Trudności i osiągnięcia odbudowy i integracji państwa 1918-1925

1. Poziom wyjściowy gospodarki Polskiej

Największym problemem gospodarki było przezwyciężenie dysproporcji ziem 3 zaborów. Ziemie Polskie były powiązane przez 123 lata z 3 różnymi gospodarczymi organizacjami. Polski kapitalizm zaczęto określać jako kapitalizm wyspowy. Najlepiej rozwinięty był zabór Pruski, potem Rosyjski (królestwo Polskie miało 3 okregi Łódzki, warszawski, zagłębia Dąbrowskiego) a potem Austriacki. Na wschodzie nie było przemysłu. Poważnym utrudnieniem w gospodarce były zniszczenia wojny i rabunki wojsk podczas I Wojny Światowej. Najlepiej funkcjonować zaczęło rolnictwo (1921-1923) po wojnie Polsko- Bolszewickiej. Na skutek sejmu ustawodawczego nastąpiła parcelacja 3% własności ziemskiej. Polska stała się exporterem w Europie.

a) Budowa portu w Gdańsku
W 1919 cała produkcja szła na potrzeby wojny Polsko- Bolszewickiej (górnictwo, przemysł ciężki, włączenie do Polski górnego Śląska) Największą inwestycją była budowa portu w Gdyni, ta decyzję wydał sejm, w 1922, która była wymuszona pod pretekstem stworzenia konkurencji portowi w Gdańsku, który był monopolizowany. Budowę rozpoczęto 1924 i budowano sieć kolejową łączącą Gdańsk z ośrodkami przemysłowymi, a pierwszą koleją była Gdańsk- Katowice (Kwiatkowski). Przeszkodami były:
1) zniszczenia wojenne
2) Brak kapitału

2. Oświata
Warunkiem odbudowy niepodległej Rzeczypospolitej była oświata. Dekretem z 9.2.1919 r. wprowadzono powszechny obowiązek szkolny dla dzieci od 7 do 14 lat. Obowiązek szkolny istniał już w dawnym zaborze pruskim- analfabetyzm na tym obszarze wynosił tylko 4%. W dawnym zaborze austriackim formalnie wprowadzono dla dzieci nakaz nauki, ale władze nie przywiązywały wagi do realizacji. Najgorzej było w dawnym Królestwie Polskim, gdzie nie było obowiązku, władze rosyjskie utrudniały zakładanie szkół- analfabeci 40%, a w Galicji 34%Na początku lat XX likwidowano analfabetyzm. W powszechnych szkołach elementarnych uczyło się prawie 70% dzieci, a w 1925-80%. Obowiązkowe nauczanie czytania i pisania prowadzono tez w wojsku. Rozwijano szkolnictwo średnie, zaniedbane przez zaborców rosyjskich.8-klasowe gimnazjum, do którego przyjmowano uczniów po ukończeniu czwartej klasy szkoły elementarnej. Do szkół wyższych w Krakowie, Lwowie i Warszawie dołączyły uniwersytety w Poznaniu, Wilnie w Lublinie. Znacznie słabiej rozwijało się szkolnictwo zawodowe. Utworzono natomiast uczelnie wyższe m.in. Akademię Górniczo-Hutniczą w Krakowie.

3. Inflacja i hiperinflacja
Polska nie miała odszkodowania od krajów, które walczyły na jej terenie, brak inwestycji zagranicznych. Europa środkowa- wschodnia była obszarem niepewnym. Brakowało inwestycji na zachodzie. Propaganda Niemiecka zapowiadała, że Polska była państwem krótkotrwałym. Na gospodarkę dano cele budżetowe, drukowano marki Polskie, które były jedynym źródłem dochodów. Spada wartość pieniądza. Początkowo była inflacja korzystna do 1923 zwiększono popyt, ograniczono import, zmniejszono bezrobocie. Rząd nie chciał ograniczać inflacji, bo umożliwiała ożywienie produkcji. 1923 inflacja pogłębiła się. Problem zahamowania inflacji rozwiązał rząd Hienopiasta (Grabski) w rządzie Witosa. Grabski proponuje końską kurację jego projekt uderzał w klasy bogate. Inflacja przerodziła się w hiperinflację- Zadłużenia społeczne. W zamieszkach społecznych zginęło 30 osób wystąpienia przeciw rządowi (Tarnów, Bolesław). Wystąpienia spowodowały upadek Hienopiasta.

