Znaczenie produktów pszczelich

Widok pszczoły miodnej wywołuje u każdego z nas różne reakcje. Większość panicznie boi się użądlenia, ale też prawie wszyscy traktują pszczoły z sympatią stawiając je jako wzór pracowitości i życia społecznego. Szeroko wykorzystywane są też produkty pszczelej pracowitości, ot chociażby miód, wosk czy kit. Dla naszego społeczeństwa pszczoły kojarzą się też z legendarnym Piastem, który był bartnikiem i wielowiekową tradycją bartnictwa w naszym kraju.

Produkty pszczele :
1. Miód –„ Już od Kołodzieja Piasta Miód potęgą jest i basta”
Surowcami służącymi pszczołom do wytworzenia miodu są nektar i spadź. Źródłem nektaru są nektarniki znajdujące się najczęściej w koronach kwiatów. Pszczoły zbierając nektar z poszczególnych gatunków kwitnących roślin, np. z rzepaku, akacji, lipy czy gryki dostarczają nam miód nektarowy, zwany też odmianowym (miód rzepakowy, akacjowy, lipowy). Natomiast miód spadziowy jest pochodną rosy miodowej, która jest wydzieliną mszyc, czerwców i miodówek, występujących u nas na takich gatunkach drzew jak: jodła, świerk, modrzew, klon, lipa.
Miód jest produktem, który zawiera wszystkie składniki niezbędne do prawidłowego przebiegu przemiany materii w organizmie człowieka, a mianowicie: węglowodany, kwasy organiczne, enzymy, aminokwasy, biopierwiastki i witaminy. Związki te działając pojedynczo lub kompleksowo decydują o wielokierunkowym działaniu miodu: antybiotycznym, przeciwzapalnym, regenerującym, rozkurczowym i przeciwbólowym.
Świeże miody posiadają konsystencję bardzo gęstej i lepkiej cieczy, barwy od jasnożółtej do żółtobrunatnej, o aromatycznym zapachu i słodkim smaku. Z upływem czasu miody krystalizują: wolno – miody bogate we fruktozę np. miód akacjowy lub szybko – miody bogate w glukozę np. miód rzepakowy.
Najbardziej popularnym –uznawanym za najlepszy – sposobem spożywania miodu jest rozpuszczenie go w szklance ciepłej (uprzednio przegotowanej) wody i wypicie na godzinę przed jedzeniem. Zaleca się też spożywać miód z lekko ciepłym mlekiem, w herbacie z cytryną albo sokami. Wybór sposobu zależy od konsumenta.
Polska należy do kraju, w którym mieszkańcy spożywają niewielkie ilości miodu – 0,3 kg na 1 mieszkańca, podczas gdy np. w Niemczech spożywa się 1,5 kg, w Szwajcarii aż 1,8 kg miodu rocznie na 1 mieszkańca. Niskie spożycie miodu w Polsce należy tłumaczyć tym, iż u nas miód uważa się prawie wyłącznie za lekarstwo, a nie produkt spożywczy bardzo wysokiej jakości. Wiedząc, że miód jest źródłem zdrowia, siły i energii warto więc częściej sięgać po niego i nie tylko wtedy, gdy nam coś dolega, ale również wtedy, gdy jesteśmy zdrowi.
2. Pyłek kwiatowy i pierzga) – zbierane przez pszczoły i częściowo przez nie przetwarzane. Pszczoły zbierając pyłek formują z niego kulkę – obnóże, które magazynują w komórkach plastra pszczelego. Pyłek to podstawowe pożywienie rodziny pszczelej jako rezerwuar białka, tłuszczów i witamin.
Skład chemiczny pyłku jest różnorodny i bogaty w składniki odżywcze. Dotychczas w ziarnach pyłku stwierdzono ponad 200 substancji.
Bogaty skład chemiczny pyłku stwarza możliwość pełnego wykorzystania przez nasz organizm jego wielu cennych właściwości. Na podstawie udokumentowanych badań stwierdzono, że pyłek ma silne działanie pobudzające metabolizm i układ immunologiczny oraz działanie przeciw bakteryjne, regenerujące i cytostatyczne.
Należy podkreślić, iż w Polsce wykorzystanie pyłku jako leku w ostatnich latach upowszechniło się. Na półkach sklepowych można znaleźć wiele preparatów z pyłkiem kwiatowym. Produkowane są gotowe preparaty farmaceutyczne i w różnych formach – uwzględniających najlepszą trwałość i najwygodniejszy sposób stosowania. Niewątpliwie jest to akcent pozytywny zarówno dla konsumentów jak i dla producentów – pszczelarzy, którzy poprzez dostarczanie pyłku kwiatowego na rynek mogą, choć w niewielkim stopniu, podnieść rentowność swoich pasiek.
Pierzga – chlebek pszczeli. Pierzga jest to pyłek kwiatowy zebrany przez pszczołę miodną. To pyłek zmieszany z wydzieliną gruczołów gardłowych i miodem, oraz ubity w komórkach plastra, poddany procesowi fermentacji mlekowej (podobnie jak w kiszonej kapuście). Niskie pH w pierzdze, warunki beztlenowe i zasklepienie wieczkiem woskowym komórki zapewnia długą trwałość tego produktu. Dla pszczół pyłek i pierzga stanowią przede wszystkim źródło białka. Cała gama witamin i składników potrzebnych wzrostowi i utrzymaniu życia nowego organizmu, jaka się w niej znajduje może być porównana do amunicji, dzięki której organizm może sam bronić się przed atakującymi go chorobami. Fachowo nazywa się to odpornością immunologiczną.
