IRLANDIA (irl. ire, ang. Ireland)jest państwem w Europie Zachodniej. Zajmuje większą część wyspy Irlandia. Powierzchnia wynosi 70,3 tys. km2. Mieszka tu 3,7 mln ludzi. Stolicą i głównym portem jest Dublin, do głównych miast zaliczymy jeszcze: Corcaigh, Luimneach. Językiem urzędowym jest : irlandzki i angielski (irlandzkim posługuje się około 14% ludności) Panuje tu ustrój republiki. Jednostką monetarną jest funt irlandzki. Irlandia dzieli się tradycyjnie na cztery prowincje: Leinster, Munster, Connacht i Ulster, te z kolei na 26 hrabstw i 5 miast-hrabstw. Na wyspie Whiddy znajduje się baza przeładunkowa ropy naftowej. Shannon i Dublin są międzynarodowymi portami lotniczymi, obsługują przeloty na trasie Europa –Ameryka. Rozwinięta jest turystyka.
WARUNKI NATURALNE
Irlandia nie jest wyspą dużą. Ze wschodu oblewa ją Morze Irlandzkie, od północy, południa i zachodu Ocean Atlantycki. Wschodnia i zachodnia część wyspy ma bardzo ciekawy rysunek linii brzegowej liczącej łącznie 3169 km. Na wschodzie jest ona dość regularna, natomiast część zachodnia jest niezwykle urozmaicona, pełna głębokich zatok i półwyspów, wyrzucających swoje ramiona daleko w Atlantyk. Irlandia ma unikalną rzeźbę terenu. Prawie wzdłuż całego wybrzeża ciągną się płaskowyże i pasma gór starych, silnie zniszczonych przez erozję, stanowiące jak gdyby naturalne fortyfikacje. Tylko w rejonie Dublina otwiera się brama ułatwiająca dotarcie do serca kraju. Wybrzeża zachodnie są strome i skaliste, wschodnie — niższe i słabiej rozczłonkowane. Najwyższe i największe pasma górskie położone są na południowym zachodzie (najwyższy szczyt Irlandii - Corrn Tuathail (1041 m) w górach Kerry) oraz na środkowym wschodzie w paśmie Wicklow. Z kolei północno-wschodni kraniec wyspy (bazaltowa Wyżyna Antrim) wybiega w morze fantastyczną kolumnadą granitową zwaną Drogą Gigantów.
Góry otaczają Nizinę Środkowoirlandzką, która zajmuje niemal dwie trzecie powierzchni kraju. Mimo, że jest ona pochodzenia polodowcowego, nie nuży monotonią. Z pełnej jezior, mokradeł i bagnisk równiny wyrastają co pewien czas owalne wzgórza zwane drumlinami.
Ogólnie klimat jest umiarkowany ciepły, wybitnie morski; podobnie jak cała wyspa jest zróżnicowany. Pogoda charakteryzuje się niezwykłą zmiennością. W ciągu jednego dnia mogą wystąpić burze z falami słynnego irlandzkiego kapuśniaczku przerywane kwadransami słońca. Zimy są łagodne- średnia temperatura w styczniu waha się od 4 do 7C. Lato natomiast jest chłodne (w lipcu temperatura wynosi 13–16C). Śnieg jest tutaj rzadkością. Mimo, że wyspa nie jest bynajmniej długa wyraźnie rysuje się różnica w klimacie pomiędzy jej północną a południową częścią. Na zachodzie można zbierać gąbki, w rejonie Dublina rosną palmy, natomiast w hrabstwie Kerry klimat jest bardzo zbliżony do śródziemnomorsiego.
Roczna suma opadów wynosi od 800 mm na wschodzie do 2500 mm na zachodzie; Rzeki Irlandii są zasobne w wodę, najdłuższą jest Sionna (licząca 370 km) —jej dorzecze zajmuje jedną piątą część powierzchni wyspy. Pozostałe większe rzeki to:Barrow, Suir, Blackwater oraz Boyne. Irlandia posiada dość dużo jezior, np: Loch Coirib, Loch Measca, Loch Dheirgdheire, Loch Ribh.
Duża wilgotność w połączeniu z umiarkowanymi temperaturami sprzyja wzrostowi paproci, mchów i przede wszystkim traw, których soczysty kolor dał Irlandii nazwę Szmaragdowej wyspy.
LUDNOŚĆ.
