Prewencja
rzecz. ż działanie zapobiegawcze, zabezpieczające. Rzecznik prasowy policji przekazał mediom najważniejsze informacje na temat programu prewencji (D. lp, ident. w C. i Ms. lp), jaki policja ma zamiar wdrożyć w przyszłym roku. Wiele z podjętych przez policję działań prewencyjnych ma na celu ograniczenie liczby rozbojów. KOMENTARZ Oddziały prewencji policji to w naszym kraju pododdziały policji przeznaczone do działań zorganizowanych. Na ogół słyszymy o nich, gdy jest...
Prezes
rzecz. m osoba kierująca instytucją, firmą, stowarzyszeniem, organizacją itp. Zarząd Związku Literatów zatwierdził kandydaturę nowego prezesa (D. lp, ident.w B. lp). O nowym prezesie (Ms. lp) mówi się w samych superlatywach. Jest to człowiek solidny, uczciwy, znający środowisko i jego problemy. Poprzedni dwaj prezesi (M. lm) też sprawdzali się na swoich stanowiskach, jednak nie chcieli kandydować w kolejnych wyborach. KOMENTARZ Prezes Rady Ministrów to w Polsce...
Prezydent
rzecz. m w większości państw demokratycznych osoba zajmująca najwyższy urząd. w dużych miastach (w polskim samorządzie terytorialnym) jest to osoba, która przewodniczy radzie miasta. (w zn. 1.) W czasie urodzin pani Kowalskiej rozmawiano na temat prezydenta (D. lp,ident. w B. lp) USA. Rozmowę o prezydencie (Ms. lp) i jego polityce rozpoczęła pani Emilia, która mieszka od 30 lat w Stanach Zjednoczonych i ma wiele do powiedzenia o kilku kolejnych prezydentach (Ms....
Priorytet
rzecz. m najważniejsza sprawa, pierwszeństwo w czymś. Podczas zebrania zarządu prezes firmy wyznaczył priorytety (B. lm) do realizacji w systemie zarządzania. Według prezesa, najpilniejszym priorytetem (N. lp) stało się unowocześnienie linii produkcyjnej.
PRL
m, br. lm nazwa państwa polskiego w latach 1952-1989; skrótowiec (SPJ) od pełnej, oficjalnej nazwy Polska Rzeczpospolita Ludowa. W telewizji pokazywano program satyryczny o życiu w PRL-u ( a. peerel-u ) (Ms., ident. w D.). Młodsi widzowie mogli się dowiedzieć, ile poświęcenia musiało kosztować kupno najprostszych produktów, takich jak proszek do prania lub papier toaletowy. Zaproszeni do studia goście opowiadali o peerelowskiej rzeczywistości. Był również gość, który powiedział,...
Profesjonalizm
bardzo dobre przygotowanie do wykonywania czegoś, fachowość, zawodowstwo. Podczas posiedzenia zarządu prezes bronił dyrektora ds. marketingu, udowadniając, że nie brak mu profesjonalizmu (D. lp), ale jego podwładni przez nieprofesjonalne podejście do niektórych zadań niszczą większość jego koncepcji. KOMENTARZ Częste słowo profesjonalny znaczy zawodowy, najczęściej z konotacją (SPJ) wyróżniającą, czyli mamy na myśli kogoś o wysokich kwalifikacjach. Ta sama uwaga dotyczy...
Prognoza
rzecz. ż przewidywanie czegoś na podstawie dostarczonych danych, sporządzanych przez specjalistów z danej dziedziny. Profesor Eugeniusz Kowalski jest specjalistą w zakresie prognoz (D. lm) gospodarczych. Wykłada na uniwersytecie i uczy studentów prognozowania. 10 lat temu profesorowi udało się opracować trafną prognozę (B. lp) rozwoju gospodarki, która potwierdziła się w minionej dekadzie. Dla firm bardzo ważne są krótkoterminowe prognozy (M. lm, ident. w B. lm) ekonomiczne,...
Prokuratura
rzecz. ż urząd sądowniczy w państwie, zajmujący się nadzorem nad przestrzeganiem prawa, prowadzeniem śledztw oraz stawianiem przestępców w stan oskarżenia. W prokuraturze (Ms. lp, ident. w C. lp) wojewódzkiej toczy się sprawa Antoniego K., który dokonał poważnego przestępstwa gospodarczego. Przewodniczący prokuratur (D. lm) wojewódzkich spotkali się wczoraj w Warszawie. KOMENTARZ Prokurator to inaczej oskarżyciel, do którego należy stawianie przestępców w stan...
Prokurować
czas. przygotowywać coś (zazwyczaj pokątnie lub nielegalnie). Oszust, chcąc dostać posadę, jaka go interesowała prokurował nocą na strychu odpowiednie dokumenty, stwierdzające ukończenie przez niego wyższych studiów.
