W państwach demokratycznych każdy obywatel ma prawo do oddania swojego głosu na wybraną partię polityczną, ale także każdy ma prawo uczestniczyć w życiu społeczno-politycznym kraju. Niedobrze jest, gdy aktywność obywateli sprowadza się jedynie do uczestniczenia w wyborach parlamentarnych,prezydenckich czy samorządowych.
Skoncentrowani na życiu codziennym ludzie nie są prawdopodobnie zainteresowani jakimikolwiek zmianami politycznymi. Ale w tym właśnie tkwi problem, bowiem z jednej strony wielu Polaków jest niezadowolonych z przemian społeczno-ekonomicznych, jakie mają miejsce w kraju, ale z drugiej strony wykazuje całkowity brak zaangażowania w życie publiczne. Jak więc możliwe jest wymuszanie na rządzących określonych zmian, jeśli nie przez oddanie swojego głosu? Głosowanie jest tylko jedną z możliwości wpływania społeczeństwa na władzę,jednak brak czynnego udziału w wyborach może wskazywać, że społeczeństwo nie jest zainteresowane także innymi formami aktywności.
W każdym społeczeństwie można dokonać podziału ludzi ze względu na zajmowane stanowiska w firmach: możemy mówić o pracownikach i pracodawcach. Podział ten jest na tyle charakterystyczny, że trudno wyobrazić sobie sytuację,kiedy wszyscy będziemy tylko pracownikami albo wszyscy tylko pracodawcami. Ważną rzeczą zarówno z punktu widzenia pracowników jak i pracodawców jest wydajność i efektywność firmy. Im lepiej ona działa, tym większe korzyści odnoszą jedni i drudzy. Faktem niezaprzeczalnym jest, że w rzeczywistości powstaje wiele konfliktów między tymi dwiema grupami ludzi. Aby wspomóc jednych i drugich, powstały różne stowarzyszenia i związki zawodowe. Ich celem jest chronienie swoich członków. Wśród organizacji pracowniczych szczególne miejsce zajmują związki zawodowe, które ze swej natury mają bronić pracowników przed pracodawcami, dbać o ich interesy finansowe i inne. Powstanie pierwszych związków zawodowych datuje się na XIX wiek, jednak i wtedy ich główne działanie miało charakter ochronny.
We współczesnej Polsce istnieją dwie największe centrale związkowe: Ogólnopolskie Porozumienie Związków Zawodowych (OPZZ) oraz Niezależny Samorządny Związek Zawodowy „Solidarność” (NSZZ „Solidarność”). Poza nimi występuje szereg innych organizacji związkowych. Związki powstają w wyniku wspólnych poglądów politycznych lub jako stowarzyszenia jedno zawodowe (Związek Pielęgniarek i Położnych). Działają one zarówno w zakładach państwowych, jak i w firmach prywatnych. Nie należy utożsamiać ich z organizacjami nastawionymi tylko i wyłącznie na roszczenia względem pracodawców. Bardzo często czują się one gospodarzami firm i starają się mieć istotny i znaczący wpływ na ich funkcjonowanie. Związki zawodowe mają szerokie uprawnienia, mogą bowiem reprezentować pracowników w rokowaniach (sporach zbiorowych), mogą negocjować lepsze warunki pracy i płacy, mogą także wyrażać swoje zdanie w formie protestu aż do strajku włącznie. Z punktu widzenia organizacji związkowych istotna wydaje się możliwość wpływania na władze poprzez opiniowanie projektów ustaw dotyczących praw pracowniczych.
Aktywni członkowie społeczeństwa mogą czynnie uczestniczyć w życiu społecznymi politycznym, konstytucja bowiem zapewnia nam swobodę zrzeszania się. Prawo to jest ograniczone jedynie przez ustawy zapewniające bezpieczeństwo państwa, zachowanie porządku publicznego, ochronę zdrowia, praw i wolności oraz moralności publicznej. Często aktywność obywatelska przejawia się w działalności w różnych formach stowarzyszeń. Przykładami takich organizacji są: Stowarzyszenie Pacjentów Primum Non Nocere, Stowarzyszenie Przeciwko Zbrodni im. Jolanty Brzozowskiej, Stowarzyszenie MONAR.
