"Oda do młodości" i "Romantyczność" Adama Mickiewicza jako manifest romantyków.

Adam Mickiewicz urodził się 24 grudnia 1798 roku pod Nowogródkiem. W 1807 r. Mickiewicz rozpoczął naukę w szkole dominikanów w Nowogródku, ukończył ją w 1815 r. W tym samym roku wstąpił na uniwersytet w Wilnie i ukończył go w r. 1819. należał w owych czasach do Towarzystwa Filomatów i Filaretów i właśnie ten okres nazywamy okresem filomackim w twórczości Mickiewicza. Pierwsze utwory jego noszą wyraźne cechy literackie oświecenia i zawdzięczają wiele wzorcom literatury klasycznej. W utworach tych widoczny jest przede wszystkim wpływ Woltera ( był on patronem zagranicznym Mickiewicza ). Z Waltera czerpał głównie satyrę obyczajową, trochę libertyńskiej drwiny z przesądów religijnych dotyczących swobody erotycznej. Spolszczył dwie powiastki Woltera: „Pani Aniela”, „Mieszko Książe Nowogródka”, próba tłumaczenia poematu „Dziewica z Orleanu”. Patronem polskim był Stanisław Trębecki. Pod jego wpływem powstał nie dokończony epicki „Kartofla”. Wydał dwa tomy poezji w 1822 i 1823 r. obejmujące „Ballady i romanse”, II i III cz. „Dziadów”, „Grażyna”. W Rosji napisał „Sonety” (1826 r.) i „Konrada Walenroda”, w 1832 r. III cz. „Dziadów”, a w 1834 r. „Pan Tadeusz”.

Największym osiągnięciem poezji filomackiej jest „Oda do młodości”, którą napisał Mickiewicz w Kownie w końcu 1820 r. Korzenie myśli tego promiennego, zawsze żywego utworu tkwią w kulturze oświecenia. Z niej przyjął poeta wiarę postęp ludzkości, dążenie do powszedniego szczęścia i przekonanie, że „ze słabością” należy się „łamać za młodu”. Z tradycji jakobinów bierze się wezwanie: „gwałt niech się gwałtem odciska”, brzmiące jak pobudka dla tych, którzy czekali na zachętę do walki o wolność. Wiersz wzywa do zbiorowego działania, stawia przed młodym pokoleniem szczytne ideały. Poeta żąda podporządkowania celów osobistych dobru ogółem, widzi w młodości i braterskim powiązaniu serc ludzkich gwarancję powodzenia wysiłku przebudowy świata. „Oda...” pali się płomieniem młodzieńczego entuzjazmu, bije w niej zapał młodości, wyzwala energię czynu i wolę działania. Z całą siłą namiętności piętnuje poeta egoizm, który charakteryzuje świat stary. Świat stary jest: samolubny, bez serc, martwy, nieczuły, zacofany, szary, przeciętny, nudny, zwyczajny, bierny, tępy krótkowzroczny. Świat młody wygląda zupełnie inaczej: pełen marzeń, zapału, nadziei, szczęśliwy, kolorowy, nieprzeciętny, żywy, pełen zainteresowań, czuły, cudowny. Motywem konstrukcyjnym jest motyw lotu. Kompozycja artystyczna opiera się na zasadzie kontrastu i stopniowania. Zmaterializowanemu światu samolubów przeciwstawił się poeta, świat młodości, ożywiony ideą tworzenia i przepajany entuzjazmem. Akcent końcowy „Ody...”, który zwiera wizję powstającego nowego świata, zamyka wiersz nutą radosną, określa nastrój utworu i daje mu siłę rewolucyjnego optymizmu.

