Thomas Jefferson - Biografia

Thomas Jefferson

Thomas Jefferson urodził się 13 kwietnia 1743 w Shadwell w stanie Wirginia. Jego ojciec Peter Jefferson z pochodzenia Walijczyk – był plantatorem. Matka Jane Randolph Jefferson była pochodzenia szkocko-angielskiego. Na poziomie podstawowym uczył się prywatnie. W wieku 17 lat rozpoczął studia w College of William and Mary w ówczesnej stolicy stanu – Williamsburgu. Był to wówczas jedyna wyższa uczelnia w Wirginii. Po dwuletnich studiach rozpoczął – trwającą 7 lat – praktykę prawniczą.
1 stycznia 1772 mający 28 lat, Thomas Jefferson poślubił 23-letnią Marthę Skelton z domu Wayles. Martha zmarła 6 września 1782 roku, a no łożu śmierci poprosiła męża by powtórnie nie wychodził za mąż. Państwo Jefferson mieli szóstkę dzieci.
Karierę polityczną rozpoczął w wieku 26 lat . Został wtedy członkiem legislatury Kolonii Wirginia. Pozostał nim do 1774. Uznawano go za czołowego rzecznika idei republikańskich; uznawał samorządność amerykańskich stanów.
W latach 1775-76 był deputowanym do 1. Kongresu Kontynentalnego. Tutaj opracował projekt Deklaracji Niepodległości, który po poprawkach został uchwalony 2 lipca 1776 i podpisany dwa dni później. Autorami Deklaracji Niepodległości oprócz Jeffersona byli jeszcze: George Washington, John Adams oraz Benjamin Franklin.
Thomas Jefferson do końca życia był niezwykle dumny z autorstwa Deklaracji. Kiedyś zapytany o to, jak to się stało, że została napisana i uchwalona tak szybko odpowiedział żartobliwie:
Kiedy sprawa proklamowania niepodległości stanęła przed Kongresem, jego obrady odbywały się w pobliżu stajni wynajmującej konie. Członkowie Kongresu nosili krótkie bryczesy, jedwabne pończochy i trzymali w ręku chusteczki, za pomocą których opędzali się od much obiadujących im nogi. Było to tak dokuczliwe, że zniecierpliwieni członkowie Kongresu śpieszyli się. Zmusiło to ich do szybkiego złożenia podpisów pod tym wielkim dokumentem.
We wrześniu 1776 wybrany do Izby Delegatów stanu Wirginii, izby niższej Zgromadzenia Narodowego Wirginii. Stanowy parlament został przekształcony z wcześniejszej legislatury kolonialnej House of Burgesses. W ciągu trzech lat urzędowania przygotował 126 projektów ustaw m.in. o wolności wyznania. Ustawa ta zabraniała, by ktokolwiek był zmuszany do uczestniczenia i popierania jakiejkolwiek religii i praktyk religijnych. Był także współautorem. Konstytucji stanu Wirginia.

Jako stanowy delegat sprzeciwiał się przyjęciu ustawy, zgodnie z którą najstarszy syn dziedziczy cały majątek ojca. Inny członek Izby proponował kompromis, który dawałby najstarszemu synowi podwójną część majątku. Jefferson odpowiedział: Jeżeli najstarszy syn mógłby jeść dwukrotnie więcej, pracować dwa razy więcej, mogłoby to być naturalnym świadectwem jego praw do dziedziczenia podwójnej części majątku.
Był również Gubernatorem Wirginii, wybranym – zgodnie z ówczesnym prawem – przez Zgromadzenie Narodowe Wirginii.
7 maja 1784 mianowano go ministrem pełnomocnym we Francji, by pomógł Benjaminowi Franklinowi i Johnowi Adamsowi w zawarciu układów handlowych i konsularnych z państwami Europy.

