Duch

Bogu ducha winien

iść z duchem czasu

uśmiechać się/uśmiechnąć się w duchu

dobry duch

czyjś, czegoś – ‘osoba życzliwa, uczynna, pogodna’; istota nadprzyrodzona mająca wpływ na ludzkie życie; wyr. rzecz., relig.; wyrażenie powstało prawdopodobnie na zasadzie przeciwieństwa do złego ducha; Dobrym duchem jest pani Czesia. – „Moje Miasto”.

duch i litera prawa

‘istotna treść, charakter i sens prawa oraz dosłowne brzmienie, strona formalna tekstu prawnego’; wyr. rzecz., bibl. (2 Kor 3, 6: „On też sprawił, żeśmy mogli stać się sługami Nowego Przymierza, przymierza nie litery lecz Ducha, litera bowiem zabija, Duch zaś ożywia.”); Ułaskawienie bez znajomości akt to byłaby decyzja zgodna z literą prawa, ale nie jej duchem.

duch wprawdzie ochoczy, ale ciało mdłe

‘ktoś chciałby czegoś dokonać, ale niema na to sił fizycznych’; fraza; bibl. (Słowa Jezusa skierowanie do apostołów, którzy zamiast z nim czuwać w Ogrójcu, usnęli. Mt 26, 41: „Czuwajcie i módlcie się, abyście nie ulegli pokusie; duch wprawdzie ochoczy, ale ciało słabe.”) W tłum. J. Wujka „ciało mdłe”; stp. mdły ‘słaby, bezsilny’.

hart/moc/siła ducha

‘odwaga, męstwo, siła woli, panowanie nad sobą; niepoddawanie się przeciwnościom’; wyr. rzecz.; Dziewczynka przeżyła dzięki hartowi ducha i wspaniałej opiece.

niespokojny duch

‘o kimś ruchliwym, niespokojnym, żądnym przygód, awanturniku’; wyr. rzecz.; Był takim niespokojnym duchem. – „Moje Miasto”.

pogoda ducha

‘optymizm, radość, nadzieja’; wyr. rzecz.; Potrzebny jest prezydent pozytywny – człowiek energiczny, który obudzi w Polakach optymizm, pogodę ducha, nadzieję.

tchnąć w coś ducha/życie

‘spowodować korzystne zmiany, ożywić coś, napełnić nową energią’; bibl. (Rdz 2, 7: „wtedy to Pan Bóg ulepił człowieka z prochu ziemi i tchnął w jego nozdrze tchnienie życia, wskutek czego stał się człowiek istotą żywą.”);

upaść na duchu

‘tracić nadzieję, że coś się polepszy, stracić wiarę we własne siły, w sens działania, załamać się psychicznie’; wyr. rzecz.; P rosiłam, żeby nie upadał na duchu, tylko zaczął działać, a na pewno wszystko się zmieni. – Internet.

zły duch

‘szatan, diabeł; ktoś, kto nakłania do złych czynów, mający zły wpływ na ludzi’; wyr. rzecz., bibl. (1 Sm 16, 14: „Saula natomiast opuścił duch Pański, a opętał go duch zły zesłany przez Pana”.); Bartek był złym duchem naszej klasy, wprowadzał wiele zamieszania i niepotrzebnych nerwów. – Internet.