Dlaczego wiek XVI został nazwany

Plan pracy:
Wstęp:
1 Ramy chronologiczne
2 Wzrost znaczenia Polski w Europie w XVI wieku.
Rozwinięcie:
1 Polska jako potęga polityczna.
a) Utworzenie Księstwa Pruskiego
2 Upowszechnienie się oświaty
3 Rozwój drukarstwa i upowszechnienie książki drukowanej
4 Nauka i polityka Polska
5 Złoty wiek w literaturze
a) Mikołaj Rej
b) Jan Kochanowski
6 Sztuki plastyczne architektura rzeźba i malarstwo
Zakończenie
1 Wpływ „Złotego wieku” na dalszy rozwój polski

Wiek XVI w Polsce nazwany został „złotym wiekiem”, kultury polskiej, ponieważ, przyniósł ogromny wzrost znaczenia Polski w różnych dziedzinach życia na arenie międzynarodowej. Wśród państw Europy Środkowej Polska zajmowała czołowe miejsce jako potęga polityczna, militarna, kulturalna i ekonomiczna.
Wielkim sukcesem politycznym szesnastowiecznej Polski było rozwiązanie problemów, jakich przysparzał Koronie Zakon Krzyżacki. Krzyżacy zawsze dążyli do uniezależnienia się od Polski i odzyskania terenów, które utracili poprzez liczne konflikty zbrojne. Na początku XVI wieku wielkim mistrzem został Albrecht Hohenzollern. W 1519r doszło do kolejnej, ale i ostatniej wojny Zakonu z Polską. W tym celu Wielki Mistrz zbratał się z przeciwnikami państwa polsko-litewskiego cesarzem Maksymilianem i Iwanem III. Mimo dużego wsparcia ze strony Rzeszy, Polska odnosiła duże sukcesy i w 1521 roku zawarto rozejm W 1525r podpisano likwidację państwa krzyżackiego, a w skutek wydarzeń związanych z reformacją Albrecht Hohenzollern został luteraninem i utworzył Księstwo Pruskie, które było lennem Polski.
Oprócz sukcesów politycznych i militarnych Polska w XVI wieku przeżywała rozkwit kulturalny. Zaczęły się masowe wyjazdy Polaków na uczelnie zachodniej Europy, a w szczególności na uniwersytety włoskie. Na studia do Włoch wyjeżdżała młodzież pochodzenia szlacheckiego, mieszczanie, a także chłopi. Zdobywali tam wiedzę wszechstronną, a zwłaszcza humanistyczną. Wielu Włochów przyjeżdżało także do Polski. Dwór Bony Sforzy był magnesem przyciągającym ich do Krakowa. Rozkwitała wymiana studentów z Polski i Włoch. Dzięki zwiększeniu liczby szkół, były one bardziej dostępne dla młodzieży. Szkoły unowocześniały program nauczania, próbowano przepajać je duchem humanizmu. Powstał nowy rodzaj szkoły-gimnazjum humanistyczne. W 1551r powstała w Pińczowie pierwsza taka szkoła, najpierw było to gimnazjum kalwińskie, później ariańskie. Powstawały też gimnazja luterańskie w Toruniu i w Gdańsku, stanowiły one przeciwwagę do szkół katolickich. Najbardziej znaną i jedną z najlepszych w Europie uczelnią katolicką była Akademia Krakowska. Poziom nauczania takich przedmiotów jak: matematyka, astronomia czy geografia był bardzo wysoki, dlatego też tłumnie przybywała na tą uczelnię młodzież z różnych stron świata np. Węgrzy, Włosi, Niemcy, Słowacy i Czesi.
