barwny język
‘język bogaty w zakresie słownictwa i środków stylistycznych’; wyr. rzecz.; Słuchali go wszyscy z zapartym tchem, mówił niezwykle ciekawie, barwnym językiem i żywo gestykulując.
brać/wziąć kogoś na języki
‘plotkować, oczerniać, obmawiać kogoś’; zwrot; On nie lubi, jak się go bierze na języki. – Radio Zet.
chlapać językiem/jęzorem/ozorem
‘mówić bez sensu; mówić dużo i niepotrzebnie’; zwrot; Dziękuję Ci po prostu za to, że jesteś (…) za to, że milczysz. Tylko my – oczytani analfabeci/chlapiemy językiem. – J. Twardowski.
cięty/ostry język
‘ironiczny, złośliwy, ale też dowcipny sposób mówienia’; wyr. rzecz., bibl. (Ps 64, 4: „Oni ostrzą jak miecz swe języki, a gorzkie słowa kierują jak strzały.”); Amy Heckerling, jedna z nielicznych pań na reżyserskim stołku, wnikliwym obserwatorem świata, także obdarzonym ciętym językiem komentatorem uczyniła małego chłopca (…) – GW; Wśród dziewczyn jest i blondynka, i recytatorka z ciętym językiem, i dziewczyna do tańca i do różańca (…). – „Victor G”.
ezopowy język
‘mówienie o sprawach istotnych, często cenzurowanych, w sposób zakamuflowany, nie wprost, aluzyjny, posługiwanie się metaforami, symbolami, alegoriami’; wyr. rzecz., liter. Określenie pochodzi od antycznego bajkopisarza Ezopa, który w swoje bajki wprowadził stereotypowe postaci zwierząt dla pośredniego opisania wad ludzkich; Internet.
gadać/pleść/mówić, co ślina na język przyniesie
‘paplać bezmyślnie, bez sensu, mówić byle co, gadać głupstwa, bredzić, zmyślać’; zwrot; Twój kolega plecie co mu ślina na język przyniesie, a ty się później zamartwiasz. – zasłyszane.
latać/biegać/gonić z wywieszonym językiem
‘starać się coś szybko załatwić, śpieszyć się’; zwrot.
mieć coś na końcu języka
‘być bliskim przypomnienia sobie czegoś; chcieć coś powiedzieć, ale zrezygnować z tego’; zwrot; Oczywiście powiedział Niggle, choć na końcu języka miał zupełnie inne słowa. – J.R. Tolkien.
mieć niewyparzony język
‘mówić nie przebierając w słowach, używać nawet wulgaryzmów’; zwrot; Raper Liroy słynie z niewyparzonego języka i obscenicznych gestów.
mieć za długi język
‘powiedzieć coś niepotrzebnie, wyjawić tajemnicę’; zwrot; Nelly musi jednak uważać, bo ma za długi język.
pociągnąć/ciągnąć kogoś za język
‘wypytywać kogoś, skłaniać do ujawnienia tajemnicy’; zwrot.
strzępić sobie język
‘mówić, dużo i niepotrzebnie, bezskutecznie coś tłumaczyć’; zwrot.
świerzbi kogoś język
‘ktoś odczuwa ogromną ochotę do ujawnienia sekretu, do powiedzenia czegoś niekoniecznie potrzebnego i właściwego’; zwrot; Kinga patrzyła wymownym wzrokiem. Widać było, że aż świerzbi ją język, żeby powiedzieć to, czego dowiedziała się wczoraj od Marty w wielkiej dyskrecji. – TVP 2.
trzepać językiem
‘mówić szybko i bez sensu’; zwrot.
trzymać/utrzymać język za zębami
‘milczeć, nie wypowiadać się’; zwrot, liter.– występuje już w XVII w.; Że jest cnota nad cnotami/trzymać język za zębami. – HM; Ta kobieta powinna też przejść szkolenie, jak zachowywać się publicznie, co należy rozumieć jako umiejętność trzymania języka za zębami. – SE; Albo niech przedstawi dowody, albo niech trzyma język za zębami. – Radio Zet; Jakoś nie udaje się utrzymać języka za zębami. Nawet jeśli przyjaciel powierzył mu tajemnicę, nie udało się zatrzymać jej dla siebie. –...
ugryźć się w język
‘w ostatnim momencie powstrzymać się od powiedzenia czegoś’; zwrot; Już chciała wybuchnąć, powiedzieć, co o tym myśli, ale w ostatniej chwili ugryzła się w język.
zasięgnąć języka
‘dowiedzieć się czegoś, dopytywać się o coś’; zwrot, milit. Podczas walk żołnierze chodzili na zwiady, aby od schwytanego wroga zasięgnąć informacji; Czekaj, zasięgnę języka/Co sądzę o tym utworze (…) – A. Marianowicz.
znaleźć wspólny język
‘porozumieć się z kimś, dogadać’; zwrot; (…) pomimo że oboje przez głupotę dopuścili się zdrady – potrafili jeszcze znaleźć wspólny język.
Materiał opracowany przez eksperta
- Język