstępnych (ilościowych i jakościowych) na temat badanej instytucji wychowawczej
- stosuje się ją w badaniach nad biografiami pojedynczych osób.
- analiza dokumentów jest zawsze interpretowaniem i porządkowaniem jakichś treści ze względu na cel, który się wcześniej założyło lub też ze względu na robocze hipotezy.
- przydatna w rozwiązywaniu różnych pedagogicznych kwestii
- stosując tą technikę w sposób intencjonalny, może głębiej poznać badane zjawisko czy osoby( dzieci tworząc różne przedmioty, wykorzystywane jako dokumenty, mogą reflektować nad swoim i innych zachowaniem, mogą również się dowartościowywać)
rodzaje analizy dokumentów:
- Klasyczna, czyli jakościowa, opisowa analiza dokumentów, polega na literackiej i historycznej interpretacji danego tekstu. Badacz, opierając się na własnej intuicji czy też odczuciu, wyłuskuje niepowtarzalne cechy wytwórcy dokumentu, indywidualne właściwości jego wytworów, które stają się badanymi dokumentami.
- Analiza zewnętrzna
1. Kto był autorem tekstu?
2. Gdzie dany dokument powstał?
3. Kiedy powstał?
4. Do kogo był skierowany?
5. Po co powstał?
6. W jakich okolicznościach?
7. Jaka jest jego wiarygodność?
8. Jaki jest stopień jego zniszczenia?
9. Jaka jest staranność jego wykonania?
10.Na ile jest czytelny?
- Analiza wewnętrzna -wydobycie z tekstu myśli przewodnich, które wysuwa autor: co chciał przekazać, co chciał przemycić i nie mówi wprost. Rozróżnienie tego co jest istotne, a co mniej, dokonać streszczenia dokumentu, syntezy i wyciągnąć wnioski.
- Analiza nowoczesna, ilościowa- eliminuje dużą dozę subiektywizmu występującego w badaniach tradycyjnych. polega na ilościowym opisie zbadanych i przeanalizowanych dokumentów
typami analiz dokumentów:
• zewnętrzną lub wewnętrzną,
• historyczną lub literacką,
• psychologiczną lub pedagogiczną,
• indywidualną lub grupową,
• diagnostyczną lub rozwojową,
• formalną lub treściową.


4. Główne obszary diagnozy psychopedagogicznej:
diagnoza środowiska wychowawczego rodziny
Diagnozując rodzinę możemy posłużyć się na przykład wywiadem z rodzicami. Powinien on zawierać szczegółowe pytania podzielone na grupy:
I grupa to pielęgnacja wzrostu dziecka.
- warunki materialne: praca i zarobki rodziców
- warunki mieszkaniowe: ile osób zamieszkuje, podstawowy sprzęt, czy dziecko ma swój pokój, swoje miejsce do zabawy czy nauki
- umiejętność rodziców w zapobieganiu zagrożeniom, higiena zdrowotna, żywienie
- stan zdrowia rodziny, potrzeby
II grupa to wyrównywanie braków organicznych dziecka
- czy dziecko ma ruch
III grupa to nabywanie ról społecznych w rodzinie
- wdrażanie dziecka do życia
- obowiązki domowe – dziecko ma, nie ma, ma w nadmiarze
IV grupa to stosunek dziecka do nauki
- czy samodzielnie odrabia zadania
- czy ma trudności w szkole
- czy lubi swą szkołę
- jakie przedmioty sprawiają mu trudności
- jakie przedmioty lubi
V grupa to kształtowanie postaw prospołecznych
- atmosfera rodzinna
- czy rodzice przebywają z dziećmi
- konflikty, awantury
- styl wychowawczy
- współdziałanie rodziców w wychowaniu
VI grupa to budzenie zainteresowań
- czy jest księgozbiór
- na jakie zajęcia dziecko uczęszcza
VII grupa to krąg wartości kulturowych
- umiejętność dokonywania wyborów co dobre a co złe
- motywy postępowania
VIII grupa to wprowadzenie do uczestnictwa w życiu kultury
Wszystkie pytania powinny być tak skonstruowane, aby umożliwiły badanej osobie swobodną i wyczerpującą odpowiedź. Wywiad powinien więc zawierać pytania otwarte.
Tylko po dokładnym zbadaniu struktury rodziny, stosunków panujących w rodzinie, po uzyskaniu wszelkich niezbędnych danych możemy mówić o dalszych procesach diagnozy. Diagnoza, aby była prawdziwa musi odznaczać się rzetelnością badań.

związki rodziny z innymi strukturami społecznymi.

sytuacja szkolna jako przedmiot diagnozy psychopedagogicznej

diagnoza sytuacji społecznej w klasie
- Dzięki obserwacji można uzyskać informacje o członkach grupy w działaniu i relacjach miedzy nimi.
- obserwacja jest niemożliwa, kłopotliwa i nie praktyczna lub brak jest odpowiedniej ilości czasu, dane o stosunkach społecznych w grupie można uzyskiwać przez słowne informacje- relacje jej członków o zachowaniach, uczuciach i nastawieniach wobec innych członków grupy( wywiad, ankieta)
- szybkie i precyzyjne poznanie układu stosunków społecznych w grupie należy zastosować socjometrie(zajmuje się wzajemnymi oddziaływaniami miedzy ludźmi, które zachodzą w różnych grupach)
Techniki socjometryczne pozwalają:
- rozpoznać układ stosunków społecznych pod różnymi względami
- uzyskać w miarę przejrzysty obraz więzi nieformalnych łączących poszczególnych członków
- identyfikować ludzi popularnych, atrakcyjnych w grupie jak i osoby, które sa przez grupę odrzucane, nie lubiane oraz jednostki izolowane (osoby które stoją na uboczu i tym samym dzieci wymagające specjalnych zabiegów wychowawczych)
- porównywać pozycje społeczne poszczególnych członków grupy ze względu na rożne, określone kryteria
- identyfikować występowanie różnego typu podgrup, ich składu powiązań
- wnioskować o spójności i zwartości grupy, stopniu jej integracji
- śledzić rozwój stosunków miedzy dziewczynkami a chłopcami
- określać zmiany zachodzące w życiu i strukturze społecznej grupy pod wpływem celowo podjętych działań wychowawczych
- śledzić proces adaptacji społecznej uczniów nowych.


5. Zakres i obszary diagnozy resocjalizacjyjnej:
- społeczno-praktyczny wymiar diagnozy resocjalizacyjnej
- specyfika diagnozy resocjalizacyjnej
- przebieg diagnozy resocjalizacyjnej
- płaszczyzny, sfery i obszary diagnozy resocjalizacyjnej
- podstawowe metody, techniki i narzędzia w diagnozie resocjalizacyjnej