Składanie oświadczenia woli

SKŁADANIE OŚWIADCZENIA WOLI
§ l. Oświadczenie woli

Oświadczenie woli to nic innego jak przejaw woli, który w sposób dostateczny komunikuje zamiar wywołania skutku w postaci powstania, zmiany lub ustania stosunku cywilnoprawnego. Od strony podmiotowej oświadczenie woli stanowi złożony i skomplikowany proces psychofizyczny. Wewnętrzna część tego procesu dotyczy przeżyć psychicznych podmiotu - jego zamiaru. Gdy już pojawi się zamiar, następuje jego uzewnętrznienie, czyli pewne zachowanie, które za pomocą czynności konwencjonalnych (np. znaków komunikowania się pomiędzy ludźmi) pokazuje ów zamiar na zewnątrz .
Innymi słowy oświadczenie woli to wyrażona na zewnątrz (urzeczywistniona), w sposób prawem dozwolony, decyzja wywołania określonych skutków prawnych .
Oświadczenie woli stanowi konieczny element każdej czynności prawnej, nie jest natomiast z nią tożsame , chociaż w niektórych przypadkach jest zarazem elementem koniecznym i wystarczającym czynności prawnej . Warto zwrócić uwagę na to, że samo pojęcie czynność prawna jest zdarzeniem znacznie szerszym od oświadczenia woli, może ona bowiem wymagać złożenia kilku oświadczeń woli, np. w przypadku umowy .
W obrocie prawnym możemy również spotkać zdarzenia, które są podobne do oświadczeń woli, ale zgodnie z wolą ustawodawcy są one ukształtowane w inny sposób. Skutek takich zachowań jest niezależny od zamiaru czy też nawet świadomości podmiotu. Najczęściej są to tzw. akty wiedzy (jak np. przy zawiadomieniu sprzedawcy o wadach fizycznych rzeczy sprzedanej) oraz akty uczuciowe (przykładowo przebaczenie).

Wynika z tego, że pewne zdarzenie – zachowanie się – będzie oświadczeniem woli o ile :

1) jest zrozumiałe co najmniej w takim stopniu, że w drodze wykładni można ustalić jego sens i treść,
2) decyzja wynikająca z niego musi dotyczyć spraw normowanych przez prawo cywilne ,
3) zachowanie nie jest spowodowane przymusem, lecz jest przejawem swobodnego działania osoby,
4) jest na serio (ma na celu rzeczywisty zamiar wywołania określonych skutków).

Wbrew potocznemu rozumieniu pojęcia oświadczenia woli, w doktrynie prawa cywilnego, nie odnosi się do kategorii wypowiedzi sprawozdawczych czy informujących o przeżyciach psychicznych człowieka .
Oświadczenia wiedzy i przejawy uczuć nie są rozumiane w polskim systemie prawnym jako przejaw decyzji kształtowania stosunku cywilnoprawnego. Natomiast nie można odmówić im charakteru zdarzeń prawnych, bowiem w sytuacjach ściśle określonych normą prawną należy z nimi wiązać pewne konsekwencje prawne wynikające z dyspozycji tychże norm prawa, bez względu na to czy sens oświadczenia wiedzy lub przejawu uczuć wskazuje na jakąkolwiek decyzję czy zamiar wywołania skutków prawnych .
Przepis art. 60 KC określa sposób, w jaki osoba dokonująca czynności prawnej powinna ujawnić swoją wolę, czyli sposób złożenia oświadczenia woli. Wedle ustawy można tego dokonać poprzez jakiekolwiek zachowanie się uzewnętrzniające tę wolę, oczywiście w sposób obiektywnie zrozumiały.

Art. 60. Z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, wola osoby dokonywającej czynności prawnej może hyc wyrażona przez każde zachowanie się tej osoby, które ujawnia jej wolę w sposób dostateczny' (oświadczenie woli).

