Prawo cywilne

Prawo cywilne, zespół norm prawnych regulujących stosunki majątkowe, a w pewnym stopniu i niemajątkowe, między równorzędnymi podmiotami prawa.
We właściwym, klasycznym prawie cywilnym wyodrębnia się następujące działy:
1.-część ogólna – reguluje zagadnienia wspólne dla całego prawa cywilnego;

2.hipoteka);

3.-prawo o zobowiązaniach – reguluje przede wszystkim zobowiązania wynikające z umów;

4. -prawo spadkowe – określa przejście prawa i obowiązków majątkowych zmarłych osób na spadkobierców;
5. prawo rodzinne – reguluje stosunki prawnorodzinne i majątkowe wewnątrz rodziny;

ŹRÓDŁA:
Podstawowym źródłem jest kodeks cywilny obowiązujący od 1 stycznia 1965 r.

WADY OŚWIADCZENIA WOLI:
Podmiot składający oświadczenie woli chciał wywołać inny skutek (co innego chciał a co innego wyszło)
· brak świadomości i swobody (co oznacza, że osoba oświadczająca swoją wolę nie znajduje się w normalnym stanie psychicznym i fizycznym)
· pozorność (złożenie oświadczenia woli pozornego, które nie ma wywołać skutków prawnych lub zrobione jest dla żartu)
· błąd (mylne wyobrażenie lub brak tego wyobrażenia u osoby oświadczającej swoją wolę o rzeczywistym stanie rzeczy)
· groźba (wymuszenie oświadczenia woli i stanowi jego wadę jeśli jest poważne i bezprawne)
· podstęp osoby trzeciej (celowe, świadome działanie osoby, która ten błąd wywołuje)

WADY:
a) brak świadomości swobody działania
- brak świadomości (podmiot składając oświadczenie woli nie wie co czyni, nie ma świadomości,
- brak swobody – przymus fizyczny
Oba stany prowadzą do bezwzględnej nieważności oświadczenia woli.
b) pozorność
oświadczenie składane drugiej osobie dla pozoru. Art. 83 Za zgodą drugiej osoby oświadczenie woli albo nie ma wywołać żadnego skutku, albo nie ma nastąpić inny skutek prawny. Oświadczenie takie jest nieważne gdy: czynności ukryte są pod czynnościami pozornymi – przeważnie dla wprowadzenia w organizatorów podatkowych; jeżeli czynność ukryta spełnia wszystkie wymagane dla ważności tej czynności, to jest to czynność ważna tj. ważność czynności ukrytej; przy czynnościach pozornych druga strona otrzymuje dokument, z którego wynika, że jest on podmiotem prawa.
c) błąd
wada mylna wyobrażenie o rzeczywistości
Błąd aby stanowić wadę oświadczenia woli musi spełniać warunki: musi dotyczyć treści czynności prawnej; musi być istotny
Oświadczenie woli pod wpływem błędu jest ważne i skuteczne. Podmiot który złożył takie O.W składa się nowe O.W, w którym unieważnia się poprzednie. Można dokonać do roku czasu od wykrycia błędu na piśmie. Skutkiem uchylenia jest unieważnienie O.W złożonego pod wpływem błędu od samego początku.
d) groźba
przymus psychiczny
Groźba aby stanowić wadę oświadczenia woli musi spełniać warunki: musi być ważna, realna, bezprawna np. grozi się zachowaniem które nie jest karalne popełnienie samobójstwa. Niekiedy groźba uchodzi za bezprawną popełniona dla niektórych pożytecznie np. donos.
Podstęp

Podstęp polega na świadomym wprowadzeniu w błąd osoby dokonującej czynności prawnej w celu złożenia przez nią oświadczenia woli o określonej treści. Jest to więc kwalifikowany rodzaj błędu, który wymaga od osoby uciekającej się do podstępu aktywnego i zamierzonego działania, nastawionego na uzyskanie korzystnego dla siebie oświadczenia woli. Za podstęp uważa się także świadome zatajenie określonych informacji, w sytuacji gdy istniał obowiązek ich udzielenia.

W przeciwieństwie do błędu, uchylenie się od oświadczenia woli złożonego w wyniku świadomego wprowadzenia w błąd nie wymaga, aby błąd ten był istotny czy dotyczył treści czynności prawnej. W tym wypadku konieczne będzie natomiast udowodnienie, że wystąpił związek między podstępnym działaniem, a złożeniem oświadczenia woli określonej treści. Podstępem może się posłużyć zarówno adresat, któremu składane jest oświadczenie woli, jak i osoba trzecia, jeżeli adresat oświadczenia woli o podstępie wiedział i nie poinformował o nim składającego oświadczenie woli lub jeżeli czynność prawna ma charakter nieodpłatny.

RZECZY – art. 45 są to przedmioty materialne, stanowią część przyrody.

1. Osoba fizyczna to każdy człowiek od chwili urodzenia do śmierci. Osoba fizyczna posiada dwa podstawowe atrybuty: zdolność prawna i zdolność do czynności prawnych.
2.
Zdolność prawna to zdolność do występowania w charakterze podmiotu (strony) w stosunkach cywilnoprawnych. Posiadanie zdolności prawnej oznacza możność posiadania praw i obowiązków wynikających z prawa cywilnego, oznacza, że człowiek może być właścicielem rzeczy, może zawierać umowy, ponosić odpowiedzialność materialną itd.

( Nasciturus) Każdy człowiek od chwili urodzenia aż do śmierci ma zdolność prawną, również dziecko poczęte ma zdolność prawną, jednak prawa i obowiązki majątkowe uzyskuje pod warunkiem, że urodzi się żywe. Do chwili uzyskania pełnoletności dziecko jest reprezentowane przez rodziców lub opiekunów, ale to właśnie dziecko, a nie jego opiekunowie, jest stroną umowy, właścicielem rzeczy – a więc podmiotem stosunku cywilnoprawnego.

Zdolność do czynności prawnych to zdolność do nabywania praw i zaciągania zobowiązań za pomocą czynności prawnych. Uzyskanie zdolności do czynności prawnych uzależnione jest od pewnego wieku (pewnej dojrzałości). Przewidziane są trzy możliwe sytuacje, w których osoba fizyczna:
Pelna zdolność do czynności prawnych – Wszystkie osoby, które ukończyły 18 lat jak i również Wcześniej może uzyskać pełnoletność dziewczyna (pod warunkiem, że ukończyła 16 lat), która za zezwoleniem sądu wyszła za mąż.
Ograniczoną zdolność do czynności prawnych mają osoby, które ukończyły 13 lat - 17 latoraz osoby częściowo ubezwłasnowolnione. Osoby ograniczone w zdolnosci do czynnosci prawnych wykonują czynnosci pod skutkiem zawieszającym czyli – Negotium Claudicans – czynność niezupełna, kulejąca. Do skutku dochodzi, gdy jest zgoda opiekuna ustawowego lub osiągniecie pełnoletnosci.
ZOBOWIĄZANIE I PRAWO ZOBOWIĄZANIOWE