Wraz z rozwojem szkolnictwa rozwijało się drukarstwo. Wynalazek druku miał ogromny wpływ na rozpowszechnianie się kultury, powstawały drukarnie i firmy wydawnicze. Pierwsze oficyny drukarskie założono w Krakowie. Po polsku pierwsze słowa wydrukowano jednak we Wrocławiu w oficynie Kaspra Elyana. Jednak głównym ośrodkiem wydawniczym stał się Kraków, gdzie w końcu XVI wieku działało 8 oficyn drukarskich. Na przełomie XVI i XVII wieku działało w Rzeczypospolitej 20 oficyn. Mimo, iż nakłady nie przekraczały 1000 egzemplarzy, książki docierały do szerokich kręgów społecznych, przestała być monopolem kleru i bogatej szlachty. Powstawały biblioteki. Wydawano twórczość m.in. Mikołaja Reja, Jana Kochanowskiego, a także dzieło najsłynniejszego polskiego astronoma Mikołaja Kopernika - O obrotach sfer niebieskich.
Właśnie te czynniki sprawiły, iż w pierwszej połowie wieku nauka polska osiągnęła swój szczytowy rozwoju w dawnej Rzeczypospolitej. Była ona świadectwem znacznego poszerzenia się horyzontów intelektualnych całego społeczeństwa. Patrzono inaczej nie tylko na człowieka, ale na otaczające go zjawiska, ziemię i cały wszechświat. Poddawano krytyce dotychczasowe, wywodzące się ze średniowiecza poglądy i starano się zastępować je bardziej racjonalistycznymi, zgodnymi z rozumem. Najwspanialszym dziełem polskiej myśli jest dzieło Mikołaja Kopernika. Postawił on cały świat do góry nogami, jako pierwszy w czasach nowożytnych opracował heliocentryczny model Układu Słonecznego (heliocentryczna teoria), model ten oparty był na trzech założeniach: planety biegną po torach kolistych dookoła Słońca, Ziemia jest jedną z planet oraz Ziemia obraca się wokół własnej osi. Heliocentryczny model Kopernika opublikowany drukiem w dziele De revolutionibus orbium coelestium (O obrotach ciał niebieskich) w Norymberdze w roku jego śmierci, opracowany był ok. 20 lat wcześniej i pojawiał się w odpisach rękopisów lub skrótach już przed 1543. Teoria Kopernika stała się podstawą rozwoju nauk ścisłych w okresie renesansu, jej zwolennikami byli m.in. J. Kepler i Galileusz, idee w dziedzinie kosmologii rozszerzyli Thomas Digges (w Anglii) i Giordano Bruno (we Włoszech). Kopernik był przykładem wszechstronności renesansowych umysłów. Potrafił układać wiersze łacińskie, uczył, jak zapobiegać psuciu monety. Był także mężem czynu: zarządzał kluczem kapituły warmińskiej, aktywnie uczestniczył w sejmikach pruskich, bronił Olsztyna przed wojskami Albrechta Hohenzollerna.
Do największych polityków w europie doby Odrodzenia należy polski myśliciel Andrzej Frycz Modrzewski, był on działaczem politycznym i rzecznikiem reform ustrojowych w Polsce. W 1551r wydał dzieło Commentariorum de republica emendanda libri quinque ( O naprawie Rzeczypospolitej), krytykując w nim organizację współczesnego społeczeństwa, domagał się także równości wszystkich wobec prawa. Oprócz krytyki zawarł w tym dziele szeroki program ułożenia stosunków społecznych przystosowanych do warunków Rzeczypospolitej.
W Polsce działało też wielu wybitnych uczonych, którzy kontynuowali prace historyczne Jana Długosza, będącego jednym z najwybitniejszych historyków żyjących w XV wieku. Maciej Miechowita napisał w 1517r Traktat o dwu Sarmacjach, wielokrotnie wydawany i tłumaczony na wiele języków był podstawą wiedzy o wschodzie Europy. Marcin Kromer zdobył rozgłos dziełem Polonia, opisywał w nim stosunki kulturalne, gospodarcze, ustrojowe. Był on autorem najlepszego w tym czasie opracowania dziejów Polski.