Przepis ten formułuje zasadę swobody wyrażania oświadczenia woli, która jednak w niektórych przypadkach może być ograniczona wolą stron (umową) lub przepisem prawa .
W rzeczywistości możemy spotkać się z oświadczeniem woli wyrażonym w sposób wyraźny lub z oświadczeniem dorozumianym (konkludentnym). Dorozumiane oświadczenie woli odbywa się poprzez zachowanie się, które w konkretnych, towarzyszących okolicznościach, w sposób dostatecznie jasny wyraża – uzewnętrznia – wolę składającego (wyrażoną per facia concludentia). Istnieją jednak przypadki, dla których ujawnienie woli za pomocą „jakiegokolwiek zachowania” jest niewystarczającym, gdyż ustawa nakłada dodatkowe wymogi dotyczące złożenia oświadczenia woli. Przykładem może tu być wymóg wynikający z art. 952 KC, który przewiduje, że dla ważności testamentu szczególnego konieczne jest ustne oznajmienie woli spadkodawcy, a co za tym idzie ujawnienie jego woli na piśmie jest niewystarczające .

§ 2. Moment złożenia oświadczenia woli

§ 2.1. Ustalenie momentu złożenia oświadczenia woli

Przy składaniu oświadczenia woli innej osobie istotną rolę odgrywa chwila jego złożenia, tzn. moment, w którym możemy powiedzieć, że oświadczenie woli zostało złożone. Od tego momentu składający oświadczenie jest związany jego treścią, a jego odwołanie będzie skuteczne jedynie wówczas, gdy doszło do adresata najpóźniej równocześnie z oświadczeniem woli (art, 61 zd. 2 KC). Ten moment również decyduje o tym czy dana czynność została dokonana we właściwym terminie czy też uchybiono terminowi. Wreszcie, moment ten ma istotny wpływ dla interpretacji i ważności danej czynności prawnej.

Art. 61. Oświadczenie woli, które ma być złożone innej osobie, jest złożone z chwilą gdy doszło do niej w taki sposób, że magia zapoznać się z jego treścią. Odwołanie takiego oświadczenia jest skuteczne, jeżeli doszło jednocześnie z tym oświadczeniem lub wcześniej.

Jak wynika z art. 61 KC przyjmuje się, że oświadczenie woli zostało złożone innej osobie, kiedy doszło ono do adresata w taki sposób, że mógł on się zapoznać z jego treścią.
Widać więc, że w kwestii złożenia oświadczeń woli, ustawodawca stanął na gruncie teorii doręczenia. Według tej teorii dla przyjęcia, że oświadczenie woli zostało złożone innej osobie właściwa jest chwila, w której treść oświadczenia doszła do wiadomości tej osoby . Oznacza to, że to osoba składająca powinna stworzyć adresatowi oświadczenia woli sytuację umożliwiającą mu zapoznanie się z treścią oświadczenia. Moment, w którym adresat ma możliwość zapoznania się z treścią oświadczenia woli uznaje się za moment złożenia tego oświadczenia.
Według teorii doręczenia nie uwzględnia się zatem samego rzeczywistego zapoznania się adresata z treścią oświadczenia woli . Jak podkreśla się w doktrynie, z punktu widzenia polskiego prawa nie jest konieczne, by adresat efektywnie zapoznał się z treścią oświadczenia woli. Istotna jest sama możliwość zapoznania się adresata z treścią oświadczenia .
Dla bezpieczeństwa obrotu istotne jest wprowadzenie domniemania prawnego, że adresat zapoznał się z treścią oświadczenia w momencie, gdy doszło do niego w taki sposób, że zapoznanie się z nią było możliwe .
W wypadku składania oświadczenia publicznego doniosłość prawną ma chwila jego złożenia na forum publicznym.