Zobowiązanie - stosunek zobowiązaniowy, jest jednym z rodzajów stosunków cywilnoprawnych, różniących się od innych swą treścią i charakterem.
Zobowiązaniem nazywamy stosunek prawny, w którym jedna ze stron (wierzyciel) może domagać się od drugiej strony (dłużnika) określonego zachowania, czyli świadczenia.
Zarówno po stronie wierzyciela, jak i po stronie dłużnika może w zobowiązaniu występować kilka osób.
Świadczenie, czyli obowiązujący dłużnika sposób zachowania, może polecać na pewnym działaniu (zapłaceniu pieniędzy, wykonaniu usługi, wydaniu rzeczy) lub na wstrzymaniu się od czynności, do których dłużnik w innych warunkach byłby uprawniony. W stosunku zobowiązaniowym wierzycielowi przysługuje określone prawo podmiotowe. Może on domagać się od drugiej strony przysługującego mu świadczenia, a w razie potrzeby doprowadzić do przymusowego wyegzekwowania tego świadczenia. Ponieważ wierzyciel może żądać spełnienia świadczeń tylko od oznaczonej osoby (dłużnika), jego prawo należy do praw podmiotowych względnych. Przysługujące wierzycielowi prawo podmiotowe nazywamy wierzytelnością, zaś ciążący na dłużniku obowiązek nazywamy długiem. Osoba fizyczna czy prawna odpowiada za długi swoim majątkiem.
Szczególnym rodzajem zobowiązań są zobowiązania solidarne. Zobowiązanie ma tylko wówczas charakter zobowiązania solidarnego, gdy wyraźnie stanowi to ustawa lub zawarta przez strony umowa - w pozostałych przypadkach zobowiązanie nie jest solidarne. Jedną z cech zobowiązania solidarnego jest to, że występuje w nim kilku dłużników lub kilku wierzycieli. Zależnie od tego, po której stronie stosunku zobowiązaniowego występuje kilka osób, mamy do czynienia z solidarnością dłużników lub solidarnością wierzycieli. Solidarność dłużników polega na tym, że wierzyciel może żądać całości lub części należnego mu świadczenia od któregokolwiek z dłużników albo od kilku z nich, według swojego wyboru. Zaspokojenie wierzyciela przez jednego z dłużników solidarnych powoduje wygaśnięcie zobowiązania i zwalnia z długu wszystkich dłużników. Solidarność wierzycieli polega na tym, że każdy z nich może domagać się od dłużnika spełnienia całego świadczenia do swoich rąk. Dłużnik jest obowiązany to żądanie spełnić, chyba że istnieje już prawomocne orzeczenie rozstrzygające sprawę inaczej. Spełnienie świadczenia zwalnia dłużnika z zobowiązania względem wszystkich wierzycieli.
Wszystkie przepisy prawne, ogólne i szczegółowe, odnoszące się do stosunków zobowiązaniowych, tworzą prawo zobowiązaniowe. Głównym źródłem prawa zobowiązaniowego jest księga III kodeksu cywilnego, prawa zobowiązaniowego zawarte są również w wielu innych aktach normatywnych.
Prawo zobowiązaniowe dzieli się na część ogólną i część szczegółową.
Część ogólna zawiera uregulowania odnoszące się do wszystkich stosunków zobowiązaniowych lub do większych ich zespołów. Natomiast przepisy części szczegółowej normują poszczególne rodzaje zobowiązań.
Przepisy prawa zobowiązaniowego mają przeważnie charakter dyspozytywny.

ŹRÓDŁA ZOBOWIĄZAŃ

Jak wszelkie stosunki prawne, zobowiązania powstają w wyniku zdarzeń prawnych. Źródłami zobowiązań są następujące rodzaje zdarzeń prawnych:
1) Czynności prawne - stanowią one w obrocie cywilnym najczęstsze najważniejsze źródło stosunków zobowiązaniowych. Dotyczy to przede wszystkim czynności prawnych dwustronnych (umów).
2) Czyny niedozwolone - w wyniku których powstaje szkoda i naruszenie czyjegoś prawa podmiotowego, powodują powstanie stosunku zobowiązaniowego między sprawcą lub inną osobą odpowiedzialną, a tym, komu wyrządzono szkodę. Treścią zobowiązania jest obowiązek naprawienia szkody.
3) Akty administracyjne - jednostronne, indywidualne decyzje organów administracji państwowej, stanowią specjalne źródło zobowiązań. Konsekwencją niektórych aktów administracyjnych jest nie tylko powstanie stosunku między organem administracyjnym a adresatem aktu administracyjnego (stosunek administracyjno-prawny), lecz także stosunku zobowiązaniowego między dwiema osobami, do których akt administracyjny został skierowany.
4) Inne zdarzenia.

Grupa ta obejmuje szczególne rodzaje zdarzeń prawnych, powodujących powstanie zobowiązań. Ich ilość i znaczenie są stosunkowo niewielkie. Do grupy tej należą w szczególności:
a) prowadzenie cudzych spraw bez zlecenia,
b) bezpodstawne wzbogacenie.
Uzyskanie korzyści majątkowej bez podstawy prawnej kosztem innej osoby, nakłada na bezpodstawnie wzbogaconego obowiązek zwrotu korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe obowiązek zapłacenia równowartości pieniężnej. Odmianą bezpodstawnego wzbogacenia jest tzw. nienależne świadczenie polegające na spełnieniu świadczenia przez osobę, która nie była do tego zobowiązana. Osoba taka może żądać zwrotu świadczenia, chyba że zachodzi jeden z następujących przypadków:
a) spełniający świadczenie wiedział, że nie jest do świadczenia zobowiązany,
b) świadczenie czyni zadość zasadom współżycia społecznego,
c) spełniający świadczenie zaspokoił przedawnione roszczenie.

ODPOWIEDZIALNOŚĆ CYWILNA

Przez odpowiedzialność prawną należy rozumieć obowiązek ponoszenia przewidzianych przez prawo niekorzystnych skutków zachowania własnego lub innych osób. W zależności od tego, jaka gałąź prawa przewiduje owe konsekwencje, odróżniamy odpowiedzialność karną, odpowiedzialność dyscyplinarną, odpowiedzialność cywilną i inne.
Odpowiedzialność karna przybiera postać kary pozbawienia wolności, kary grzywny, pozbawienia praw publicznych. Odpowiedzialność dyscyplinarna ma formę nagany, potrącenia z zarobku, wydalenia ze służby itp. Natomiast odpowiedzialność cywilna charakteryzuje się tym, że ma postać wyłącznie majątkową i owe konsekwencje mogą dotknąć tylko mienia osoby odpowiedzialnej.
Odpowiedzialność cywilna charakteryzuje się także tym, że zachodzi w zasadzie tylko wówczas, gdy powstała szkoda. Odpowiedzialność cywilna przybiera postać obowiązku naprawienia szkody.
W zależności od źródła odpowiedzialności cywilnej występować może:
1. Odpowiedzialność umowna (kontraktowa), która jest konsekwencją niewykonania lub nienależytego wykonania umowy. Odpowiedzialność kontraktowa powstaje wówczas, gdy przez niewykonanie lub nienależyte wykonanie umowy kontrahent poniósł szkodę.
2. Odpowiedzialność pozaumowna (deliktowa) powstająca we wszystkich innych przypadkach wyrządzenia szkody, gdy strony nie do momentu powstania szkody związane stosunkiem prawnym.