Nie można pominąć zainteresowania Polaków w czasie złotego wieku geografią. Wprawdzie Polacy nie brali udziału w odkryciach geograficznych, ale już w1506 r. Jan z Głogowa podał pierwszą wiadomość o odkryciu Ameryki. Bardziej samodzielną rolę odegrała geografia polska w pogłębianiu wiedzy o wschodzie Europy.
Prekursorami literatury polskiej w XVI wieku byli Mikołaj Rej i Jan Kochanowski. Dzięki nim, języka polskiego zaczęto używać w dyskusjach politycznych, polemikach, wyrażano nim myśli i uczucia. Rozszerzał się krąg odbiorców literatury. Wśród pisarzy można było spotkać liczną grupę mieszczan, a także chłopów. Literatura zaczęła nabierać zdecydowanie świeckiego charakteru. Utwory traktowały zarówno o przeżyciach osobistych, jak i o znaczeniu ogólnospołecznym. Rej rozpoczął pisanie literatury w języku narodowym. Stworzył on powtarzany przez pokolenia cytat:
"Niechaj narodowie wżdy postronni znają
Iż Polacy nie gęsi, i swój język mają"
Kochanowski zaś uważany jest za pierwszego wieszcza naszej literatury i największego poetę Polski doby Odrodzenia (1530-1584). Był on poetą wszechstronnym napisał liczne wiersze epickie (Satyr), krytykując w nich reformację. W pieśniach i fraszkach realistycznie opisywał swoje otoczenie dworskie. Swoje obawy o przyszłe losy Polski wyraził w dramacie (Odprawa posłów greckich). Tworzył także liryki, czy wreszcie Treny opowieści o przeżyciach spowodowanych śmiercią ukochanego dziecka. Kochanowski był pierwszym poetą polskim, którego dzieła spotkały się z oddźwiękiem w Europie.
Czasy ostatnich Jagiellonów to rozkwit literatury w języku polskim. Wtedy stworzono podstawy dzisiejszej gramatyki i ortografii.
W dobie renesansu wysoki poziom obok literatury osiągnęła muzyka. Na Wawelu powstał stały dwór. Muzyka rozwijała się przede wszystkim w oparciu o mecenat dworu królewskiego. Wielkim miłośnikiem ówczesnych kompozycji był Zygmunt I. Najwybitniejszym kompozytorem był Mikołaj Gomółka, twórca melodii do psalmów Jana Kochanowskiego.
W sztukach plastycznych odrodzenia: architekturze, rzeźbie i malarstwie odnajdujemy silne wpływy włoskie. W czasie trwania złotego wieku przebudowano zamek wawelski zgodnie z duchem renesansowym. Przebudowę tą zapoczątkował Franciszek Florentczyk (1502-1505) natomiast w następnych latach kontynuowali ją Bartłomiej Berecci i Benedykt Sandomierzanin (1507-1536). Magnaci duchowni i świeccy naśladowali królów, przebudowując i budując wiele wspaniałych siedzib. Rzeźba natomiast znalazła zastosowanie w domach mieszczańskich, szlacheckich i w kościołach jako rzeźba nagrobna. Wyjątkowe uznanie zdobył Polak, Jan Michał z Urzędowa, twórca rzeźb nagrobnych w Krakowie i Poznaniu. Natomiast w malarstwie duże wpływy miał jeszcze gotyk. W Krakowie tworzył Hans Durer nadworny malarz królewski. W drugiej połowie XVI wieku unowocześniona została technika portretowa przez Mikołaja Kobera, twórcę portretów Batorego.
Rozwój kulturalny, militarny i polityczny w XVI wieku sprawił, że Polska na mapie Europy najmowała „tłustą połać ziemi”. Polska mogła stać się pośrednikiem kulturalnym między wschodem a zachodem Europy. Nigdy wcześniej ani nigdy później nie osiągnęła takiego poziomu jak w "złotym wieku".