Promocja
rzecz. ż (market.) lansowanie marki, produktu, usługi itp. na rynku, w celu nakłonienia potencjalnych klientów do skorzystania z danej propozycji zakupu. obniżka ceny, upust, bonifikata. przejście ucznia do następnej klasy. (w zn. 1.) Dyrektor ds. promocji (D. lp, ident. w C. i Ms. lp) zebrał swoich współpracowników i przekazał im informacje na temat nowej kampanii promocyjnej, którą będą realizować w najbliższym czasie. (w zn. 2. i 3.) Krzyś otrzymał świadectwo...
Propaganda
rzecz. ż, br. lm działalność (najczęściej państwa) w zakresie nagłaśniania i rozpowszechniania oficjalnego kierunku politycznego, idei poglądów itp., za pomocą mediów, plakatów, przemówień itp. Podstawowym założeniem oficjalnej propagandy (D.) w powojennej Polsce było przedstawienie krajów zachodu jako wrogów Polski, czyhających na jej niepodległość i zmierzających do wojny za wszelką cenę. Propaganda (M.) uprawiana przez wiele lat nie przyniosła zamierzonego rezultatu....
Protekcja
rzecz. ż poparcie udzielane komuś przez wpływową osobę, często nieoficjalnie i nie zawsze zgodne z obowiązującymi normami zwyczajowymi i prawnymi. Na dworach królewskich zawsze przydawało się poparcie możnych i wpływowych protektorów, którzy mogli zaprotegować kogoś do służb królewskich. Z takiej protekcji (D. lp, ident. w C. i Ms. lp) korzystali np. artyści, pragnący, aby władca objął ich poczynania mecenatem. Wszyscy wiedzieli, że pani Alicja dostała stanowisko głównej...
Protest
rzecz. m. gwałtowne, stanowcze wystąpienie przeciwko komuś, czemuś Protest (M. lp, ident. w B. lp) załogi jednego z największych zakładów w kraju zaostrza się. Do protestu (D. lp) przyłączyli się członkowie związków zawodowych innych zakładów. Agencje informacyjne donoszą o nasileniu się protestów (D. lm) w związku z wizytą Sekretarza Generalnego ONZ.
Protokół
rzecz. m dokument zawierający spisany przebieg jakiegoś wydarzenia (np. zebrania, obrad komisji, posiedzenia sądu itp.), w protokole pojawiają się zazwyczaj informacjeo poszczególnych wystąpieniach, streszczenie wniosków itp.; także dokument opisujący jakiś fakt, np. ilość towaru (protokół zdawczo-odbiorczy). protokół dyplomatyczny (pot. korpus dyplomatyczny) – zbiór zaleceń i przepisów regulujących międzynarodowe kontakty dyplomatyczne, zasady spotkań oficjalnych i nieoficjalnych...
Prototyp
rzecz. m pierwsza wersja czegoś (np. nowego urządzenia), pojedynczy egzemplarz służący do pokazów i testów. Inżynier Malinowski skonstruował prototyp (B. lp) pojazdu napędzanego energią słoneczną. Na razie jest to mały trzykołowy wózek, nadający się do przewozu jednej osoby, ale inżynier ma nadzieję zainteresować prototypem (N. lm) duże firmy motoryzacyjne. Projektując i budując prototypy (M. lm, ident. w B. lm) zawsze trzeba założyć, że nie spotkają się one z szerszym...
Prowizja
rzecz. ż wynagrodzenie pobierane za załatwienie jakiejś sprawy, względnie pośredniczenie w transakcji; prowizja jest zwykle częścią całkowitej kwoty należnej za usługę, zakup itp. Za pośrednictwo w sprzedaży domu biuro nieruchomości pobrało prowizję (B. lp) w wysokości 3% kwoty, za którą właściciel zgodził się sprzedać dom. Zapłacenie prowizji (D. lp, ident. w C. i Ms. lp) należy do kupującego. KOMENTARZ Chcąc określić, że czyjeś zarobki stanowią procent z kwoty,...
Prymas
rzecz. m w Kościele katolickim osoba pełniąca wysoką funkcję kościelną, najważniejszy biskup w danym kraju, stojący na czele synodu biskupów. Parafia przygotowuje się do wizyty prymasa (D. lp, ident. w B. lp). Ksiądz w czasie mszy niedzielnej poprosił parafian o pomoc w uporządkowaniu terenu wokół kościoła, aby pokazać prymasowi (C. lp), jak zadbany jest budynek i tereny przyległe. Ze względu na słynny obraz, jaki znajduje się w kościele, miejscowość jest celem pielgrzymek,...
Przeciwbólowy
przym. środek medyczny przeciwdziałający powstawaniu bólu, leczący ból, zapobiegający bólowi. W Warszawie odbyło się seminarium poświęcone leczeniu bólu. Lekarze i farmaceuci rozmawiali m.in. na temat środków przeciwbólowych (D. lm) nowej generacji i możliwości bezpiecznego ich zastosowania. Przedstawiciel firmy farmaceutycznej zaprezentował najnowszy lek przeciwbólowy (M. lp), który nie wywołuje niepożądanych skutków.