10 marca 1785 został wespół z Franklin'em posłem Stanów Zjednoczonych w Paryżu, odpowiednikiem dzisiejszego ambasadora. Benjamin Franklin został odwołany dwa miesiące później 17 maja. Kiedy Thomas Jefferson przedstawił się ministrowi spraw zagranicznych Francji Charlesowi Gravier de Vergennesowi jako poseł amerykański, de Vergennes zapytał: A więc to pan zastępuje monsieur Franklina?. Jefferson odpowiedział: Nie. Ja jestem jego następcą. Nikt nie jest w stanie go zastąpić. Franklin cieszył się w Paryżu szacunkiem. Kiedy jako 80-letni człowiek opuszczał Francję żegnały go tłumy ludzi. Sędziwy Franklin odpowiedział mu: Jesteś na to zbyt młody.
Z powodu pracy jako dyplomaty nie był obecny na Konwencji Konstytucyjnej, która przygotowała projekt i uchwaliła Konstytucję Stanów Zjednoczonych.
Podczas urzędowania w Paryżu, mieszkał w rezydencji przy Polach Elizejskich.
Po zaprzysiężeniu George'a Washingtona na 1. Prezydenta USA, nowo obrany prezydent zaproponował mu objęcie urzędu Sekretarza Stanu, odpowiednika ministra spraw zagranicznych w innych krajach. Jefferson przyjął tę propozycję i objął urząd 26 września 1789 jako 1. Sekretarz Stanu. Za czasów Jeffersona Departament Stanu liczył dziesięciu zatrudnionych.
Jego sympatia do rewolucji francuskiej przyczyniła się do konfliktu z sekretarzem skarbu Alexandrem Hamiltonem, w wyniku którego Jefferson zrezygnował 31 grudnia 1793 z zajmowanego stanowiska i powrócił do rodzinnej posiadłości Monticello.
W tym czasie w społeczeństwie amerykańskim zaczęły wyłaniać się dwie opcje polityczne, federalistyczna i demokratyczno-republikańska. Jefferson wyrósł na przywódcę tej drugiej. Republikanie, którzy sympatyzowali z rewolucją francuską, sprzeciwiali się centralizmowi federalistów i walczyli o autonomię poszczególnych stanów.
Thomas Jefferson wystartował w wyborach prezydenckich w 1796 roku. Kampania była ostra, a zwolennicy Jeffersona rozpowszechniali ulotkę z napisem: Thomas Jefferson opracował pierwsze święte zdanie, że wszyscy ludzie rodzą się równi. John Adams twierdzi, że jest to farsa i nieprawda... Którego z nich wolisz mieć za prezydenta? W Kolegium Elektorów zdobył 68 głosów (przy 70, jakie trzeba było otrzymać, by objąć urząd). 71 głosów zdobył ówczesny wiceprezydent John Adams i to on właśnie został zaprzysiężony na 2. prezydenta Stanów Zjednoczonych.
Jako że Jefferson otrzymał drugi wynik w wyborach prezydenckich — został wybrany 2. wiceprezydentem. Na urząd został zaprzysiężony 4 lipca 1797.
W wyborach prezydenckich w 1800 roku obie partie, Demokratyczno-Republikańska i Federalistyczna, wystawiły po dwóch kandydatów, odpowiednio: Thomasa Jeffersona z Aaronem Burrem i Johny Adamsa z Charlesa Coteswortha Pinckney'a. Federaliści stosowali wszelkie chwyty, by zdyskredytować Jeffersona, którego słusznie uważali za najgroźniejszego rywala dla urzędującego prezydenta Adamsa.
Jego przeciwnicy uważali, że wynalazca krzesła obrotowego może być profesorem college'u, a nie prezydentem. Sam Jefferson nie pozostawał dłużny, choć nigdy nie stosował ich metod postępowania.
Dopiero 36. głosowanie przyniosło rozstrzygnięcie, bowiem część reprezentantów ze stanu Maryland i Vermont popierający Burra oddało puste głosy i stany jako całość zagłosowały na Jeffersona. Aaron Burr został wybrany Wiceprezydentem.
Uroczystość zaprzysiężenia odbyła się na Kapitolu, siedzibie Kongresu. Thomas Jefferson na zaprzysiężenie udał się pieszo z pensjonatu pani Conrad w eskorcie wojska. Przysięgę odebrał John Marshall (mianowany przez Adamsa Prezes Sądu Najwyższego), polityczny wróg Jeffersona. Na uroczystości nie był obecny ustępujący prezydent John Adams.