Irlandię zamieszkują Irlandczycy. Od połowy XIX w. następował systematyczny spadek liczby ludności kraju wskutek dużej emigracji (głównie do USA i Wielkiej Brytanii) spowodowanej głodem po kilku latach katastrofalnych nieurodzajów. W 1841 liczba ludności wynosiła 6,3 mln (w obecnych granicach państwa Irlandia), w 1961 — 2,8 mln; Dzisiaj mieszka tu 3,7 mln ludzi, a poza granicami kraju 16 mln osób pochodzenia irlandzkiego. Przyrost naturalny jest malejący (1980 — 12,2‰, 1985 — 6,5‰, 1991 — 6,1‰), duży udział w ogólnej liczbie ludności mają dzieci poniżej 14 lat — 27,3%. Przeciętna długość życia dla mężczyzn wynosi — 71 lat, a dla kobiet — 76,7 lat. Średnia gęstość zaludnienia wynosi 50 mieszkańców na km2 (dane z 1991r). Większość ludności skupiona jest na wybrzeżu wschodnim (ok. 30% w zespole miejskim Dublina) i na południu. Hrabstwa zachodnie i typowo rolnicze są rzadko zaludnione i stanowią regiony emigracyjne. W miastach mieszka 59,1% Irlandczyków (dane z 1990). Największymi miastami poza stolicą są: Corcaigh, Luimneach, Dn Laoghaire. 89% ogółu ludności wyznaje katolicyzm, 3,6% — protestantyzm, 0,1% — judaizm. Ludność zawodowo czynna stanowi 37% (dane z 1989), rolnictwo i leśnictwo zatrudnia 15% ogółu zatrudnionych, przemysł — 19,8%, budownictwo — 6,5%, handel — 15,6%, usługi — 28,7%;
Wskaźnik bezrobotnych wynosi 5,2% (dane z 2020-09).
GOSPODARKA.
Irlandia jest krajem przemysłowo-rolniczym. W 1991 produkt krajowy brutto wyniósł 43,4 mld dol. USA, a w przeliczeniu na 1 mieszk. — 12 338 dol. (jeden z najniższych w Europie Zachodniej). W 1980–90, w wyniku realizowania programu uprzemysłowienia kraju, w znacznym stopniu opartego na obcych kapitałach, postępował rozwój gospodarki; produkt brutto wzrastał średnio o 3,7%. Zmieniła się także struktura handlu zagranicznego: dawniej 1/3 eksportu stanowiły artykuły rolno-spożywcze, obecnie dominują wyroby przemysłowe. Od 1985r eksport przewyższa import.
PRZEMYSŁ.
Irlandia posiada mało surowców mineralnych., wydobywa się tu rudy cynku (w An Uaimh znajduje się jedna z największych kopalń w Europie), ołowiu, miedzi, srebro, poza tym surowce budowlane, torf, niewielkie ilości gazu ziemnego i węgla brunatnego. Produkcja energii elektrycznej oparta jest głównie na surowcach importowanych. Rozwinięty jest przemysł elektroniczny (m.in. produkcja komputerów), chemiczny (w tym nawozów sztucznych), metaliczny, maszyniczny, skórzany, meblarski, środków transportu, petrochemiczny oraz tradycyjne: spożywczy (m.in. mleczarski, mięsny, browarniczy, wyrób whisky) i włókienniczy (zwł. lniarski i wełniarski). Większość zakładów przem. jest skupiona w Dublinie, Corcaigh, Gaillimh, Port Lirge i Luimneach.
ROLNICTWO.
Użytki rolne zajmują 80,2% powierzchni kraju (w 1990), w tym łąki i pastwiska zajmują 66,8%. Rozwinięta jest hodowla bydła owiec, trzody chlewnej i drobiu. Irlandia osiąga wysoką produkcję mleka krowiego, w przeliczeniu na 1 mieszkańca 1548 kg (zajmuje 2 miejsce na świecie, po Nowej Zelandii), wieprzowiny i wełny. Mimo niedużego zużycia nawozów sztucznych, plony zbóż są wysokie; uprawia się tu pszenicę , jęczmień, owies, a oprócz tego także buraki cukrowe, ziemniaki, len i warzywa.
CIEKAWE MIEJSCA.
Obiekty z listy światowego dziedzictwa kulturalnego i przyrodniczego UNESCO:
Dolina rzeki Boyne- megalityczne stanowisko archeologiczne (dziedzictwo kulturalne od 1993r). Przez około pięć tysiącleci najważniejsze miejsce pochówku w Irlandii drzemało pod łagodnym wzgórzem, które niczym nie wyróżniało się spośród sąsiednich pagórków. Kiedy w 1962r archeolodzy odkryli korytarzowy grobowiec Newgrange stało się jasne, że już w czwartym wieku p.n.e. budowniczowie tego nadzwyczaj ważnego zespołu architektonicznego dysponowali imponującą wiedzą astronomiczną. Rozległe cmentarzysko megalityczne w dolinie rzeki Boyne ma olbrzymią wartość historyczną; niewiele europejskich nekropoli z czasów przedchrześcijańskich może się z nim równać. Najsłynniejszym zabytkiem z tych czasów jest kurhan Newgrange. Newgrange jest starsze od Myken, od Stonehenge, czy piramid.
Skeling Michael, wyspa z klasztorem Benedyktynów, założona w VII w. (dziedzictwo kulturalne).
Rezerwaty biosfery UNESCO:
Killarney National Park, park narodowy (lasy liściaste strefy umiarkowanej), utworzony w 1982, zajmuje powierzchnię 10.129 ha, położony jest na wysokości 22–842 m n.p.m.
North Bull Island, ornitologiczny rezerwat przyrody, na wyspie (stepy strefy umiarkowanej), utworzony w 1981r, zajmuje powierzchnię 500 ha, położony jest na wysokości poziomu morza.