Filozofia

Filozofia - jest to nauka o sensie życia i istnienia, rozmyślanie i stawianie sobie pytań, na które do tej pory nie ma odpowiedzi

1. Historia pojęcia "filozofia"

- pierwsi filozofowie nazywali siebie mędrcami (gr. sophos) od słowa mądrość (gr. sophia) byli nimi np. Tales, Pitagoras

- na przełomie V / IV w p.n.e. Sokrates powiedział "Wiem, że nic nie wiem" (łac. "Scio me nihil scire), stwierdził, że nie jest mędrcem, gdyż filozofia zaczyna się od uświadomienia sobie swojej niewiedzy, oznajmił, że filozofem jest ten, kto mądrość miłuje, a nie zna, philosophos - tak nazywał siebie (gr. philia - miłość, sophos - mądrość)

2. Początki filozofii

- filozofia rozpoczęła się w Milecie przez jońskich filozofów przyrody:
-Talesa
- Anaksymandera
- Anaksymenesa
- Anaksagoresa
- Empedoklesa
na podstawie obserwacji przyrody zaczęli zastanawiać się, co jest arché (z greki: prazasada, pierwsza przyczyna) stworzenia świata
Tales powiadał, że wszystko jest z wody
Anaksymenes - że wszystko jest z bezkresu (gr. apeiron)

- Najwięcej informacji o początkach filozofii znajduje się w książce Diogenesa Laertiosa "Żywoty i poglądy słynnych filozofów", spisał on wszystko, co w jego czasach było jeszcze żywe

- Heraklit z Efezu - dla niego arché był ogień, zawdzięczamy mu powiedzenia:
"panta rei" - wszystko płynie
"nie można wejść dwa razy do tej samej rzeki"
dzięki niemu wykształcił się wariabilizm - system mówiący o zmienność

- przeciwieństwem Heraklita był system Eleatów
Parmenidesa i Zenona z Elei (jego ucznia)
Powiadali oni, że "ruchu nie ma" - wszystko jest stałe, wyobrażali sobie byt w postaci kuli, gdyż każdy punkt jest tak samo odległy od środka, dzięki nim wykształciła się henologia - nauka o jednym (gr. hen - jeden, gr. logos - nauka, słowo)
Sformułowali oni szereg paradoksów np.:
- paradoks żółwia i Achillesa (Achilles nigdy nie dogoni żółwia, gdyż jak przebędzie drogę do niego odległą, tamten przebędzie drogę dwa razy krótszą, odległość pomiędzy nimi będzie się zmniejszać dwukrotnie, ale nigdy nie będzie równa zero)
- paradoks strzały (strzała nigdy nie dotrze do tarczy, gdyż najpierw przebędzie połowę drogi, potem połowę połowy, potem połowę połowy połowy itd. )
- paradoks stadionu (gdy dwa legion będące naprzeciwko siebie poruszają się w jednym kierunku, to ruch jest złudzeniem, gdyż odległość między niemi się nie zmienia)

- Atomiści - szkoła zapoczątkowana przez Demokryta z Abdery, był on materialistą, uważał, że arché to materia, wprowadził pojęcie atom (gr. atomos - niepodzielny), jeden z twórców etyki

- Pitagorejczycy - założycielem był Pitagoras, nawiązywali oni do Orfików ( wielbicieli Orfeusza ), szkoła, która postulowała odpowiedni styl życia, wielbili matematykę, niektóre liczby miały wśród nich jakieś ukryte, przenośne znaczenie np.:
jeden - wszystko zdąża do jednego
dwa - przeciwieństwa
Pitagorejczycy nie mówili o arché. Wprowadzili za to pojęcia muzyka sfer / harmonia sfer oraz pojęcie kosmos ( gr. kosmos - ład, porządek ) Uważali, że wszechświat jest uporządkowany.