Był pierwszym prezydentem, którego zaprzysiężenia dokonano w Waszyngtonie i pierwszym prezydentem, którego wyboru dokonała Izba Reprezentantów USA.

Kiedy Jefferson wprowadził się do Białego Domu, rezydencja nadal była nieukończona. Prezydent mówił, że jest to wielki murowany dom, dostatecznie wielki, by pomieścić dwóch cesarzy, jednego papieża i Wielkiego Lamę. Swoich jedenastu służących utrzymywał na własny koszt.

Wbrew swoich poprzedników nie dbał o protokół i unikał tytułów i dworskości. By uniknąć kłopotliwych sytuacji przy stole, gościom pozwalał siadać tam gdzie chcą, a sam stół zamienił na okrągły. Ambasador Brytyjski Anthony Merry uznawał za barbarzyństwo brak porządku przy stole. O prezydencie wypowiadał się, że jego ubiór bardzo upodabnia go do wysokiego, kościstego farmera.

Był pierwszym prezydentem, który witał gości w Białym Domu uściskiem dłoni, a nie tradycyjnym ukłonem.

Z okazji Nowego Roku 1802 John Lelend, pastor Kościoła baptystów w Cheshire, podarował prezydentowi ser ważący 1.600 funtów. Transport do Białego Domu sera trwał trzy tygodnie, a sam ser był serwowany jeszcze w 1805.

W wyborach prezydenckich w 1804 – już na nowych zasadach – otrzymał aż 162 głosów elektorskich przy 14 głosach dla Charlesa Pinckneya. Na Wiceprezydenta został wybrany George Clinton, który pokonał Rufusa Kinga.

W ówczesnych czasach dyplomacja działała bardzo wolno, o czym może świadczyć wypowiedź Jeffersona o ambasadorze w Hiszpanii: Od dwóch lat nie mam wiadomości od niego. Jeśli nie odezwie się on w ciągu następnego roku, napiszę do niego.

66-letni Jefferson odmówił kandydowania na trzecią kadencję i swoją prezydenturę zakończył 4 marca 1809, kiedy to zaprzysiężono 4. Prezydenta Jamesa Madisona.
Dokonania

Poprawa stosunków z Francją pozwoliła Jeffersonowi na obcięcie wydatków na wojsko. Zniósł podatki nałożone na whisky, zredukował o 30% zadłużenie kraju. Wysłał eskadrę wojenną, której zadaniem było zwalczanie piratów berberyjskich napadających na Morzu Śródziemnym na amerykańskie statki handlowe.
W 1803 roku nabył od Napoleona Terytorium Luizjany, które stanowi ponad jedną czwartą dzisiejszego obszaru Stanów Zjednoczonych. W celu zbadania nowych terytoriów, w 1804 roku zorganizował i wysłał ekspedycję Lewisa i Clarka.
Podczas drugiej kadencji głównym celem polityki Jeffersona było uniemożliwienie wplątania Stanów Zjednoczonych w wojny napoleońskie. Obie walczące strony próbowały wmieszać w konflikt amerykańskie statki handlowe. W związku z tym Jefferson nałożył embargo na amerykańskich kupców handlujących z Europą.

Do najważniejszych wydarzeń z prezydentury Jeffersona należy wymienić:
• wypowiedzenie wojny Trypolitanii (1802)
• utworzenie Akademii Wojskowej USA (1802)
• zakup Terytorium Luizjany od Francji (1803)
• wysłanie ekspedycji Lewisa i Clarka na rozpoznanie obszarów leżących na zachodnim wybrzeżu - Ameryki Północnej (1804)
• ratyfikowanie 12. Poprawki do Konstytucji USA, która wprowadziła (obowiązującą do dziś) zasadę - odrębnych, acz równoległych wyborów na prezydenta i wiceprezydenta (1804)
• podpisanie traktatu pokojowego z Trypolitanią (1805)
• wprowadzenie embarga na handel zagraniczny (1807)
• zakaz sprowadzania niewolników z Afryki (1808)
• zakaz handlu z Wielką Brytanią i Francją (1809)
Stany przyłączone do USA
• (17) Ohio – 1 marca 1803