§ 2.2. Odwołanie oświadczenia woli

Ustalenie momentu złożenia oświadczenia woli jest bardzo istotne, bowiem ten, kto oświadczył swą wolę innej osobie jest związany oświadczeniem i w zasadzie nie może go jednostronnie cofnąć. Zdanie drugie art. 61 KC stwarza jednak możliwość odwołania oświadczenia woli złożonego innej osobie w drodze jednostronnego oświadczenia składającego, o ile są spełnione pewne przesłanki.
Aby uznać za skuteczne jednostronne odwołanie oświadczenia woli, przesłanką konieczną jest dotarcie odwołania przed samym oświadczeniem, lub najpóźniej wraz z nim, do adresata. Dojście odwołania do adresata to nic innego, jak złożenie odpowiedniego oświadczenia woli w taki sposób, by adresat mógł się zapoznać z jego treścią (czyli rozważania zawarte powyżej zachowują tu swą aktualność). Odwołanie oświadczenia woli może zostać dokonane w dowolnej formie . Gdy spełnione będą te przesłanki, oświadczenie woli będzie skutecznie odwołane, a co za tym idzie nastąpi sytuacja taka, jak gdyby oświadczenie nigdy nie zostało złożone.
Zupełnie odmienna jest sytuacja, w której druga strona, która otrzymała oświadczenie woli wyraża swą zgodę na to, by oświadczający wycofał swoje oświadczenie. Osoba ta godzi się na cofnięcie skutków prawnych wywołanych oświadczeniem, w takiej bowiem sytuacji możemy rozważać różne konstrukcje prawne, np. rozwiązanie umowy czy zmianę jej treści .

§ 3.Wykładnia oświadczenia woli

§ 3.1. Uwagi ogólne

Wykładnia oświadczenia woli to nic innego jak jego interpretacja, czyli pewien proces myślowy, którego celem jest ustalenie właściwego znaczenia – sensu oświadczenia. Procesu interpretacji może dokonywać każdy, jednak – jak stwierdził Sąd Najwyższy – tylko interpretacja organu stosującego prawo jest wiążąca . Dokonujący wykładni (zwłaszcza gdy jest nim sąd) powinien kierować się dyrektywami wykładni oświadczeń woli zawartymi w przepisach prawa oraz w dorobku doktryny i orzecznictwa. Dyrektywy wynikające z przepisów prawa wiążą podmiot tak, jak wszystkie inne przepisy powszechnie obowiązującego prawa.
Sprecyzowanie znaczenia oświadczenia woli jest niezmiernie ważne, gdyż właśnie owo znaczenie będzie podstawą do określenia skutków prawnych wynikających z samego oświadczenia oraz, że będzie ono podstawą do ukształtowania się w odpowiedni sposób stosunków pomiędzy stronami.

§ 3.2. Podstawowe dyrektywy wykładni

Podstawowe dyrektywy wykładni oświadczeń woli zostały zawarte w art. 65 KC. Na podstawie tegoż artykułu można zrekonstruować dyrektywę, która każe uwzględniać ukształtowane już reguły znaczeniowe, które z pewnymi zachowaniami wiążą określone treści myślowe . Jednak określenie znaczenia danego zachowania musi uwzględniać zarówno ustalone zwyczaje, jak i zasady współżycia społecznego Ten sam znak czy zwrot może bowiem, w zależności od kontekstu, oznaczać coś zupełnie innego.
Dlatego też druga dyrektywa wiąże się z uwzględnianiem okoliczności, czyli kontekstu sytuacyjnego (np. oświadczenie „proszę zamek” złożone sprzedawcy w sklepie z narzędziami oznaczać będzie, że składający chce nabyć urządzenie do zamykania drzwi, zaś te same słowa w sklepie z tekstyliami będą miały zupełnie inne znaczenie). Przy interpretacji powinny więc być brane pod uwagę zasady współżycia społecznego i ustalone zwyczaje pozostające w związku z kontekstem, w jakim dochodzi do złożenia oświadczenia woli.
Kodeks cywilny przewiduje dodatkowo dyrektywę interpretacyjną dotyczącą wykładni umów. Umowy są specyficznego rodzaju czynnościami prawnymi, w których najważniejsze znaczenie ma konsensus stron. Tak więc w wypadku umów, zgodnie z § 2 art. 65 KC, należy przede wszystkim badać zgodny zamiar stron i cel umowy. Mniej istotne jest natomiast samo dosłowne brzmienie oświadczenia woli.

