W języku występują również wyrazy jednozgłoskowe. W ich przypadku zjawisko akcentowania wygląda dwojako:
• nieakcentowane wyrazy łączące się w całość akcentowaną z wyrazem poprzedzającym. Nazywamy je enklitykami. Należą do nich w języku polskim:
– zaimki osobowe w jednozgłoskowych formach (bez mianownika):
bił go
powiedział mu
przyszli z nim
napisał nam
oddał jej
kupiłem ci
– zaimek się:
myję się
mylisz się
spakujmy się
przeprowadzili się
umówiliśmy się
rozczarowalibyśmy się
– partykuły to, no, że:
wielki to był błąd
poczekajcie no
zrozumże
• nieakcentowane wyrazy łączące się w całość akcentowaną w wyrazem następującym. Nazywamy je proklitykami. Należą do nich:
– przyimki jednozgłoskowe:
pod stołem
do domu
po obiedzie
na głowie
od rana
ze szkoły
Przed jednozgłoskowym zaimkiem enklitycznym (nieakcentowanym) przyimek jest zawsze akcentowany:
do ciebie
od was
dla mnie
pod tobą
u nich
nad nimi
Przyimek przed jednosylabowym rzeczownikiem jest czasami akcentowany, a czasami nie. Wtedy następujący po nim wyraz nie ma już akcentu:
na dzień (albo na dzień)
na noc (albo na noc)
– partykuła nie;
nie umiem
nie robimy
ale:
przed wyrazami jednozgłoskowymi nie jest akcentowane:
nie pisz
nie mów
nie kładź
nie ty
nie nasz
nie swój
Wyjątkiem są sytuacje, gdy chcemy podkreślić przeciwstawienie i wyeksponować czasownik lub inny wyraz. Wtedy nie nie jest akcentowane w sąsiedztwie form jednozgłoskowych:
nie pisz, a patrz
nie wiem, ale się dowiem
Jeśli wyraz jest jednozgłoskowy i wymawiamy go osobno, to jest on zawsze akcentowany.
dom, płot, koń, chrząszcz, szkło, wiatr