Po prezydenturze Jefferson powrócił do rodzinnej posiadłości Monticello. Pozostawił po sobie 25 tysięcy listów, które pisał własnoręcznie, choć wynalazł urządzenie umożliwiające pisanie kilku egzemplarzy listów. Tak duża liczba listów była zapewne spowodowania, że miał zwyczaj odpisywania na każdy list.
Dom Jeffersona zawsze był pełen gości, którzy przybywali po radę od niego, zostając często na kolację i noc. Bywały takie przypadki, że nocowało u niego aż 70 osób. Wystawne kolacje sprawiły, że jego majątek uszczuplał się. Groziło mu nawet bankructwo, jednak jego zwolennicy zorganizowali zbiórkę i zebrane w ten sposób 16 tysięcy przeznaczono na spłatę długów.

Pisał książki o przeróżnej tematyce: moralności, botaniki, procedurze legislacji, filozofii. O książkach mawiał, że są najwspanialszą ze wszystkich rozrywek. Kiedy podczas wojny amerykańsko brytyjskiej spalono Bibliotekę Kongresu USA sprzedał 6.487 swoich książek za 23.950 dolarów (co stanowiło około połowy faktycznej ich wartości). Wiele z nich ma odręczną sygnaturę Jeffersona, świadczącą o jego własności. Dziś znajdują się one w zbiorze druków rzadkich.


Emerytura
Już na emeryturze z inicjatywy Johny Adamsa nawiązał korespondencję listowną ze swoim przeciwnikiem politycznym. Jefferson po pierwszym liście Adamsa odpisał mu, że list od niego przypomniał mu o najdroższy okres w jego życiu.

Kiedy zbliżała się pięćdziesiąta rocznica podpisania Deklaracji Niepodległości pojawiły się pomysły, by doprowadzić do spotkania dwóch prezydentów: Adamsa i Jeffersona, którzy byli jedynymi prezydentami-sygnatariuszami Deklaracji. Niestety, ich stan zdrowia, nie pozwolił na to spotkanie. Zrządzeniem losu, obaj panowie zmarli tego samego dnia 4 lipca 1826 w dokładnie pięćdziesiątą rocznicę podpisania Deklaracji Niepodległości.

Przed śmiercią chorował. Na dzień przed śmiercią majaczył: udzielał instrukcji obecnym przy łóżku aby ostrzegli Komisję Bezpieczeństwa Wirginii o zbliżaniu się wojsk angielskich. Wieczorem, 3 lipca zapytał czy to już jest 4 lipca. Kiedy obecny przy łóżku przyjaciel przytaknął, Jefferson zapadł w sen. Zmarł przed trzynastą. John Adams zmarł kilka godzin później.

Thomas Jefferson jest pochowany w prywatnej posiadłości Monticello w Charlottesville w stanie Wirginia. Przy wejściu na cmentarz znajduje się granitowy obelisk, na którym napisano:
Tu spoczywa Thomas Jefferson, autor Deklaracji Niepodległości Stanów Zjednoczonych, Statutu Wirginii na rzecz Wolności Religii i ojciec Uniwersytetu Wirginii.
Co ciekawe napisał to sam Jefferson i uczynił to nad wyraz skromnie; nie umieścił on bowiem wielu funkcji i urzędów które pełnił.

Architekt
Jefferson działał również jako architekt, propagując w Stanach Zjednoczonych klasycyzm, który jego zdaniem uosabiał demokrację. Thomas Jefferson – pod inicjałami "A.Z." – wysłał swoją pracę do konkursu na projekt siedziby Prezydenta USA w Federal City. Konkurs wygrał jednak James Hoban. Opracował plany swojej posiadłości, budynków Uniwersytetu Wirginii oraz nowej stolicy stanu – Richmond. Zaprojektował także oryginalny system centralnego ogrzewania.