Odpowiedzialność cywilna Jest z reguły odpowiedzialnością osobistą, co oznacza, że wierzyciel może dochodzić swej należności na całym istniejącym i przyszłym majątku dłużnika. Odpowiedzialności osobistej przeciwstawia się odpowiedzialność rzeczową, która występuje jako wyjątek od ogólnej reguły. Odpowiedzialność rzeczowa polega na tym, że wierzyciel może dochodzić swojej należności na określonej rzeczy - bez względu' na to czyją ona jest własnością. Odpowiedzialność cywilna jest z reguły nieograniczona i ciąży na całym majątku osoby odpowiedzialnej bez ograniczenia, do pełnej kwoty zasądzonego odszkodowania.
Odpowiedzialność cywilna może być oparta na jednej z następujących zasad:
a) zasadzie winy,
b) zasadzie ryzyka,
c) zasadzie słuszności,
d) zasadach współżycia społecznego.

Podstawowe znaczenie ma odpowiedzialność na zasadzie winy, nieco mniejsze odpowiedzialność na zasadzie ryzyka.

SIŁA WYŻSZA

Siła wyższa (vis maior) należy do zjawisk odgrywających istotną rolę w stosunkach prawa zobowiązaniowego. Pojęcie siły wyższej nie zostało w kodeksie cywilnym zdefiniowane. Według przeważającego w polskiej nauce prawa cywilnego poglądu:
Siłą wyższą jest każde zdarzenie zewnętrzne, występujące z takim natężeniem, że jego szkodliwym skutkom nie da się zapobiec zwyczajnie używanymi środkami.
Prawne znaczenie pojęcia siły wyższej poważnie odbiega od tego, co się rozumie przez siłę wyższą w języku potocznym. Natęży przede wszystkim zwrócić uwagę, że nie można siły wyższej utożsamiać ze zdarzeniem niezależnym od człowieka. Wielu zdarzeń niezależnych od woli ludzkiej nie zaliczamy do przypadków siły wyższej. Nie jest siłą wyższą spóźnienie się pociągu, ulewa, zepsucie się samochodu, awaria maszyny, zablokowanie szosy wskutek zderzenia pojazdów. Za siłę wyższą uznaje się przede wszystkim gwałtowne działanie siły przyrody o charakterze katastrofy, a także zdarzenie nadzwyczajne w postaci zaburzeń życia zbiorowego, jak wojna, zamieszki wewnętrzne itp.
Według ukształtowanego w orzecznictwie Sądu Najwyższego poglądu, siła wyższa charakteryzuje się trzema następującymi cechami:
a) Zdarzenia nie można było przewidzieć, analizując sytuację i uwzględniając wszystkie okoliczności sprawy,
b) Zdarzeniu nie można było zapobiec znanymi sposobami i urządzeniami, obiektywnie dostępnymi i normalnie stosowanymi,
c) Zdarzenie musi pochodzić z zewnątrz,

Za działanie siły wyższej można uznać tylko wypadek odpowiadający wymienionym trzem kryteriom jednocześnie. Rozwój techniki i rosnące wraz z nim możliwości człowieka w dziedzinie opanowania sił przyrody znacznie ograniczają ilość występujących przypadków siły wyższej.
Z siłą wyższą, jako okolicznością wyłączającą odpowiedzialność za powstałą szkodę, mamy na przykład do czynienia w przypadku przedsiębiorstw posługujących się siłami przyrody, posiadaczy mechanicznych środków komunikacji, hoteli. W ramach zwyczajnej odpowiedzialności cywilnej siła wyższa wyłącza winę, a więc także prowadzi w rezultacie do wyłączenia odpowiedzialności.

POJĘCIE SZKODY I SPOSOBY JEJ NAPRAWIENIA

Przez szkodę należy rozumieć uszczerbek w obecnym i przyszłym majątku, jakiego poszkodowany doznaje wbrew swojej woli. Szkodę stanowi więc różnica między dwoma stanami majątkowymi; tym po wyrządzeniu szkody, i tym, który by istniał, gdyby szkody nie wyrządzono.
Kodeks cywilny nie zawiera definicji szkody, posługuje się tym pojęciem w znaczeniu potocznym. W nauce rozróżnia się niekiedy szkodę w znaczeniu ekonomicznym i szkodę w znaczeniu prawnym, przy czym za szkodę w znaczeniu ekonomicznym uważa się każdy uszczerbek majątkowy, zaś za szkodę w znaczeniu prawnym taki uszczerbek majątkowy, za który ktoś ponosi odpowiedzialność
Szkoda majątkowa obejmuje dwa elementy. Pierwszy z nich, to strata (damnum emergens), czyli efektywny uszczerbek pomniejszający majątek poszkodowanego, drugi, utracony zysk (lucrum cessans), czyli korzyści, jakie poszkodowany byłby osiągnął, gdyby mu szkody nie wyrządzono.
Wśród szkód majątkowych rozróżnia się szkody na mieniu i szkody na osobie. Do pierwszej kategorii należą szkody wyrządzone na majątku, bez związku z osobą poszkodowanego (np. zniszczenie rzeczy), natomiast do drugiej - szkody o charakterze majątkowym, które są następstwem uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia, a więc mają związek z osobą, na przykład koszty leczenia i lepszego odżywiania, utracone wskutek choroby zarobki, zniszczona w wypadku odzież itd. Od naprawienia szkody majątkowej należy odróżnić zadośćuczynienie pieniężne za krzywdę, które stanowi wyrównanie tzw. szkody niemajątkowej.
Wysokość szkody może być zgodnie ustalona przez zainteresowanych lub sprecyzowana przez sąd w toku procesu. Jeżeli wysokość szkody nie da się dokładnie określić dlatego, że ścisłe udowodnienie wysokości szkody jest niemożliwe lub poważnie utrudnione, sąd może ustalić tę wysokość, opierając się na rozważeniu wszystkich okoliczności sprawy.
Istotne znaczenie dla określenia wysokości szkody ma chwila, w której powinno to nastąpić. Według art. 363 § 2 k.c. chwilą decydującą dla dokonania obliczenia wysokości szkody jest chwila naprawienia szkody, a nie chwila jej powstania.

Odpowiedzialność za szkodę.

Podstawą odpowiedzialności za szkodę może być umowa, w której jedna ze stron przyjmuje na siebie obowiązek naprawienia szkody wyrządzonej drugiej stronie przez określone zdarzenia. Taką umową jest umowa ubezpieczenia (ubezpieczenie typu casco, ubezpieczenie od następstw nieszczęśliwych wypadków. odpowiedzialności cywilnej, pożaru itd.). Najczęściej jednak podstawę odpowiedzialności za szkodę stanowi ustawa, która łączy obowiązek naprawienia szkody z rozmaitymi zdarzeniami, a przede wszystkim z czynami niedozwolonymi (odpowiedzialność deliktowa) i z niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem umów (odpowiedzialność kontraktowa).
Naprawienie szkody może nastąpić:
a) przez przywrócenie rzeczy do stanu poprzedniego (restytucja naturalna),
b) przez zapłatę odszkodowania (restytucja pieniężna).