§ 4. Wady oświadczenia woli

Wady oświadczenia woli łączą się z pewnymi stanami psychiki lub wiedzy człowieka, które wpływają na ważność towarzyszącego im oświadczenia woli. System prawa łączy więc z tymi stanami pewien skutek polegający na pozbawieniu oświadczenia woli skuteczności prawnej .

Zgodnie z przeważającym w doktrynie poglądem. Kodeks cywilny wyróżnia pięć wad oświadczenia woli. Są to mianowicie:

a) brak świadomości lub swobody (art. 82),
b) pozorność (art 83),
c) błąd (art. 84, 85 i 88),
d) podstęp (art. 86),
e) groźbę (art. 87 i 88).

Wada oświadczenia woli polega zatem na nieprawidłowym funkcjonowaniu woli lub na niezgodności pomiędzy wolą a jej zewnętrznym przejawem.
Skutkiem wady oświadczenia woli jest pozbawienie owego oświadczenia skuteczności. Pozbawienie skuteczności prawnej może polegać na uznaniu czynności prawnej, dotkniętej wadą oświadczenia woli bądź za bezwzględnie nieważną, bądź za względnie nieważną (czyli wzruszalną) .

§ 4.1. Brak świadomości lub swobody

Jest to taki stan, w którym świadome lub swobodne podjęcie decyzji zostało wykluczone. Przyczyny takowego stanu mogą być różnorodne. Kodeks cywilny (w art. 82) wymienia przykładowo chorobę psychiczną, niedorozwój umysłowy czy też jakiekolwiek inne, nawet przemijające, zaburzenia czynności psychicznych (wywołane przykładowo nadużyciem alkoholu czy też wysoką gorączką itp.). Tak więc stan ów nie musi być stanem ciągłym, może być to stan przejściowy. Istotnym jest samo dokonanie czynności prawnej w chwili trwania stanu wyłączającego (uniemożliwiającego) świadome lub swobodne podejmowanie decyzji. Jeżeli czynność prawna zostanie dokonana w takim stanie, jest ona bezwzględnie nieważna.

§ 4.2. Pozorność

Kolejną wadą oświadczenia woli może być pozorność. Mamy z nią do czynienia wtedy, kiedy zachodzi niezgodność pomiędzy aktem woli a przejawem tejże na zewnątrz. Polega to na tym, że oświadczenie woli, które jest złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru, albo nie ma wywołać żadnych skutków prawnych, albo ma wywołać skutki inne niż wynikające z treści czynności prawnej. W pierwszym z tych przypadków mówimy o pozorności zwykłej, w drugim o kwalifikowanej .
Zgodnie z art. 83 § l KC oświadczenie złożone drugiej stronie za jej zgodą pozornie (pozorność zwykła) jest bezwzględnie nieważne. Jednak jeżeli składający oświadczenie woli nie ma zamiaru wywołania skutków prawnych, lecz tego zamiaru nie ujawnia (dokonuje tzw. zastrzeżenia potajemnego – reservatio mentalis), a więc druga strona nie wie o braku zamiaru wywołania skutków prawnych, oświadczenie woli jest wiążące dla składającego.
Z uwagi na bezwzględną nieważność czynności pozornej, jak również wewnętrzny charakter wiedzy na temat pozorności (nie jest ona okolicznością, o której osoby trzecie mogłyby dowiedzieć się z łatwością), konieczna jest ochrona osób trzecich działających w dobrej wierze, które w zaufaniu do pozornej czynności prawnej dokonują dalszych czynności. W tym celu ustawodawca przewiduje, że pozorność nie wpływa na skuteczność odpłatnych czynności prawnych dokonanych na podstawie pozornego oświadczenia woli, o ile na skutek takiej czynności osoba trzecia działająca w dobrej wierze nabywa prawo lub zostaje zwolniona od obowiązku.
Kiedy mamy do czynienia z pozornością kwalifikowaną, ważność czynności prawnej, zgodnie z art. 83 § l zd. 2 KC, należy oceniać wedle właściwości tej czynności (czynności ukrytej zwanej też dyssymulowaną). Czynność taka będzie ważna, o ile spełnione zostały przesłanki jej ważności.
Dodatkowo należy odróżnić pozorne oświadczenie woli od oświadczenia woli składanego nie na serio (np. przez wykładowcę na wykładzie). Oświadczenie nie na serio nie istnieje w sensie prawnym .

