Barok - jest to epoka kulturowa obejmująca okres między renesansem a oświeceniem. Jej nazwa pochodzi od portugalskiego wyrazu barocco, który oznacza perłę o dziwnym, nieregularnym kształcie.
(XVI - XVIII wiek)
• Wczesny Barok (lata ok. 1580-1620)
• Barok dojrzały (lata ok. 1620-1680)
• Schyłek Baroku (lata ok. 1680-1720)
Twórcy barokowi
JAN ANDRZEJ MORSZTYN - reprezentant nurtu baroku dworskiego, marinista. W swych utworach podejmował tematy miłopści, szczęścia, cierpienia i śmierci p „NIESTATEK I” (kontrast, epitety, porównania). Poeta wyraża niestałość kobiecej urody. „NIESTATEK II” (wyliczenia, gradacja, anafora). poeta mówi o niestałości uczucia kobiety. „DO TRUPA”- triumf konceptu. Wiersz ma formę pozornej rozmowy, monologu dramatycznego. Nieszczęśliwie zakochany prowadzi rozmowę z trupem. Zadości mu, że nie żyje, bowiem on cierpi i jest nieszczęśliwy, zrozpaczony z powodu miłości. antyteza
.
DANIEL NABOROWSKI - poeta metafizyczny Fascynowała go śmierć, nicość, przemijanie, czas. . „MARNOŚĆ”( nawiązanie do księgi Koheleta z Biblii). Człowiek hołduje życiu doczesnemu i wartościom materialnym, które mają charakter przemijający. Poeta pozwala kochać i żartować, śmiać się i weselić, należy to jednak czynić uczciwie i zawsze myśleć o śmierci, która przy pobożności i czystości będzie fraszką. „KRÓTKOŚĆ ŻYWOTA” Wiersz ten jest próbą odpowiedzi na temat :czym jest życie, jakie jest? Życie człowieka jest bardzo krótkie, szybko przemija, a czasu nie można zatrzymać..
WACŁAW POTOCKI reprezentuje tzw. nurt szlachecki baroku, a w jego utworach dominuje tematyka patriotyczna i społeczna - moralista i kronikarz. „ NIERZĄDEM POLSKA STOI” Polska to kraj bezprawia, chaosu politycznego, Prawo jest niesprawiedliwe, często zmieniane ,nie przestrzegane przez bogatą część społeczeństwa. Panuje anarchia szlachecka i nierówność wśród obywateli. „ZBYTKI POLSKIE” Poeta w tym utworze przepowiada szybki upadek Ojczyzny, do którego doprowadzi bogate i wystawne życie szlachty i duchowienstwa, którzy niepodległość Ojczyzny traktują podrzędnie, bo to nie przynosi im żadnych korzyści. „WOJNA CHOCIMSKA” Jest to obszerny poemat poetycki przedstawiający historię bitwy pod Chocimiem. Jest to utwór podnoszący Polaków na duchu w obliczu zagrożenia tureckiego. Wiele w nim podniosłych słów o miłości do Ojczyzny, honorze rycerskim.
JAN CHRYZOSTOM PASEK (typowy sarmata). „Pamiętniki” dzielą się na 2 części: pierwsza opisuje wojenne przygody autora, druga ukazuje jego życie ziemiańskie. „Pamiętniki” mówią o życiu, o obyczajach szlacheckich, o ich codziennym życiu. Są dokumentem.
MOLIERE stworzył wyrazisty typ komedii klasycystycznej, wyposażonej w prawdę psychologiczną, obyczajową i społeczną.
Klasycyzm jako prąd literacki XVIII w. wyznaczał poezji cele utylitarne, stawiał przed nią zadania dydaktyczno- moralizatorskie, kładł nacisk na wydarzenia społeczne.
Pojęcia
Sarmatyzm - kult rycerski, spójność, zwartość. SARMACI - ludy zasiedlające w poł, I tyś, pne. ziemie nad doliną Wołgą, skąd szły na zachód. ÓWCZESNĄ SZLACHTĘ JEDNOCZYŁO:- poczucie narodowej potęgi, -przekonanie o świetności polskiego ustroju, -świadomość tradycji rodowej, -wiara katolicka. W XVIII w. ukształtowało się ujemnie nacechowane określenie sarmatyzm, oznaczało całokształt XVII wiecznych obyczajów i kultury szlacheckiej, zwykle utożsamianych z samowolą i zacofaniem.
Sonet - utwór poetycki, składający się z 14 wersów podzielonych na dwie strofy czterowierszowe oraz dwie trójwierszowe o ścisłym rozkładzie rymów, przy czym 8 pierwszych wersów zawiera na ogół część opisową lub narracyjną, natomiast 6 końcowych stanowi część refleksyjno-uogólniającą.
Epos rycerski - najstarszy gatunek epicki, wywodzący się z ludowych podań o legendarnych lub historycznych bohaterach z plemiennej przeszłości; są to dłuższe utwory, najczęściej wierszowane; źródłem eposów były mity, podania i baśnie; epos rycerski ukształtował się w średniowieczu;
Pamiętnik - gatunek piśmiennictwa użytkowego oraz wzorowany na nim gatunek literatury pięknej - pisane w pierwszej osobie wspomnienia z życia prywatnego i publicznego. W odróżnieniu od dziennika, pamiętnik pisany jest z perspektywy późniejszej od całości przedstawionych wydarzeń i w sposób bardziej sumaryczny.
Konceptyzm - był to główny kierunek literatury barokowej cechował się kunsztowną ornamentyką, dziwnymi metaforami, paradoksami, językiem bogatym i niezwykłym,
skupiającym na sobie uwagę odbiorcy.
Marinizm - odmiana Konceptyzmu, kierunek ukształtowany przez poetę włoskiego Giambattistę Marimo Jego poezja stała się wzorem dla marynistów. Język tego kierunku cechuje ogrom użytych rzadkich słów, sprzecznych epitetów, a nade wszystko przebogatych metafor.
Manieryzm - nurt poetycki charakterystyczny dla ówczesnej poezji i sztuki włoskiej. Charakteryzuje się wielkim przepychem , wyniosłością i dekoracyjnością
Mistycyzm - literatura, przedstawiająca wewnętrzne przeżycia człowieka wierzącego.
Poezja metafizyczna - poezja ukazująca rozważania natury filozoficzno-religijnej. Najsilniej rozwinęła się w Anglii w XVII w.
Kontrreformacja - prąd powstały w Kościele katolickim wobec zagrożenia reformacją. Zwołany w celu przeciwstawienia się postępom różnowierstwa sobór trydencki (1545 - 1563) wydał szereg dekretów, a Kościół uformował się wówczas jako organizm polityczny i wypracował na swój użytek ścisłą strategię działania. Dbając o nieskażoność dogmatów, o prawomyślność wiary, wyraźnie określił, co należy uznać za katolickie w dziedzinie nauki, dyscypliny i zwyczajów kościelnych; wytyczył też jasno zasady sztuki, zwłaszcza sakralnej.