3. Propolis (kit pszczeli) jest produktem powstałym z żywicznych , balsamicznych i woskowych substancji wydzielanych przez pączki drzew, zebranych przez pszczoły i częściowo przez nie przetworzonych. Propolis to lepka substancja o barwie brunatnej, zielonkawej, pomarańczowej – w zależności od rodzaju rośliny.
Propolis jest materiałem budulcowym i służy między innymi do zaklejania szczelin w ulu, powlekania jego ścian, zwężania otworu wylotowego w czasie chłodów, polerowania i dezynfekcji komórek w plastrach , a także zabezpiecza wnętrze ula przed rozwojem drobnoustrojów. Jednak najważniejszą jego cechą są antybakteryjne właściwości, które zapobiegają różnym infekcjom w obrębie ula oraz osłaniają pszczelą społeczność przed zakażeniami.
Aktywność biologiczna propolisu zależy od jego składu chemicznego. Dotychczas stwierdzono w nim ok. 300 różnych związków chemicznych, z których każdy cechują inne właściwości i działanie. Propolis, w przeciwieństwie do miodu czy pyłku, nie posiada właściwości odżywczej, natomiast posiada bardzo silne i różnokierunkowe działanie biotyczne. Najsilniej zaznacza się działanie przeciw bakteryjne, regenerujące i pobudzające metabolizm. Te właściwości propolisu znalazły potwierdzenie w klinicznych obserwacjach wielu schorzeń.
Ze względu na różnokierunkowe działanie propolisu jest on wykorzystywany w różnych postaciach: maści, wyciągu czy mączki propolisowej.
4.Mleczko pszczele jest produkowane przez gruczoły gardzielowe młodych pszczół robotnic. Przeznaczone jest do karmienia larw pszczół i trutni przez pierwsze 3 dni ich życia. Ma postać gęstej półprzeźroczystej papki, o barwie perłowobiałej do żółtej oraz lekko kwaśnym smaku. Skład chemiczny mleczka pszczelego jest złożony, obejmuje ponad 120 związków chemicznych i biopierwiastków.
Do znanych właściwości tego cennego produktu pszczelego należy między innymi dostarczanie organizmowi elementów brakujących do normalnego funkcjonowania oraz posiadanie silnych właściwości antybiotycznych. Zatem mleczko pszczele powinni zażywać także ludzie zdrowi w celu uzyskania większej sprawności fizycznej i intelektualnej, zwiększenia odporności na różne infekcje oraz w celu dostarczenia organizmowi związków brakujących w codziennym pożywieniu.
5. Jad pszczeli wytwarzają pszczoły robotnice i matki w gruczołach jadowych. Służy on do walki z wrogami pszczół. Broniąc siebie i gniazda pszczoły wydzielają go poprzez żądło, które zapuszczają w ciele wroga. Jad jest bezbarwną cieczą, o przyjemnym miodowym aromacie oraz gorzkim i ostrym smaku. Stanowi mieszaninę różnych związków chemicznych, głównie białek. Liofilizowany służy jako lek. Posiada właściwości bakteriobójcze, antybiotyczne i alergiczne.
6. Wosk jest wydzieliną gruczołów woskowych pszczół tzw. woszczarek. Podstawowym surowcem, z którego pszczoła wytwarza wosk są węglowodany. Wosk służy pszczołom do budowy plastrów potrzebnych do wychowu pszczół, magazynowania miodu i pyłku oraz do zasklepiania komórek plastra wypełnionych miodem. Stanowi on mieszaninę kwasów, estrów i węglowodanów z zawartością substancji zapachowych oraz żółtego barwnika.
Wosk, poza pszczelarstwem, znalazł zastosowanie w ok. 50 różnych gałęziach przemysłu – elektrotechnika, drukarstwo, farbiarstwo, tkactwo, przemysł farmaceutyczny i inne.

Znaczenie pszczół w rolnictwie :
W Polsce obok pszczoły miodnej występuje około 450 innych gatunków pszczół określanych jako pszczoły dziko żyjące. Do najbardziej znanych należą tu trzmiele często spotykane na kwitnących roślinach w przydomowych ogrodach.
Obok wymienionych wcześniej korzyści dla rolnika i ogrodnika pszczoły to bardzo ważna grupa owadów zapylających. Zapewnienie pełnego zapylania przez pszczoły powoduje wzrost plonu, w porównaniu z plonem przeciętnym. Można zatem przyjąć, że dobre zapylenie przez pszczoły upraw entomofilnych, przy prawidłowo przeprowadzonych zabiegach agrotechnicznych i ochrony roślin powoduje wzrost plonu średnio o 50%.
Zapylanie entomofilnych ogrodniczych i rolniczych upraw przez pszczoły jest jednym z podstawowych i najtańszych czynników produkcji roślinnej, bowiem bez dobrego zapylenia nie można liczyć na wysokie plony wartościowych owoców i nasion.