Wybór jednego z wymienionych sposobów należy do osoby, która poniosła szkodę. Ustanowienie tej reguły wynika z dążenia do pełniejszej ochrony interesów osoby poszkodowanej. Tylko w przypadku, gdyby przywrócenie rzeczy do stanu poprzedniego było niemożliwe, albo pociągało za sobą dla zobowiązanego nadmierne trudności lub koszty, może on odmówić restytucji naturalnej. Wówczas roszczenie poszkodowanego ogranicza się do prawa żądania odszkodowania pieniężnego.
W sprawie wysokości odszkodowania kodeks cywilny przyjmuje generalną zasadę, że ma ona odpowiadać wysokości szkody. Przejawia się w tym chęć zapewnienia poszkodowanemu pełnej ochrony majątkowej.
Odszkodowanie ulega zmniejszeniu w razie przyczynienia się, poszkodowanego do powstania lub zwiększenia szkody. Stopień, w jakim odszkodowanie zostaje zmniejszone, zależy od okoliczności, a zwłaszcza od stopnia winy obu stron. Przyczynienie się poszkodowanego do powstania szkody nie może prowadzić do zupełnego wyłączenia odszkodowania, chyba że ponosi on wyłączną winę.
W stosunkach pomiędzy osobami fizycznymi sąd może obniżyć odszkodowanie w stosunku do wysokości szkody ze względu na stan majątkowy poszkodowanego albo osoby odpowiedzialnej za szkodę, jeżeli wymagają tego zasady współżycia społecznego. Dotyczy to tylko szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym. Przytoczona zasada ma w praktyce zastosowanie głównie wówczas, gdy zachodzi rażąca dysproporcja między wysokością szkody a możliwościami płatniczymi zobowiązanego do jej naprawienia.
Naprawienie szkody majątkowej na osobie (uszkodzenie ciała, wywołanie rozstroju zdrowia) obejmuje wyrównanie wszelkich kosztów wynikłych z uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia, na przykład kosztów leczenia, utraconych zarobków, kosztów opieki w domu, a ponadto rentę związaną z utratą zdolności do pracy zarobkowej.
W odróżnieniu od szkody majątkowej, której wynagrodzenie jest regułą, zadośćuczynienie za krzywdę przysługuje tylko w nielicznych, wyraźnie przepisami przewidzianych przypadkach, a mianowicie w razie uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia, pozbawienia wolności oraz nakłonienia człowieka za pomocą podstępu, gwałtu lub nadużycia stosunku zależności do poddania się czynowi nierządnemu, a także w razie naruszenia dóbr osobistych. W razie śmierci poszkodowanego sąd może przyznać
najbliższym członkom rodziny odpowiednie odszkodowanie, jeśli nastąpiło znaczne pogorszenie ich sytuacji życiowej.
Celem zadośćuczynienia za krzywdę jest złagodzenie cierpień pokrzywdzonego przez stworzenie mu lepszej sytuacji życiowej. Wysokość przyznanej kwoty zależy od uznania sądu, który bierze pod uwagę rodzaj cierpień doznanych przez pokrzywdzonego i ich natężenie. Sąd Najwyższy w swoich orzeczeniach sprecyzował niektóre zasady odnośnie do wysokości zadośćuczynienia.

POWSTANIE ZOBOWIĄZAŃ Z UMÓW

Jednym ze źródeł zobowiązań są, jak wspomniano poprzednio, czynności prawne, które dzielą się na jednostronne i dwustronne, zwane inaczej umowami. Umowy stanowią najczęstsze i najważniejsze źródło stosunków zobowiązaniowych.
Umową nazywamy zgodne oświadczenie woli dwóch stron, zmierzające do ustanowienia, zmiany lub zniesienia stosunku prawnego.
Umowa jest czynnością prawną, w której biorą udział dwie strony. W charakterze strony może występować więcej niż jedna osoba, na przykład kilku studentów kupuje wspólnie jeden podręcznik, występując wobec księgarni (sprzedawcy) jako jeden kupujący.
Do zawierania umów i ich treści odnosi się w prawie zobowiązaniowym zasada wolności umów. Głosi ona, że w granicach wyznaczonych przepisami i zasadami współżycia społecznego strony dysponują swobodą. Strony w szczególności mogą swobodnie decydować:
a) czy w ogóle zawierać umowę,
b) z kim ją zawrzeć,
c) jaką treść nadać umowie.

Ograniczenia zasady wolności umów, przewidziane przepisami, powinny mieć uzasadnienie w interesie społecznym. Typowym przykładem takiego ograniczenia jest zakaz zawierania umów, w których jedna ze stron zobowiązuje się popełnić przestępstwo. Uzasadnienie ograniczenia swobody stron jest w takim przypadku oczywiste.

Rodzaje umów

Wśród umów zobowiązaniowych wyróżnia się umowy nazwane, nienazwane i mieszane.
Umowa nazwana to każda umowa uregulowana w kodeksie cywilnym. Niektóre umowy nazwane unormowane są w przepisach pozakodeksowych (np. umowa wydawnicza).
Umowa nienazwana występuje wtedy, gdy treść umowy zawartej przez strony nie odpowiada żadnej z umów nazwanych ani nie zawiera elementów różnych umów nazwanych.
Umowa mieszana dochodzi do skutku, gdy strony tak ukształtują jej treść, że składa się ona z elementów różnych umów nazwanych. Typowym przykładem umowy mieszanej jest umowa hotelowa, w której dostrzegamy elementy umowy najmu, umowy zlecenia, umowy przechowania.
Umowy dzielą się na jednostronnie i dwustronnie zobowiązujące.
Umowa jednostronnie zobowiązująca odznacza się tym, że dla jednej strony wynikają z niej tylko prawa, a dla drugiej tylko obowiązki. Przykładem takiej umowy jest darowizna.
Umowa dwustronnie zobowiązująca rodzi dla każdej ze stron prawa i obowiązki, inaczej mówiąc każda strona w zobowiązaniu wynikającym z umowy jest zarazem wierzycielem i dłużnikiem. Znaczna większość umów ma charakter dwustronnie zobowiązujący.
Rodzajem umów dwustronnie zobowiązujących są umowy wzajemne. Prawa i obowiązki stron kształtują się w nich w ten sposób, że każda z nich zobowiązuje się do świadczenia, które jest ekwiwalentem świadczenia drugiej strony. Umowami wzajemnymi są wszystkie najważniejsze i najczęstsze umowy, stanowiące podstawę wymiany dóbr i usług (sprzedaż, najem, dzierżawa, przewóz, komis, umowa o dzieło i in.).
Odróżniamy umowy odpłatne od umów nieodpłatnych.
Umowa jest odpłatna, gdy obie strony odnoszą z niej korzyści i ponoszą ciężary (niekoniecznie w formie pieniężnej). Do umów odpłatnych należy sprzedaż, najem, pożyczka oprocentowana i wiele innych.
Umowa jest nieodpłatna, gdy tylko jedna strona odnosi z umowy korzyść, np. darowizna, pożyczka nie oprocentowana.
Umowy dzielą się także na konsensualne i realne.
Umowa konsensualna dochodzi do skutku przez samo złożenie odpowiednich oświadczeń woli. Do tej kategorii należy większość umów.
Umowa realna wymaga do zawarcia złożenia przez strony oświadczeń woli oraz wydania rzeczy. I tak na przykład umowa przechowania nie może dojść do skutku, jeżeli rzecz składana na przechowanie nie zostanie oddana do rąk przechowawcy. Umowy realne są w naszym ustawodawstwie rzadkie.