- presokratycy - wszyscy filozofowie przed Sokratesem

3. Periodyzacja filozofii historycznej

I OKRES PRESOKRATYCZNY - VII / VI w p.n.e.
główne ośrodki:
- Milet
- Efez
- Elea
- i inne

II OKRES KLASYCZNY / HELLEŃSKI - V / IV w p.n.e.
główny ośrodek:
- Ateny
filozofowie greccy:
- Sokrates
- Sofiści
- cynicy
- Cyrenejczycy
- Platon
- Arystoteles

III OKRES HELLENISTYCZNY - III w p.n.e. / I w n.e.
główny ośrodek:
- Aleksandria
filozofowie greccy i rzymscy:
- stoicy
- epikurejczycy
- sceptycy

IV OKRES SYNTEZY FILOZOFICZNEJ / OKRES EKLEKTYZMU FILOZOFICZNEGO - II / IV w n.e.
brak głównego ośrodka
połączenie filozofii z chrześcijaństwem
- Filon z Aleksandrii
- Plotyn
- Manichejczycy

4. Działy filozofii

a) logika - rozpoczęta przez Arystotelesa

b) teoria poznania / gnoseologia / epistemologia (gr. gnosis, episteme - wiedza) - badanie narzędzia poznania, rozpoczęta przez Dreszera, Immanuela

c) antropologia (gr. antropos - człowiek) - nauka o człowieku

d) ontologia (gr. to on, to onta - byt) - nauka o bycie, rozpoczęta przez presokratyków i Platona

e) metafizyka (gr. ta meta ta phisica - to co po fizyce) - nauka zajmująca się bytami niedostępnymi umysłowo, rozpoczęta przez Arystotelesa, nazwana przez Andromikosa z Rodos

f) aksjotologia (gr. aksjos - wartość) - dzieli się ona na dwa działy etykę i estetykę
- etyka - filozofia moralność (gr. agaton - dobro) rozpoczęta przez Sokratesa, kontynuowana przez Platona
- estetyka - filozofia tego, co piękne (piękno, brzydota, tragizm, wzniosłość itp.) (gr. kalos - piękny, gr. derma - skóra, gr. kaloderma -piękna skóra, gr. kaloagation - greckie wychowanie idealne - dobre i piękne) Platon był pierwszym estetykiem

5. Sokrates - nauczyciel filozofii

Znaczną część życia był żołnierzem. Legenda głosi, że był brzydki. Żył w Atenach. Po zakończonej służbie osiedlił się w mieście i ożenił z Ksantypą (w dzisiejszym jeżyku ksantypa - jędza, sekutnica). Miał wiele dzieci. Jego matka była położną (gr. maieutyka - sztuka położnicza. Czerpiąc natchnienie z matki, stworzył własną sztukę filozoficzną. Zadawał ludziom pytanie, a poprzez dalsze pytania dochodził do momentu, gdy człowiek stwierdził, że się pomyli (odrodził się na nowo) i kontynuował rozmowę. W swoich konwersacjach stosował dialog. Sposób, w jaki traktował rozmówcę, nazywamy ironią Sokratyczną. Jego uczniem był Platon. Władza skazała Sokratesa na śmierć poprzez wypicie cykuty. Zarzucono mu bezbożność i demoralizację młodzieży. Zwlekano jednak z wykonaniem wyroku, gdyż władca poznał się na talencie Sokratesa. Zaproponował jego uczniom wykradzenie go. Sokrates jednak chciał być uczciwy i pocieszając rodzinę, wypił cykutę. Po Sokratesie nie zostało nic. Jedynie Platon napisał "Obronę Sokratesa", ponadto Sokrates pojawiał się w Sokratycznych dialogach Platona. Historia przekazuje nam go jako niezłomnego człowieka, który gotowy był umrzeć za swoją prawdę, dlatego porównuję się go do Jezusa.

6. Sokrates, a sofiści

Sokrates: jest jedno Dobro, Prawda i Piękno, które są wartościami bezwzględnymi (człowiek służy wartościom)

sofiści: dobro, prawda i piękno mają charakter subiektywny, względny (wartości służą człowiekowi) pragmatyzm - dobre jest to co dla mnie dobre

7. Uczniowie Sokratesa i sofistów

- cynicy (gr. kynes - pies) - głosili hierarchię wartości (najmniej wartościowe to, co materialne, potem wartości duchowe, a na szczycie honor i cnota). Diogenes z Synopy chodził w biały dzień z latarnią i szukał człowieka, czerpał wodę kubkiem, po czym zobaczył, że młodzieniec czerpie ją bez niego, więc odrzucił kubek, gdy odwiedził go Aleksander Macedoński, mówiąc, że da mu wszystko, co zechce, on odpowiedział, że ten zasłania mu słońce