§ 4.3. Błąd

Kiedy mamy mylne wyobrażenie o rzeczywistym stanie rzeczy, które stało się przyczyną sprawczą oświadczenia woli (błąd sensu stricto) lub gdy mamy mylne wyobrażenie o treści złożonego oświadczenia woli (pomyłka), możemy mówić o błędzie. Zgodnie z art. 84 KC, aby można było uchylić się od skutków prawnych swego oświadczenia woli, błąd musi dotyczyć treści czynności prawnej. Chodzi więc zarówno o elementy przedmiotowo istotne (essentialia negutii), jak i podmiotowo istotne (accidentalia negotii) i nieistotne (naturalia negotii), oraz o okoliczności dotyczące przedmiotu czynności prawnej . Możliwe jest uchylenie się od skutków prawnych wtedy, kiedy błąd dotyczy zarówno okoliczności faktycznych, jak i prawnych. Przepis art. 88 KC jest więc pewnego rodzaju ograniczeniem zasady ignorantia iuris nocet, natomiast nie można powiedzieć, że ją wyłącza .
Konieczne jest, aby błąd był istotny, to znaczy, że gdyby osoba nie działała pod wpływem błędu nie złożyłaby oświadczenia woli określonej treści. Błąd musi być zatem subiektywnie i obiektywnie istotny. Obiektywnie istotny będzie wtedy, kiedy uzasadnione będzie przypuszczenie, że każda osoba działająca rozsądnie i znająca rzeczywisty stan rzeczy nie złożyłaby oświadczenia woli takiej treści.
W sytuacji, kiedy oświadczenie woli składane było innej osobie, uchylenie się od skutków prawnych możliwe jest o ile dodatkowo:

a) adresat wywołał błąd, chociażby bez swojej winy,
b) adresat o błędzie wiedział,
c) adresat mógł z łatwością o błędzie się dowiedzieć.

Pierwsza z tych przesłanek wymaga istnienia związku przyczynowego pomiędzy zachowaniem adresata a błędem, natomiast dwie pozostałe łączą się z zagadnieniem dobrej (złej) wiary.
Oświadczenie woli złożone pod wpływem błędu jest wzruszanie (względnie nieważne). Oznacza to, że na błąd może powołać się tylko osoba, która złożyła wadliwe oświadczenie woli. Czynność dotknięta błędem jest ważna aż do uchylenia się od jego skutków. Sąd nie uwzględnia sankcji nieważności względnej z urzędu. Czynność taka może być konwalidowana (np. przez zrzeczenie się prawa do uchylenia się od skutków).
Uchylenie się od skutków oświadczenia woli złożonego innej osobie pod wpływem błędu (art. 88 KC) może nastąpić jedynie w ciągu roku od jego wykrycia (art. 88 § 2 KC), poprzez złożenie tej osobie oświadczenia o uchyleniu się w formie pisemnej (art. 88 § 1 KC in fine).
W tym miejscy należy wspomnieć, o zniekształceniu oświadczenia woli składanego przez posłańca. Zniekształcenie takie wywiera takie same skutki prawne jak błąd przy składaniu oświadczenia woli (art. 85 KC).

