Słowo

łapać kogoś za słowa/słówka

słowa grzęzną w gardle

cierpkie słowa

‘ostre, zgryźliwe, przykre słowa’; wyr. rzecz.; Szczygieł nie szczędzi jej cierpkich słów, ale tęskni za jej urokiem. – „Ozon”.

dać komuś słowo

‘przyrzec coś komuś, obiecać’; zwrot; Dałem im słowo, że jeśli wrócę do Polski, to tylko do Legii. – „Fakt”.

dobre słowo

‘pochwała, pocieszenie, życzliwe przyjazne odezwanie się’; wyr. rzecz., w stp. ‘nieposzlakowana opinia’; Nic, ino siedź w chałupie, a haruj, a zabiegaj, a jeszcze słowa dobrego nie usłyszysz. – W. Reymont.

dotrzymać słowa

‘dotrzymać obietnicy, wypełnić przyrzeczenie’; zwrot; Obiecałem żonie, więc słowa dotrzymam (…).

liczyć się ze słowami

‘uważać, na to, co się mówi’; zwrot; Wiesz, Adamie, licz ty się ze słowami. – Dobrze, mamusiu, będę się liczył …

nie dać komuś dojść do słowa

‘nie dać komuś mówić, odmówić komuś prawa głosu, nie dopuścić kogoś do głosu’; zwrot; W pierwszej chwili miała ochotę wymówić się bólem głowy albo lekcjami, których ma dużo do odrabiania, ale ojciec nie dał jej dojść do słowa.

nie powiedzieć ostatniego słowa

‘nie wyzyskać jeszcze wszystkich możliwości w jakiejś dziedzinie, a dotychczasowe osiągnięcia traktować jako zapowiedź kolejnych sukcesów, nie ustawać w dążeniu do celu’; zwrot.

nie powiedzieć złego słowa

‘nie mieć komuś nic do zarzucenia, nie powiedzieć o kimś nic złego’; zwrot; (…) a „nasi” nie zezwalają powiedzieć przeciwko „tamtym” choćby jednego złego słowa! – W. Łysiak.

nie przebierać w słowach

‘mówić wprost, używając dosadnego, niecenzuralnego, nieprzyzwoitego słownictwa, nie unikać wulgaryzmów’; zwrot; Można w powyższych sytuacjach ostro się wkurzyć i nie przebierać w słowach (…). – „Angora”.

nie rzucać słów na wiatr

‘zwracać uwagę na to, co się mówi, mówić z namysłem, z rozwagą’; zwrot, bibl. (por. rzucać słowa na wiatr ); (…) w przedświątecznym okresie należy bacznie uważać na wszystko, co się mówi, i nie rzucać słów na wiatr, aby uniknąć gości niepożądanych.

ostatnie słowo

‘decydujący, przesądzający o czymś głos w jakiejś sprawie’; wyr. rzecz.; Chociaż ma łagodny, ujmujący sposób bycia, ostatnie słowo należy w domu do niego. – „Ozon”;

prorocze słowa

‘słowa wieszcze, przewidujące przyszłość, wypowiedź będąca przepowiednią’; wyr. rzecz., relig.; Prorocze słowa wypowiedział w styczniu, tuż po ogłoszeniu ostatecznych wyników wyborów prezydenckich na Ukrainie (…).– „Ozon”.

puste słowa

‘słowa bez istotnej treści, niemające pokrycia w rzeczywistości’; wyr. rzecz.; Cała reszta to tylko puste słowa . – W. Łysiak; (...) mąci się nitka przyjaźń plącze/i pustych słów makówka dzwoni (...) – Z. Herbert.

rozumieć się bez słów

‘rozumieć się doskonale, wyczuwać nawzajem swoje myśli’; zwrot; Po prostu intrygowały nas inne sprawy, rozumiałyśmy się bez słów. – „Cogito”.

rzucać słowa na wiatr

‘nie przywiązywać wagi do tego, co się komuś mówi; mówić, obiecywać w sposób nieodpowiedzialny’; zwrot (często w formie zaprzeczonej, por. nie rzucać słów na wiatr ), bibl. (1 Kor 14, 9: „Tak też i wy: jeśli pod wpływem daru języków nie wypowiadacie zrozumiałych słów, któż pojmie to, co mówicie? Na wiatr będziecie mówili.”).

słowo honoru

‘obietnica, przysięganie na honor, poręczenie własnym dobrym imieniem’; wyr. rzecz.; (…) jeszcze niedawno prezes dawał słowo honoru, że polska piłka jest uczciwa.

słowo objawione

‘słowa, myśli natchnione, uznane jako nadprzyrodzone, pochodzące od Boga’; wyr. rzecz. relig.; (…) pojawiła się rzesza osób, które przyjęły jego schemat jako słowo objawione. – W. Łysiak.

słowo stało się ciałem

‘coś się urzeczywistniło/urzeczywistnia’; fraza, bibl. (J 1,14: A „Słowo stało się ciałem i zamieszkało wśród nas.”); Na razie słowo ministra nie stało się ciałem. – TVN.

słowo w słowo

‘wiernie, dokładnie, niczego nie zmieniając’; wyr. określ. (zwykle w połączeniu z czas.: powtarzać, pisać, notować itp.).

trzymać kogoś za słowo

‘żądać od kogoś spełnienia jego obietnicy’; zwrot; Pamiętaj: trzymam cię za słowo. – Internet.

ważyć słowa

‘mówić z namysłem, dbając o dokładność wypowiedzi’; zwrot, bibl. (Syr 21, 25: „Wargi obcych będą o tym opowiadać, słowa zaś mądrych odważone będą na wadze”.); Adwokat oskarżonego waży każde słowo.

załatwić coś na słowo

‘uzgodnić, załatwić coś, nie mając pewności, gwarancji, że zostanie to dotrzymane’; zwrot; Ludzie sobie ufają, wszystko załatwiają na „słowo” – „Cogito”.