4. Reforma walutowa Grabskiego
1923 powstaje pozaparlamentowy rząd Grabskiego. Mięli naprawić skarb państwa. Grabski ma pełnomocnictwo od sejmu, na wydawanie dekretów z mocą ustawy. Grabski ustabilizował kurs pieniądza.
1. Wprowadza podatek od wszelkiego majątku
2. Surowe oszczędności budżetowe
3. Pożyczkę zagraniczną
4. Wprowadził trwały kurs dolara.
5. Zatrzymał emisję marki Polskiej.
1.4.1924. Przeprowadzono reformę walutową. Zlikwidowano Polską krajową kasę pożyczkową i powołano bank Polski. Wprowadzono jednostkę walutową- 1 zł polski.

a) Reforma rolna
Reforma rolna uchwalona przez sejm 28.12.1925. Parcelacja była dobrowolna. W ciągu roku miało jej ulec 200.000 Hektarów w ciągu roku. Podlegały jej ziemie prywatne, kościelne, państwowe. Za ziemie płacono jej rynkową wartością.

b) Reforma Celna z Niemcami

Stabilizacja gospodarcza i polityczna okazała się zadaniem przekraczającym możliwości Grabskiego. Zamieszki narodowościowe na kresach wschodnich, spadek koniunktury i napięcia ekonomiczne, społeczne, konflikt polityczny z Józefem Piłsudskirn, wojna celna z Niemcami oraz niekorzystny dla Polski układ międzynarodowy. Mniejszości narodowe na wsch. były niezadowolone z wspierania osadnictwa polskiego na wschodzie, uprzywilejowania Kościoła katolickiego i niedopuszczania przedstawicieli mniejszości do urzędów państwowych. 1924 przyjęto ustawę o szkolnictwie na Ukrainie i Białorusi, szkoły państwowe musiały być dwujęzyczne, w pełni narodowe mogły być szkoły prywatne. Latem 1924 sytuacja zagroziła bezpieczeństwu państwa. Na wsch. uzbrojone oddziały Ukraińców zaczęły akcje terrorystyczne na polskie urzędy i ludność. Korpus Ochrony Pogranicza przywrócił spokój. Wkrótce pojawiły się kłopoty ekonomiczne.
1925 pogorszenie sytuacji gospodarczej. Wysoki kurs złotego i jego stabilizacja spowodowały obniżenie cen na artykuły importowane. Towary polskie przegrywały z zachodnimi. Podstawa polskiego eksportu — węgiel nie był w stanie wyrównać handlu.
Rząd podniósł cła, skutkiem tego była wojna celna z Niemcami.
Niemcy, nie pogodziły się z postanowieniami traktatu wersalskiego, uderzyły w polską gospodarkę. W styczniu 1925 wygasły postanowienia traktatu, Niemcy miały przyznać państwom koalicji korzystne taryfy celne. W czerwcu straciły ważność klauzule polsko-niemieckiej umowy z 1922 , na mocy których Polska mogła eksportować do Niemiec bez cła węgiel z Górnego Śląska. W odpowiedzi na podniesienie przez Polskę ceł Niemcy ogłosiły, że nie można importować polskiego węgla. Polska wprowadziła cła na towary niemieckie, a Niemcy podnieśli cła na towary polskie i wprowadzili zakaz importu niektórych z nich. Wojna celna bardzo ograniczyła zbyt polskich towarów na rynku niemieckim-pogorszenie ekonomicznej sytuacji kraju, osłabienie rządu Grabskiego. Polski przemysł, skupiony w zaborze pruskim, współpracował z Niemcami.
Wojna celna, miała też korzystny wpływ na polską gospodarkę, wymusiła produkcję na rynku krajowym i poszukiwanie innych rynków. W rezultacie polski przemysł uniezależnił się od niemieckiej gospodarki. W 1925—1926 przyspieszono budowę portu w Gdyni, by uniezależnić się od Niemców.
Spadała produkcja, rosło bezrobocie. Zmniejszyły się wpływy do budżetu państwa, rząd zaczął drukować pieniądze na pokrycie wydatków. Pojawiła się „druga inflacja", powodując spadek wartości złotego.
W sejmie i senacie wzmagała się opozycja przeciw Grabskiemu.