Umowa przedwstępna

Umowa przedwstępna zgodnie ze swoją nazwą stanowi wstęp do zawarcia w przyszłości właściwej umowy. Jest to umowa, w której strony zobowiązują się do zawarcia w przyszłości umowy o oznaczonej treści. Umowa przedwstępna powinna określać istotne postanowienia przyszłej umowy oraz oznaczać termin, w którym ma być zawarta.
Umowa przedwstępna nie wymaga dla swej ważności żadnej szczególnej formy, nawet jeśli dla umowy przyrzeczonej przepisy przewidują formę szczególną (pisemną, aktu notarialnego). Jednakże zawarcie umowy przedwstępnej w takiej formie, jaka jest wymagana dla umowy przyrzeczonej lepiej zabezpiecza interesy strony uprawnionej, która wówczas może się domagać - w razie potrzeby na drodze sądowej - albo zawarcia przyrzeczonej umowy, albo odszkodowania z powodu nie zawarcia umowy. Orzeczenie wydane przez sąd na żądanie uprawnionego zastępuje umowę przyrzeczoną.




CZYNY NIEDOZWOLONE

Następne tematy niniejszego rozdziału omawiają różne przypadki odpowiedzialności z tytułu czynów niedozwolonych, inaczej zwanej odpowiedzialnością deliktową. Jak to już wyjaśniono poprzednio, odpowiedzialność deliktową jest następstwem wyrządzenia szkody czynem niedozwolonym, zabronionym przez prawo. Odpowiedzialność deliktową charakteryzuje to, że przed powstaniem szkody poszkodowanego nie łączył z osobą odpowiedzialną za szkodę żaden stosunek prawny, bądź też stosunek taki wprawdzie istniał, lecz szkoda nie pozostaje z nim w żadnym związku. Dopiero wyrządzenie szkody czynem niedozwolonym powoduje powstanie między stronami stosunku zobowiązaniowego.
Podstawowym celem zobowiązań powstających na tle czynów niedozwolonych jest naprawienie szkody wyrządzonej poszkodowanemu. Poza tym zobowiązania z czynów niedozwolonych spełniają funkcję prewencyjną i wychowawczą.

ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZA WŁASNE CZYNY

Podstawową odmianą odpowiedzialności deliktowej jest odpowiedzialność za własne czyny. Kluczowy w tym zakresie przepis art. 415 k.c. stanowi, że kto z winy swojej wyrządził drugiemu szkodę, zobowiązany jest do jej naprawienia.
Odpowiedzialność za własne czyny jest oparta na zasadzie winy. Obciąża więc osobę odpowiedzialną według przepisów za dany czyn tylko wówczas, gdy szkoda została przez tę osobę spowodowana w sposób zawiniony.
Wina polega na wadliwym stosunku psychicznym osoby do podjętego przez nią działania. Sprawca nie powstrzymuje się bowiem od działania, mimo iż wie lub powinien wiedzieć, że z tego mogą wyniknąć szkodliwe skutki. Wina występuje w postaci winy umyślnej (działanie rozmyślne), gdy sprawca chce doprowadzić do owych szkodliwych skutków lub przynajmniej na nie się godzi. Z winą nieumyślną mamy do czynienia w formie niedbalstwa świadomego, gdy sprawca przewiduje, że jego działanie może pociągnąć za sobą szkodliwe i zabronione przez prawo skutki, ale z zaniedbaniem wskazanej ostrożności spodziewa się ich uniknąć, lub niedbalstwa nieświadomego, gdy sprawca nie przewiduje szkodliwych skutków swego działania wskutek braku uwagi i wymaganej staranności.
Czynu niedozwolonego może się dopuścić jedna osoba lub kilka osób. Jeżeli kilka osób ponosi odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną czynem niedozwolonym, ich odpowiedzialność jest solidarna. Odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną czynem niedozwolonym ponosi nie tylko ten, kto ją bezpośrednio wyrządził, lecz również każdy, kto inną osobę nakłaniał do wyrządzenia szkody (podżegacz) lub udzielał sprawcy pomocy (pomocnik). Odpowiedzialność obciąża także osobę, która świadomie skorzystała z wyrządzonej drugiemu szkody.
Mimo wyrządzenia szkody sprawca nie ponosi odpowiedzialności deliktowej, gdy z uwagi na jego niepoczytalność lub okoliczności wyłączające bezprawność czynu nie można mu przypisać winy. Nie ponosi odpowiedzialności za wyrządzoną szkodę małoletni, który nie ukończył lat trzynastu. Wyłączona jest odpowiedzialność osób niepoczytalnych, czyli takich, które w chwili dokonania czynu niedozwolonego nie miały należytego rozeznania z powodu choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego lub innego, choćby przejściowego zakłócenia czynności psychicznych (działanie leków, wysoka gorączka). Wyłączenie odpowiedzialności nie zachodzi, gdy zakłócenie świadomości jest następstwem użycia alkoholu lub podobnych środków. W pewnych przypadkach także kalectwo fizyczne (np. ślepota) może spowodować traktowanie osoby jako w danych warunkach niepoczytalnej, gdy na przykład z powodu ułomności nie mogła zachować koniecznej ostrożności.
Nie ponosi odpowiedzialności za wyrządzoną szkodę osoba, która dopuściła się czynu niedozwolonego działając w obronie koniecznej, w stanie wyższej konieczności, albo stosując dozwoloną przez prawo samopomoc.
Ciężar udowodnienia okoliczności, od których zależy odpowiedzialność, spoczywa na osobie dochodzącej naprawienia szkody. Musi ona udowodnić szkodę i jej wysokość, związek przyczynowy między szkodą a zdarzeniem, które ją wywołało oraz winę sprawcy szkody.
Tak jak za własne czyny odpowiadają osoby prawne za szkody wyrządzone działaniem swoich organów.

ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZA CUDZE CZYNY

Odpowiedzialność za cudze czyny obejmuje zróżnicowane pod względem faktycznym i prawnym sytuacje, a w szczególności:
a) odpowiedzialność za czyny osób niepoczytalnych,
b) odpowiedzialność za czyny osób, którym powierzono dokonanie czynności,
c) odpowiedzialność za czyny podwładnych.