- cyrenejczycy - np. Arystyp z Cyreny, hedoniści, najwyżej cenili przyjemności materialne

8. Alegoria jaskini Platona

alegoria (gr. alegorien - mówić przenośnie) - posługuje się nią parabola, bazuje na przenośni, figura artystyczna, obrazowe przedstawienie idei, czegoś abstrakcyjnego, związek między obrazem a tym, co on przedstawia, jest ustalony w społeczeństwie, umowny, konwencjonalny

Platon uważał, że prawdziwym światem jest świat idei (bytują w nim idee, a na szczycie hierarchii znajdują się Dobro, Prawda i Piękno - triada Platońska). Świt idei rzuca odblask i jego cieniem, odbiciem jest świat ludzki (rzeczywistość zmysłowa).
Alegoria jaskini jest zobrazowaniem, ilustracją ontologicznej koncepcji Platona.
Ludzie w jaskini symbolizują nas - więźniów świata ludzkiego, kajdany symbolizują ograniczenia (zmysły, materialność, przywiązanie). Ludzie przed jaskinią wyrwali się z kajdan dzięki rozumowi.
Gdy jeden mieszkaniec jaskini wyrwał się z kajdan i myślał o innych, wrócił do jaskini, lecz tamci go zabili. Bali się świata idei, nie chcieli stracić swojego, przyzwyczaili się do kajdan.

9. Platon, a Arystoteles

Platon: w gaju Akademosa założył akademię, metoda filozoficzna - dialog

Arystoteles: w Atenach, w Likejonie założył liceum, metoda filozoficzna - spacer (gr.perypates - spacer, perypatetyk - filozof spacerujący)

etyka

Platon: należy dążyć do celu idealnego, najwyższego, maksymalnego, dla każdego cel jest jednakowy

Arystoteles: należy dążyć do celu optymalnego, znaleźć złoty środek (łac. aurea mediocritas), cel optymalny jest zróżnicowany ze względu na możliwości różnych osób

ontologia

Platon: świat dzieli się na świat idei i jego odbicie świat ludzki, byt jest rozwarstwiony, tzn. każdy przedmiot ma swoją "rzecz", pojęcie oraz ideę, rzecz i pojęcie bytują w naszym świecie, a idea w świecie idei, był idealistą

Arystoteles: idea bytuje w umysłach ludzkich, sprowadził ideę Platona na ziemię, jest tylko jeden świat - ludzki, był realistą umiarkowanym

Spór ontologiczny między Platonem, a Arystotelesem zwiemy także sporem o uniwersalia (powszechniki) lub transcendentalia.

10. Szkoły etyczne późnej starożytności

W przedostatnim okresie filozofii starożytnej (III - I p.n.e. - n.e.), po podbojach Aleksandra Macedońskiego, Grecja rozszerzyła swoje terytorium. W tym czasie rozwinęła się etyka. "Jak być szczęśliwym? Jak dążyć do szczęścia? " Każdy filozof zadaje sobie to pytanie i każdy inaczej odpowiada. W tym czasie istnieją trzy szkoły filozoficzne.

- stoicy (Zenon z Kition gr. Stoa Porte - Malowany Portyk) - uważali, że źródłem wszelkiego zła są uczucia, próbowali się ich wyzbyć, stan ten nazywali apateją, wg. nich trzeba skupić się na swoim postępowaniu (gr. autarkia - wewnętrzna wolność)

- epikurejczycy (Epikur z Sanos) - filozofowali w ogrodach, na pytanie "jak osiągnąć szczęście?" odpowiadali, że trzeba dążyć do przyjemności (gr. hedone - przyjemność), sięgali do cyrenejczyków, Epikur mówił, że przyjemność to nieodczuwane przykrości, proponował hierarchię przyjemności (najwyżej cenił duchowe, intelektualne i moralne, a najniżej materialne, cielesne), wg. nich w życiu najcenniejsza jest przyjaźń

- sceptycy (Pirron z Elidy gr. sceptikos - wątpiący, powstrzymujący się od uciekania) - "nie jest w naszej mocy poznawanie prawdy o czymkolwiek", starali się powstrzymywać od wydawania osądów, krytycy sceptycyzmu twierdzili, że prowadzi on do paradoksu