Utwór ten zawiera cechy oświeceniowe, jak i cechy romantyczne. Z oświeceniowym charakterem „Ody...” łączą się pierwiastki:
a) wiara w możliwość przebudowy świata
b) zastosowanie ody jako jednego z podstawowych gatunków poetyckich wywodzących się z literatury greckiej.
c) Motyw ( lotu ikaryjskiego ) i postacie antyczne
d) Styl podniosły i patetyczny, piękny
e) Przekonanie o służebności jednostki wobec celów zbiorowości, apologia zbiorowego czynu
f) Hasła jakobińskie „ gwałt nich się gwałtem odciska”.

Cechy romantyczne utworu:
a) indywidualizm podmiotu lirycznego – utożsamia się ze zbiorowością, ale jest kimś, kto wydaje rozkazy, ma siłę równą kosmicznemu uniwersum, jest profetą.
b) Wiara w potęgę uczucia: „Tam sięgaj, gdzie wzrok nie sięga, łam czego rozum nie złamie”.
c) Przeciwstawienie sprawie zdroworozsądkowej formuły „rozumni szałęm”
d) Wiara w potęgę młodości, apoteoza młodości jako siły motorycznej.
e) Wezwanie do walki o wolność jednostki, o całkowitą przemianę rzeczywistości
f) Manifest wiary w konieczność bezkompromisowej walki o wolność narodu
g) Gorące wezwanie do czynu, nakaz aktywności życiowej.

Autor wyraża swą wiarę w to, że na gruzach świata zamętu i przesądów wyrośnie nowy świat – duchowy – oparty na wolności, przyjaźni i miłości międzyludzkiej. „Oda...” – dzięki zawartym w niej poglądom – stała się wierszem programowym i manifestem młodych romantyków.

W roku 1822 ukazuje się w Wilnie pierwszy tom poezji Mickiewicza. Zawiera on m. in. „Ballady i romanse” – wielki manifest romantyzmu polskiego. Utworem programowym młodego romantyka jest wiersz „Romantyczność”. Treść tej ballady dzieli się na dwie części: opis przeżyć obłąkanej Karusi i polemikę narratora ze Starcem. Bohaterką ballad jest Karusia, dziewczyna z ludu, która utraciła ukochanego chłopca. Karusia wierzy, że zmarły kochanek jest przy niej, że ją i po śmierci kocha, że przychodzi do niej tak jak za życia. Wprowadzenie do utworu prostego ludu z małego miasteczka. Lud „ma serce”, to jest zdolność do niezintelektualizowanej emocjonalnej rekcji na cierpienie („na głos boleści skupia się ludzi gromada”). Tłum wierzy, iż w biały dzień objawił się duch i identyfikuje się z prawdą Karusi: „mówcie pacierze... tu jego dusza być musi”. Indywidualna prawda egzystencjalnego doświadczenia człowieka, prawda, do której drugi człowiek dzięki „sercu” może zaledwie się zbliżyć. Tłum wierzy, ale nie przekreśla to dystansu, jaki dzieli go od Karusi mającej przeczucie osamotnienia, skłócenia ze światem. Bardzo ważny motyw snu ( Karusia błaga zmarłego Jasieńka aby odwiedził ją we śnie ). Mary senne są odsłonieńciem przyszłości i przeszłości. Sen nie jest tylko drogą poznania bytu, ale także zasadniczym sposobem docierania do jego tajemnic i głębin. Przekonanie, że do prawdy można zbliżyć się bardziej uczuciem i intuicją niż rozumem. Wiara w poetę gorącego i szczerego uczucia: „miej serce i patrzaj w serce”. Główną ideą utworu jest solidarność poety z poglądami ludu na świat i życie. W polemice ze starcem, za którym kryje się znakomity matematyk i astronom Jan ............., Mickiewicz mówi, że nie wolno wszystkiego mierzyć miarą nauk doświadczalnych, że istnieją jeszcze inne prawdy do zdobycia. Nie wolno gardzić mądrością ludową i lekceważyć naiwnych może w formie, ale głębokich w swej treści wierzeń i poglądów ludowych. I tu wyrażany jest manifest romantyka