§ 4.4. Podstęp

Podstęp jest uznawany za szczególnie kwalifikowaną postać błędu wywołanego umyślnie w celu skłonienia danej osoby do złożenia oświadczenia woli o określonej treści.
W sytuacji wywołanej podstępem drugiej strony nie jest konieczne spełnienie wszystkich rygorystycznych przesłanek błędu. Nie ma konieczności, aby błąd taki był istotny oraz, aby dotyczył treści czynności prawnej (art. 86 § 2 KC).
Podstęp wywołany przez osobę trzecią ma taką samą doniosłość prawną, jak podstęp strony, o ile strona ta o podstępie wiedziała i nie zawiadomiła o nim drugiej strony lub jeżeli dotyczył czynności prawnej nieodpłatnej.
Uchylenie się od skutków podstępu następuje, zgodnie z przepisem art. 88 KC, tak jak w przypadku błędu.
§ 4.5. Groźba

Polega na nieprawidłowości powstałej przy powzięciu aktu woli przez składającego oświadczenie. Nieprawidłowość ta nie ma postaci niezgodności między aktem woli a jego przejawem. O groźbie mówimy więc w sytuacji, w której w celu zmuszenia osoby do złożenia oświadczenia woli określonej treści inna osoba zapowiada użycie środków, które sprowadzą niekorzystne następstwa dla tej osoby lub osoby trzeciej . Jeżeli groźba taka jest bezprawna, a osoba, której grożono ma podstawy by obawiać się, że groźba zostanie spełniona (groźba jest poważna) możemy mówić o wadzie oświadczenia woli zwanej również przymusem psychicznym.
Groźba jest bezprawna, jeżeli mamy do czynienia z zachowaniem niezgodnym z prawem (ustawą bądź z zasadami współżycia społecznego) lub kiedy zachowanie, co prawda zgodne z prawem, jednak zmierza do wymuszenia złożenia oświadczenia woli .
W takim przypadku istnieje możliwość uchylenia się od skutków oświadczenia woli złożonego pod wpływem groźby (na zasadach określonych w art. 88 KC). Nie jest wówczas ważne czy groźba pochodzi od adresata oświadczenia woli, czy też osoby trzeciej. Adresat oświadczenia woli nie musi nawet o groźbie wiedzieć (art. 87 KC).

§ 5. Forma oświadczenia woli

Pomimo wyrażonej w art. 60 KC swobody formy oświadczenia woli ustawodawca wprowadził pewne jej ograniczenia przewidziane w przepisach rangi ustawowej. Ograniczenia te mają na celu zarówno ochronę bezpieczeństwa obrotu, jak i ochronę osoby składającej oświadczenie woli. Jak już wcześniej wspomniano, oświadczenie woli może zostać złożone w dowolnej formie. Tak więc może być ono złożone ustnie, pisemnie, per facta concludentia itp., chyba, że przepis prawa stanowi inaczej.
Sposobem wyrażania myśli na zewnątrz jest używanie odpowiednich znaków. Najczęściej są to znaki słowne. Oświadczenie woli wyrażone za pomocą takich znaków lub w jakikolwiek inny wystarczająco wyraźny sposób będzie (zgodnie z art. 60 KC) ważne, jeżeli ustawa się temu nie będzie sprzeciwiała.
Są jednak przewidziane prawem pewne sytuacje, w których dla złożenia oświadczenia woli wymagana jest szczególna forma. Szczególna forma złożenia oświadczenia woli, a przez to forma dokonania czynności prawnej, może zostać zastrzeżona dla celów dowodowych (ad probationem), dla wywołania określonych skutków prawnych (ad eventum) oraz pod rygorem nieważności czynności prawnej (ad solemnitatem). Ustawa przewiduje różne formy szczególne. Uzasadnienia ich wprowadzenia należy doszukiwać się w realizacji takich funkcji jak: zapewnienie, że dana czynność została dokonana, ochrona podmiotu przed nieprzemyślanym działaniem, zabezpieczenie interesu społecznego przez ułatwienie kontroli nad czynnością, zabezpieczenie dowodów . Funkcje te są w różnym stopniu realizowane przez różne formy szczególne.
Najważniejsze, szczególne formy przewidziane do dokonania określonych czynności prawnych (czyli formy, w jakich ma zostać złożone odpowiednie oświadczenie woli) znane kodeksowi cywilnemu to:

1) zwykła forma pisemna,
2) poświadczenie daty,
3) poświadczenie podpisu,
4) akt notarialny.