Odpowiedzialność za czyny osób niepoczytalnych obciąża tych, na których ciąży obowiązek sprawowania nad nimi nadzoru. Jest to odpowiedzialność za cudze czyny, która tym się różni od odpowiedzialności za czyny własne, że bezpośrednim sprawcą szkody jest kto inny niż osoba, która za szkodę ponosi odpowiedzialność.
Obowiązek sprawowania nadzoru nad osobą niepoczytalną może wynikać z ustawy lub zawartej umowy, a jego celem jest między innymi zapobieżenie szkodom, jakich osoby trzecie mogą doznać wskutek czynów niepoczytalnego. Ustawowy obowiązek sprawowania nadzoru obciąża rodziców, albo wyznaczonego przez sąd opiekuna lub kuratora. Natomiast obowiązek umowny spoczywa na przykład na szkole, szpitalu dla nerwowo chorych, opiekunce dzieci. Na równi z osobami zobowiązanymi do nadzoru traktuje się osoby, które nie będąc do tego prawnie zobowiązane sprawują stałą pieczę nad osobami niepoczytalnymi.
Odpowiedzialność osób zobowiązanych do nadzoru opiera się na zasadzie domniemanej winy. Przepisy każą domniemywać, że wyrządzenie szkody przez niepoczytalnego jest następstwem zaniedbań w nadzorze. Wobec tego dochodzący naprawienia szkody nie musi udowadniać winy, natomiast osoba sprawująca nadzór chcąc uwolnić się od odpowiedzialności musi wykazać, że nadzór wykonywała prawidłowo lub że szkoda powstałaby także przy starannym wykonywaniu nadzoru.
Odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną przez osobę, której powierzono dokonanie czynności ponosi ten, kto czynność powierzył. Chodzi tu o szkody wyrządzone osobom trzecim przy dokonywaniu zleconej czynności. Również ten rodzaj odpowiedzialności opiera się na zasadzie domniemanej winy. Przepisy każą domniemywać, że wina tkwi w wyborze niewłaściwej osoby. Jeśli bezpośredni sprawca szkody, za którego zleceniodawca ponosi odpowiedzialność, zawinił szkodę, odpowiedzialność ciąży na obu tych osobach i jest solidarna.
Osoba, która zgodnie z przedstawionymi zasadami naprawiła szkodę wyrządzoną przez kogo innego, ma roszczenie regresowe wobec bezpośredniego sprawcy.
Podwładnym jest osoba, która przy wykonywaniu czynności na polecenie drugiej osoby i na jej rachunek podlega kierownictwu tej osoby i jest obowiązana stosować się do jej wskazówek. Taki stosunek zachodzi przede wszystkim między pracodawcą i pracownikiem.

Powierzający wykonanie czynności swemu podwładnemu odpowiada za szkodę wyrządzoną osobie trzeciej przy wykonywaniu czynności, jeśli podwładny szkodę zawinił. Odpowiedzialność ta, w odróżnieniu od poprzednich, oparta jest na zasadzie ryzyka, pracodawca nie może się więc uwolnić od odpowiedzialności przez wykazanie, że nie ponosi winy w nadzorze nad pracownikiem, albo w wyborze podwładnego. Obok pracodawcy odpowiada za szkodę również podwładny na zasadzie winy.

ODPOWIEDZIALNOŚĆ SKARBU PAŃSTWA ZA SZKODY WYRZĄDZONE PRZEZ FUNKCJONARIUSZY PAŃSTWOWYCH

Odpowiedzialność państwa za szkody wyrządzone przez funkcjonariuszy państwowych stanowi specjalne zagadnienie, nie mieszczące się w ramach normalnych reguł odpowiedzialności cywilnej. Niewystarczające okazują się tu przepisy o odpowiedzialności za podwładnego. Specyfika tego zagadnienia wiąże się z faktem, że państwo z jednej strony uczestniczy w procesach gospodarczych, z drugiej zaś jest organizacją wyposażoną we władzę, której wykonywanie może prowadzić do wyrządzenia szkody.
Według przepisów kodeksu cywilnego (art. 417-421) państwo odpowiada za szkody wyrządzone przez funkcjonariuszy państwowych, ogólnie rzecz biorąc na takich samych zasadach jak inne podmioty prawa, a przede wszystkim osoby prawne, według reguł przewidzianych dla danego rodzaju odpowiedzialności. Przesłanką odpowiedzialności jest zazwyczaj wina funkcjonariusza, chyba że przepisy przewidują w danym przypadku odpowiedzialność na zasadzie ryzyka. Jest to odpowiedzialność za własne czyny, jeżeli funkcjonariusz jest organem państwa, lub odpowiedzialność za cudze czyny, zwłaszcza za czyny podwładnego, jeżeli funkcjonariusz nie jest organem państwa.
Funkcjonariuszami państwowymi, za których państwo ponosi odpowiedzialność, są pracownicy organów władzy, administracji lub gospodarki państwowej, a także osoby działające na zlecenie tych organów, osoby powołane do pełnienia swych funkcji w drodze wyboru, sędziowie, prokuratorzy oraz żołnierze sit zbrojnych.
Szerokie rozumienie pojęcia funkcjonariusza jest wyrazem chęci zapewnienia możliwie pełnej ochrony interesów osób poszkodowanych przez działalność państwa w różnych jej postaciach. Gdy szkodę wyrządził funkcjonariusz państwowej osoby prawnej (na przykład wyższej uczelni, przedsiębiorstwa), odpowiedzialność zamiast Skarbu Państwa ponosi ta osoba prawna.
Skarb Państwa odpowiada za szkodę wyrządzoną przez funkcjonariusza w zasadzie tylko wtedy, gdy powstała ona przy wykonywaniu czynności służbowych (np. rewizji), zarówno powierzonych wyraźnie, jak i związanych z pełnioną funkcją lub zajmowanym stanowiskiem. Także samowola funkcjonariusza oraz popełnienie przez niego na służbie przestępstwa nie wykluczają odpowiedzialności Skarbu Państwa za wyrządzona, na lej drodze szkodę. Co więcej, państwo może być obowiązane do naprawienia szkody wyrządzonej przez funkcjonariusza poza służbą, jeżeli jego organy przez zaniedbanie nadzoru umożliwiły wyrządzenie szkody.
W dwóch przypadkach odpowiedzialność Skarbu Państwa odbiega w istotny sposób od powszechnych reguł odpowiedzialności cywilnej.
Z poważnym ograniczeniem odpowiedzialności mamy do czynienia, gdy szkoda została wyrządzona wskutek wydania orzeczenia lub zarządzenia (wyroku sądu, postanowienia komornika itd.). W takim przypadku Skarb Państwa ponosi odpowiedzialność tylko wtedy, gdy przy wydaniu orzeczenia popełniono przestępstwo lub wykroczenie dyscyplinarne, a wina sprawcy szkody została stwierdzona wyrokiem sądu w sprawie karnej lub orzeczeniem dyscyplinarnym, albo uznana przez organ przełożony. Wchodzą tu w grę przede wszystkim karalne nadużycia osób zasiadających w organach wymiaru sprawiedliwości i administracji państwowej. Mimo braku stwierdzenia winy funkcjonariusza państwowego Skarb Państwa ponosi odpowiedzialność za szkodę, gdy postępowanie karne lub dyscyplinarne nie może być wszczęte wskutek istnienia okoliczności wyłączającej ściganie (śmierć sprawcy, przedawnienie,
amnestia itd.).
Z rozszerzeniem odpowiedzialności Skarbu Państwa w porównaniu z powszechnymi zasadami odpowiedzialności cywilnej mamy do czynienia w przypadku osób, które wskutek działania funkcjonariusza państwowego doznały szkody na osobie w postaci uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia oraz osób, które utraciły żywiciela. Jeśli Skarb Państwa nie ponosi wobec tych osób odpowiedzialności na normalnych zasadach, mogą one mimo to żądać naprawienia szkody w całości lub części, o ile wymagają tego zasady współżycia społecznego, przede wszystkim ze względu na niezdolność poszkodowanego do pracy albo ze względu na jego ciężkie położenie materialne. Przykładem takiej sytuacji może być odpowiedzialność Skarbu Państwa wobec przechodnia, który został przypadkowo zraniony przez funkcjonariuszy policji prowadzących pościg za przestępcą i używających broni zgodnie z przepisami.
W szczególny sposób uregulowana jest odpowiedzialność państwa za niewinne skazanie oraz oczywiście niesłuszne tymczasowe aresztowanie lub zatrzymanie. Państwo odpowiada w tych przypadkach za skutek, to znaczy bez względu na to, czy funkcjonariuszom państwowym (sędziemu, prokuratorowi) można przypisać Jakąś winę, jest to więc odpowiedzialność bardzo rygorystyczna. Przepisy te przewidują też specjalny tryb dochodzenia roszczeń z tytułu skazania niewinnego i oczywiście bezpodstawnego tymczasowego aresztowania.

