Lokaje i „stara sługa chustkowa”

Na uwagę zasługuje też służba w utworach Witolda Gombrowicza. Lokaje z Operetki czy służba z Pornografii jest pokorna, ale panowie traktują ją tak, jakby tylko czyhała na to, by dokonać rewolucyjnego przewrotu. Właśnie dlatego państwo odgradzają się od niej murem rytuałów, obyczajów, formułek, manifestują przed służbą swą pobożność (hierarchia kościelna i religijne rytuały sprzyjają utrzymaniu władzy nad chłopstwem i służbą– Pornografia). W Ferdydurke ujawnia się fascynacja parobkiem jako człowiekiem młodym, świeżym, pełnym energii w odróżnieniu od zdegenerowanych ziemian. Fascynacja ta zostaje zresztą błędnie odczytana przez rodzinę Józia jako zainteresowanie homoseksualne.
Trochę inny typ fascynacji sługą, mający podłoże erotyczne, ale też wyrastający z tęsknoty za poczuciem bezpieczeństwa, brudem życia i brzydotą opisuje Gombrowicz w opowiadaniu Na kuchennych schodach z tomu Bakakaj. Tam dyplomata, mąż żony – fanatyczki czystości, schludnej i pięknej, tęskni za urokiem bezzębnych, grubych, peszących się starych sług.Wspomina chwile z młodości, gdy dopadał takie „sługi od wszystkiego” na kuchennych schodach i próbował z nimi, niezwykle nieśmiało, romansować. Ta fascynacja w dojrzałym wieku nabiera rozmiarów groteski (groteskowo przedstawiony konflikt między żoną a sługą chustkową).