Główny bohater utworu, Ebenezer Scrooge, jest zamożnym właścicielem kantoru, bywalcem londyńskiej giełdy. Jednak po tym starszym człowieku nie widać oznak życiowego sukcesu – jego zgarbiona, chuda, zasuszona (z powodu oszczędzania na jedzeniu) postać w podniszczonym ubraniu jest wręcz odstręczająca. Narrator podkreśla, iż to brak pozytywnych uczuć w taki sposób wpłynął na wygląd zewnętrznym bohatera – nawet w rysach jego twarzy utrwalił się grymas złości i niezadowolenia. Dopiero przemiana wewnętrzna, jaka zachodzi w tym zgorzkniałym samotniku, sprawia, że jego odpychające niegdyś oblicze łagodnieje.
Pod wpływem wizyt gości z zaświatów bohater przechodzi radykalną przemianę wewnętrzną – każde spotkanie z widmem jest jej kolejnym etapem. Dzięki nim Scrooge zrozumiał, jak bardzo skrzywdził siebie i innych ludzi – żałuje, że nie potrafi już kochać i być szczęśliwym. Bohater żarliwie zapragnął poprawy i udało mu się – stał się innym, lepszym, człowiekiem. Opowieść wigilijna niesie więc czytelnikowi nadzieję. Ta optymistyczna nauka jest głęboko zakorzeniona w tradycji chrześcijańskiej, a uniwersalność przesłania, jakie niesie opowiadanie Dickensa, nadaje utworowi cechy przypowieści
W Opowieści wigilijnej oprócz Ebenezera Scrooge'a, głównego bohatera, pojawiają się postacie drugoplanowe – jego siostrzeniec Fred i Bob Cratchit (kancelista), a także epizodyczne: kolędnik, starszy pan z dobroczynnej organizacji czy chłopiec wysłany po indyka. Oprócz realistycznych bohaterów zjawiają się także postacie fantastyczne: widmo Jakuba Marleya – zmarłego wspólnika Scrooge’a, a także Duch Wigilijnej Przeszłości, Duch Tegorocznej Wigilii i Duch Przyszłych Wigilii. Ponadto, dzięki fantastycznym podróżom w przeszłość czytelnik poznaje pierwszego pracodawcę Scrooge'a – pana Fezzwiga, oraz byłą narzeczoną głównego bohatera.