Najważniejsze cechy stowarzyszeń można przedstawić w następujących punktach:
- są upoważnione do zabierania głosu w sprawach publicznych,
- są zobowiązane do stworzenia statutu, powinny również jasno określić swoje cele i przedstawić program działania oraz struktury organizacyjne,
- mogą stawiać przed sobą różne cele poza zarobkowymi. Nie oznacza to, że nie mogą prowadzić żadnej działalności gospodarczej, ale pieniądze zdobyte w ten sposób muszą zasilić kasę stowarzyszenia, a nie kieszenie członków,
- stowarzyszenia to grupy działające na zasadzie dobrowolności – nie można nikogo zmuszać do zostania członkiem stowarzyszenia, ale nie można również tego zabraniać,
- stowarzyszenie samodzielnie określa swoje cele, programy działania i struktury organizacyjne oraz uchwala akty wewnętrzne dotyczące jego działalności,
- prawo tworzenia stowarzyszeń przysługuje obywatelom polskim mającym pełną zdolność do czynności prawnych oraz niepozbawionym praw publicznych.
Ze względu na rodzaj i charakter prowadzonej działalności stowarzyszenia można podzielić na dwa rodzaje: rejestrowane i zwykłe. Najważniejsze różnice pomiędzy nimi prezentuje tabela.
| Stowarzyszenia rejestrowane | Stowarzyszenia zwykłe |
| Stowarzyszenie tego typu może zostać założone przez co najmniej piętnaście osób. Muszą one uchwalić statut i wybrać komitet założycielski. Stowarzyszenie takie podlega rejestracji, o ile przepisy ustawy nie stanowią inaczej. Rejestracja stowarzyszenia należy do rejestrowego sądu wojewódzkiego właściwego ze względu na siedzibę stowarzyszenia. | Stowarzyszenie zwykłe nie posiada osobowości prawnej. Mogą je założyć trzy osoby. Muszą one uchwalić regulamin działalności, określając jego nazwę, cel,teren i środki działania, siedzibę oraz przedstawiciela reprezentującego stowarzyszenie.Stowarzyszenie zwykłe nie może: - powoływać terenowych jednostek organizacyjnych, - łączyć się w związki stowarzyszeń, - zrzeszać osób prawnych, - prowadzić działalności gospodarczej, - przyjmować darowizn, spadków i zapisów oraz otrzymywać dotacji,a także korzystać z ofiarności publicznej. Stowarzyszenie zwykłe uzyskuje środki na swoją działalność ze składek członkowskich. |
Poza partiami politycznymi organizacje społeczne, działające w Polsce na rzecz określonych grup społecznych, to także fundacje i związki zawodowe. Organizacje pozarządowe działają niezależnie od administracji państwowej. Ich celem nie jest jednak sprawowanie władzy w kraju. Najbardziej znane organizacje pozarządowe to: PCK, Polska Akcja Humanitarna, Porozumienie bez barier, Fundacja Polsatu „Podaruj dzieciom słońce”. Jak wspomnieliśmy wcześniej, organizacje pozarządowe mogą zarabiać pieniądze, bowiem zakaz prowadzenia działalności zarobkowej nie oznacza, że nie mogą przynosić zysków. Wśród źródeł finansowania tych organizacji znajdą się: składki pobierane od członków, darowizny, dotacje. Organizacje mogą również zdobywać pieniądze na swoją działalność innymi sposobami, np. poprzez zbiórki darów, aukcje itp.
Działalność organizacji pozarządowych, fundacji i stowarzyszeń pozwala na pomoc w tych obszarach, w których działalność instytucji państwowych nie zawsze jest efektywna. W wielu sytuacjach jest to także pole działalności dla społeczeństwa obywatelskiego i szkoła zachowań prospołecznych.