Cechą wspólną dla wszystkich tych form jest założenie wyrażenia woli za pomocą znaków w języku pisanym, tzn. na piśmie.

§5.1. Zwykła forma pisemna

Rozważania na temat form szczególnych należy zacząć od zwykłej formy pisemnej. Do jej zachowania konieczne jest sporządzenie pisemnego dokumentu obejmującego treść oświadczenia woli oraz opatrzenie go podpisem osoby, która swą wolę uzewnętrznia (art. 78 KC, zd. l).
Oświadczenie woli powinno zostać utrwalone na odpowiednim materiale (niekoniecznie musi być to papier), który pozwala na utrwalenie oświadczenia woli w postaci znaków graficznych, z których później da sieje ponownie zrekonstruować. Nie jest też istotne kto przygotowuje dokument i jakich środków technicznych do tego używa (czy pisze na maszynie, czy odręcznie długopisem itp.). Natomiast dopiero po złożeniu podpisu na takim dokumencie możemy uznać, że oświadczenie woli zawarte w nim zostało złożone w formie pisemnej.
Ustawodawca nie określił co należy rozumieć przez termin „podpis". Dlatego każdorazowo należy korzystać z wykładni językowej oraz kontekstu, w jakim używa tego terminu ustawodawca.
Zwykła forma pisemna, której ogólne reguły określono w art. 78 KC, może na mocy szczególnych przepisów prawa podlegać modyfikacji. Tak przykładowo art. 949 § l KC nakłada obowiązek sporządzenia testamentu holograficznego własnoręcznie przez spadkodawcę.

§ 5.2. Data pewna

Data pewna polega na stwierdzeniu, że oświadczenie woli zostało złożone w określonym momencie. Stwierdzenie takie jest skuteczne erga omnes (art. 81 § l KC). Skutek taki wywołuje urzędowe poświadczenie daty dokonane przez notariusza (zgodnie z art. 99 PrNot) lub też stwierdzenie dokonania czynności w jakimkolwiek dokumencie urzędowym (art. 81 § 2 pkt l KC) oraz w wypadku, kiedy na dokumencie zawierającym treść oświadczenia woli zostanie umieszczona jakakolwiek wzmianka przez organ państwowy, organ samorządu terytorialnego lub notariusza (art. 81 § 2 pkt 2 KC). W takim przypadku odpowiednio od daty dokumentu urzędowego lub daty wzmianki, dokument uważa się za pismo z datą pewną. Walory daty pewnej dokument otrzymuje również po śmierci osoby podpisanej nań - od chwili śmierci (art. 81 § 3 KC).

Data pewna nie wyklucza możliwości dowodzenia, że oświadczenie woli zostało złożone przed tą datą.

§ 5.3. Poświadczenie podpisu

Forma pisemna z poświadczeniem podpisu polega na tym, że notariusz lub powołany do tego organ zamieszcza na dokumencie odpowiednią klauzulę stwierdzającą własnoręczność złożonego przez wskazaną osobę podpisu .

§ 5.4. Akt notarialny

Oświadczenie woli stron podane do wiadomości notariusza i spisane przez niego, odczytane im, a następnie podpisane przez strony i notariusza spełnia wymogi formy aktu notarialnego (art. 92 – art. 94 PrNot). Tak sporządzony akt notarialny pozostaje u notariusza, zaś strony otrzymują wypisy zawierające treść identyczną z oryginałem, podpisane tylko przez notariusza i opatrzone jego pieczęcią urzędową.