ODPOWIEDZIALNOŚĆ PRZEDSIĘBIORSTW STOSUJĄCYCH SIŁY PRZYRODY

Przedsiębiorstwo lub zakład wprawiane w ruch za pomocą siły przyrody (pary, gazu, elektryczności, paliw płynnych, wody, energii jądrowej itp.) ponoszą odpowiedzialność za wszelką szkodę wyrządzoną osobom trzecim w związku z ruchem przedsiębiorstwa lub zakładu. Odpowiedzialność ta oparta jest na zasadzie ryzyka, jakie wiąże się zawsze z prowadzeniem tego rodzaju przedsiębiorstw. Ryzyko powinien ponosić właściciel przedsiębiorstwa, który decyduje o jego uruchomieniu i który czerpie z niego korzyści. Dotyczy to wszelkich przedsiębiorstw - państwowych, prywatnych spółdzielczych itd. Odpowiedzialność na zasadzie ryzyka jest bardzo rygorystyczna, gdyż w omawianym przypadku osoba poszkodowana ma prawo dochodzić naprawienia szkody bez względu na to, czy można przedsiębiorstwu wykazać jakąkolwiek winę. Przedsiębiorstwo odpowiada także za wypadki nie
zawinione. Wyłączone z tej reguły są szkody poniesione przez pracowników przedsiębiorstwa w wyniku wypadków przy pracy, które doznały odrębnego uregulowania na innych zasadach.
Dla powstania odpowiedzialności nie jest jednak potrzebny związek przyczynowy między powstałą szkodą a użyciem sił przyrody, wystarczy taki związek między szkodą a ruchem przedsiębiorstwa jako całości, jego działalnością eksploatacyjną, czynnościami pracowników. W związku z tym przedsiębiorstwo odpowiada wobec osoby trzeciej nie tylko wtedy, gdy dozna ona obrażeń wskutek porażenia prądem lub wybuchu kotła parowego, ale także wówczas, gdy wpadnie do nie zabezpieczonego wykopu albo na oblodzonym dziedzińcu złamie nogę.
Przedsiębiorstwo poruszane siłami przyrody może się uwolnić od odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną osobie trzeciej tylko przez wykazanie jednej z następujących okoliczności:
a) szkoda powstała wskutek działania siły wyższej,
b) szkoda powstała z wyłącznej winy poszkodowanego,
c) szkoda powstała z wyłącznej winy osoby, za którą przedsiębiorstwo nie odpowiada.

Omówione zasady odpowiedzialności odnoszą się także do przedsiębiorstw i zakładów produkujących środki wybuchowe albo posługujących się takimi środkami, bez względu na to, czy w swojej działalności wykorzystują siły przyrody. Przepisy o odpowiedzialności na zasadzie ryzyka mają charakter bezwzględnie obowiązujący i dlatego ograniczenie lub wyłączenie tej odpowiedzialności w drodze umowy czy jednostronnego ogłoszenia jest nieważne.

ODPOWIEDZIALNOŚĆ POSIADACZY MECHANICZNYCH ŚRODKÓW KOMUNIKACJI

Posiadacze mechanicznych środków komunikacji, takich jak samochody, motocykle, ciągniki, motorówki itp., odpowiadają na zasadzie ryzyka za wszelkie szkody wyrządzone wskutek ruchu ich pojazdów (nie dotyczy to więc pojazdów poruszanych przez zwierzęta lub sił mięśni ludzkich - pojazdów konnych, rowerów). Ponoszą oni odpowiedzialność bez względu na winę, a więc również wtedy, gdy szkoda nie została zawiniona ani przez nich samych, ani przez osoby, którymi się posługiwali i za które odpowiadają zgodnie z przepisami prawa zobowiązaniowego (np. kierowców).
Odpowiedzialność ponosi samoistny posiadacz pojazdu, którym jest z reguły właściciel. Jeśli samochód lub inny pojazd zostanie przekazany w posiadanie zależne (np. wynajęty lub użyczony), odpowiedzialność przechodzi na posiadacza zależnego. Kierowca zatrudniony w przedsiębiorstwie, który samowolnie zabiera pojazd należący do przedsiębiorstwa lub wykonuje nim w czasie pracy jazdy na własny rachunek, nie jest posiadaczem pojazdu, lecz dzierżycielem i dlatego za wszelkie szkody wyrządzone podczas takich jazd odpowiada przedsiębiorstwo.
Posiadacz pojazdu, który naprawił wyrządzoną szkodę, ma roszczenie zwrotne (regresowe) wobec kierowcy na zasadzie winy. Kierowca odpowiada wobec niego tylko wówczas, gdy szkoda powstała wskutek jego własnego zawinionego działania. Posiadacz pojazdu dochodzący zwrotu odszkodowania od kierowcy musi mu udowodnić winę, związek przyczynowy i szkodę, zgodnie z zasadami odpowiedzialności deliktowej.
Posiadacz samochodu lub innego podobnego środka komunikacji odpowiada wobec każdego poszkodowanego, a więc zarówno wobec osób trzecich, jak i wobec przewożonych pasażerów. Jednakże wobec pasażerów przewożonych grzecznościowo (bezpłatnie) posiadacz odpowiada tylko na zasadzie winy. Bezpłatny przewóz pracowników do pracy i z powrotem środkami transportowymi przedsiębiorstwa nie jest przewozem grzecznościowym.
W wypadku zderzenia się mechanicznych środków komunikacji ich posiadacze odpowiadają wobec siebie również na zasadzie winy, czyli ponoszą odpowiedzialność za szkody wyrządzone sobie nawzajem w stosunku odpowiadającym stopniowi zawinienia. Ich odpowiedzialność wobec innych osób, na przykład wobec przechodniów, oparta, jak o tym była mowa, na zasadzie ryzyka, jest solidarna.

INNE PRZYPADKI ODPOWIEDZIALNOŚCI ZA CZYNY NIEDOZWOLONE

Odrębnie uregulowanymi przypadkami odpowiedzialności deliktowej są:
a) odpowiedzialność za zwierzęta,
b) odpowiedzialność za szkody wyrządzone wyrzuceniem rzeczy lub wylaniem płynu z pomieszczenia,
c) odpowiedzialność za szkody wyrządzone zawaleniem się budowli.

Odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną przez zwierzę (bydło, psa, drób) ponosi ten, kto zwierzę chowa albo się nim posługuje, niezależnie od tego czy zwierzę znajdowało się pod jego nadzorem, czy też zabłąkało się lub uciekło. Osobą tą jest oczywiście najczęściej właściciel, ale własność nie stanowi koniecznego warunku odpowiedzialności. Może się on uwolnić od odpowiedzialności tylko przez wykazanie, że ani sam, ani żadna osoba, za którą odpowiada, nie ponoszą winy. Nawet w takim przypadku sąd jednak może przysądzić odszkodowanie, jeśli wymagają tego zasady współżycia społecznego, a zwłaszcza wskazuje na taką potrzebę porównanie stanu majątkowego poszkodowanego i osoby chowającej zwierzę.
Odpowiedzialność za szkody wyrządzone przez zwierzęta żyjące w stanie wolnym regulują przepisy szczególne. Zwierzęta takie nie należą do kategorii rzeczy niczyich, lecz są własnością państwa, które też ponosi za nie odpowiedzialność. Zasady tej odpowiedzialności są odmienne.
Za szkodę wyrządzoną wyrzuceniem, wylaniem lub spadnięciem jakiegokolwiek przedmiotu z pomieszczenia odpowiada ten, kto pomieszczenie zajmuje. Właściciel domu lub najemca odpowiada więc nie tylko wtedy, gdy sam wyrzucił jakiś przedmiot, ale również gdy zrobił to jego domownik, gość itp. Z odpowiedzialnością tą spotykamy się w razie wyrządzenia szkody przez spadającą z okna doniczkę lub inną rzecz nie będącą częścią budynku.
Zajmujący pomieszczenie może się uwolnić od ponoszenia odpowiedzialności tylko przez wykazanie, że szkoda nastąpiła wskutek siły wyższej, albo z wyłącznej winy osoby trzeciej, za którą nie ponosi odpowiedzialności i której działaniu nie mógł zapobiec.
Za szkodę wyrządzoną przez zawalenie się budowli lub oderwanie jej części odpowiada samoistny posiadacz budowli, najczęściej właściciel. Poza całkowitym zawaleniem się budynku w grę wchodzi tu najczęściej oderwanie fragmentów murów, dachówek, wypadnięcie szyb okiennych, które spadając mogą wyrządzić komuś szkodę. Uwolnienie się od odpowiedzialności jest możliwe po wykazaniu, że budowla była należycie konserwowana i że nie była dotknięta wadą.
ZGAŚNIĘCIE ZOBOWIĄZAŃ

Zobowiązanie przestaje istnieć, gdy zostanie osiągnięty cel, dla którego powstało. Celem tym jest zaspokojenie roszczeń wierzyciela. Dlatego naturalnym i najczęściej zachodzącym powodem zgaśnięcia zobowiązania jest jego wykonanie, polegające na spełnieniu przez dłużnika wszystkich tych świadczeń, do jakich był zobowiązany.
Poza wykonaniem zobowiązania gasną także z innych przyczyn, wśród których można wymienić świadczenie w miejsce wykonania, potrącenie, odnowienie, złożenie do depozytu sądowego, zwolnienie z długu i inne. W niektórych z tych przypadków wierzyciel doznaje zaspokojenia (np. świadczenie w miejsce wykonania), w innych zaś nie (np. zwolnienie z długu).


UMOWA O DZIEŁO:
Przez umowę o dzieło przyjmujący zamówienie zobowiązuje się do wykonania oznaczonego dzieła, a zamawiający do zapłaty wynagrodzenia.
Umowa o dzieło jest ściśle wyodrębnionym typem umowy w stosunku do innych umów o świadczenie usług. Jej główną cechą charakterystyczną jest to, że przyjmujący zamówienie zobowiązuje się do dostarczenia zamawiającemu gotowego rezultatu swoich usług i tylko na ten rezultat należy mu się wynagrodzenie. Za osiągnięcie umówionego wyniku swojej pracy i umiejętności przyjmujący zamówienie ponosi odpowiedzialność.
Umowa o dzieło znajduje zastosowanie szczególnie w stosunkach z rzemieślnikami, warsztatami naprawczymi, zakładami wykonującymi indywidualne zamówienia. Przykład: uszycie ubrania, wybudowanie garażu. Umowa o dzieło jest zawsze odpłatna. Przyjmującemu zamówienie należy się wynagrodzenie ustalone w umowie. Jeżeli nie umówiono wysokości wynagrodzenia, przyjmującemu zamówienie należy się wynagrodzenie przyjęte za dany rodzaj dzieła.
UMOWA ZLECENIA:
Przez umowę zlecenia przyjmujemy zlecenie zobowiązujące się do dokonania określonej czynności prawnej dla dającego zlecenie.
W rzeczywistości więc umowę zlecenia można scharakteryzować jako umowę, w której przyjmujący zlecenie zobowiązuje się do dokonania na rzecz dającego zlecenie określonej czynności faktycznej lub prawnej. Przykładem umowy zlecenia jest umowa o wygłoszenie odczytu, o załatwienie sprawy w urzędzie, o wykonanie utworu muzycznego. Cechą charakterystyczną jest to że przyjmujący zlecenie zobowiązuje się do dokonania jakiejś czynności lub usługi z dołożeniem należytej staranności, lecz nie zobowiązuje się do osiągnięcia wyniku, nie gwarantuje się, że czynność przyniesie zamierzony przez nadającego zlecenie rezultat.



UMOWA NAJMU:
Przez umowę najmu wynajmujący zobowiązuje się oddać najemcy rzecz do używania przez czas oznaczony lub nie oznaczony, a najemca zobowiązuje się płacić wynajmującemu umówiony czynsz.
Przedmiotem umowy najmu mogą być wszystkie rzeczy, zarówno ruchowe jak i nieruchomości. Podstawowym obowiązkiem wynajmującego jest wydanie najemcy rzeczy w stanie przydatnym do umówionego użytku. Najemca staje się posiadaczem zależnym rzeczy. Wynajmujący ma także obowiązek utrzymać przedmiot najmu w odpowiednim stanie przez cały czas trwania najmu, jego więc obciążają naprawy, usuwanie uszkodzeń. Również remonty kapitalne powinien przeprowadzać wynajmujący, na swój koszt.
UMOWA DZIERŻAWY:
Przez umowę dzierżawy wydzierżawiający zobowiązuje się oddać dzierżawcy rzecz do używania i pobierania pożytków przez czas oznaczony lub nie oznaczony, a dzierżawca zobowiązuje się płacić umówiony czynsz.
RÓŻNICE:
- przedmiotem umowy dzierżawy mogą być rzeczy indywidualne oznaczone, tak samo jak przy najmie, lecz przepisy o dzierżawie stosuje się odpowiednio także do dzierżawy praw.
- najważniejsza różnica polega na tym, że najemca może rzeczy używać, natomiast dzierżawca może rzeczy użytkować, tzn. pobierać z rzeczy pożytki (plony, zyski).
- w razie braku postanowień umownych w tym względzie, do umów dzierżawy odnoszą się nieco inne przepisy dotyczące czynszu i terminów wypowiedzenia niż w odniesieniu do umów najmu. Czynsz jest płatny z dołu w terminie zwyczajowo przyjętym, a w braku odpowiedniego zwyczaju – półrocznie z dołu. Różnice są podyktowane tym, że przedmiotem umów dzierżawy są przeważnie grunty i zabudowania