Przemysł
rzecz. m całość spraw organizacyjnych i technicznych związanych z przetwarzaniem dóbr naturalnych, produkcją i przystosowywaniem jej wytworów do potrzeb ludzkich. W swoim wystąpieniu na temat modernizacji kilku gałęzi przemysłu (D. lp), minister gospodarki skupił się szczególnie na przemyśle (Ms. lp) samochodowym. Za szczególnie istotne uznał jednak kwestie przemysłów (D. lm) wydobywczego i zbrojeniowego. KOMENTARZ Mówiąc o określonej dziedzinie przemysłu mówimy o...
Przestępczość
rzecz. ż, br. lm ogół spraw związanych z popełnianiem przestępstw w jakimś czasie, na jakimś terytorium. Policja prowadzi bardzo dokładne badania statystyczne, dotyczące przestępczości (D. lp, ident. w C. i Ms. lp). Takie statystyki pozwalają ustalić, jakie czynniki wpływają na wzrost przestępczości (D. lp) w określonych środowiskach i grupach wiekowych. Ostatnio dużo się mówi przestępczości nieletnich, dlatego szczegółowo analizuje się przyczyny jej powstawania, aby można...
Prześladowanie
rzecz. m długotrwałe nękanie kogoś, szykanowanie. Porucznik służb specjalnych PRL, który prześladował działaczy opozycji, prześladowanie (M. lp, ident. w B. lp) uznał za zwykły, codzienny element pracy operacyjnej. Uważał, że prześladowania (M. lm, ident. w B. lp) służyły umocnieniu ojczyzny, w jaką wtedy wierzył.
Przetarg
rzecz. m forma wyboru oferty na wykonanie jakiejś usługi lub sprzedaż towaru, polegająca na określeniu przedmiotu i oficjalnym (otwartym) zaproszeniu firm do zgłaszania ofert; z reguły przetarg wygrywa firma, która po ocenie dokonanej przez komisję przedstawiła najkorzystniejsze warunki realizacji zamówienia. publiczna oferta sprzedaży (najczęściej nieruchomości), w której zakupu dokonuje osoba, oferująca najwyższą cenę. (w zn. 1.) Uniwersytet ogłosił przetarg (M. lp)...
Psychofizyczny
przym. odnoszący się jednocześnie do psychicznych i fizycznych właściwości organizmu ludzkiego. Pani Marta dowiedziała się, że w przypadku jej choroby najważniejsze są czynniki psychofizyczne (M. lm), powodujące, że nie można jej wyleczyć wyłącznie za pomocą lekarstw, ale potrzebna jest również psychoterapia w specjalnej klinice, gdzie leczone są choroby o podłożu psychosomatycznym (Ms. lm) (zob. uwaga semantyczna). KOMENTARZ Słowo psychofizyczny zakłada, że człowiek...
Psychologia
rzecz. ż, br. lm dział nauki o człowieku, poświęcony procesom psychicznym, powstającym w mózgu; dotyczy bardzo wielu aspektów, takich jak: odbieranie i przetwarzanie bodźców zewnętrznych przez mózg, zapamiętywanie, zachowania ludzkie w określonych sytuacjach itp. Jak co roku, wielu studentów stara się o przyjęcie na wydział psychologii (D. lp,ident. w C. i Ms. lp) Uniwersytetu Jagiellońskiego. KOMENTARZ Psychologią popularnie nazywamy też wydział psychologii na wyższej...
Pub
[wym. pab] rzecz. m miejsce służące do rozrywki i spotkań, w którym podawane są głównie napoje alkoholowe i drobne przekąski. Maciek dzisiejszy wieczór postanowił spędzić z kolegami w pubie (Ms. lp). W mieście jest wiele pubów (D. lm). KOMENTARZ Słowo pub istnieje w polszczyźnie od dawna, ale określano nim wyłącznie miejsca istniejące w Anglii i krajach anglosaskich, gdzie puby funkcjonowały od bardzo dawna. W Polsce dopiero po 1989 r. zaczęły powstawać tego typu...
Public relations
[wym. pablik rilejszyns] rzecz. n, nieodm. działania mające na celu jak najkorzystniejsze przedstawianie opinii publicznej firmy, instytucji, człowieka; dbałość o właściwy odbiór społeczny. Szef działu public relations dużej firmy, zajmującej się transportem lotniczym, spotkał się z dziennikarzami, w związku z dwoma niebezpiecznymi awariami samolotów, jakie miały miejsce w przeciągu ostatnich 10 dni, aby wyjaśnić, po czyjej stronie leży wina – linii lotniczych czy producenta...
Publicystyka
rzecz. ż, br. lm dział piśmiennictwa dotyczący pisania i publikowania w prasie, dziennikarstwo, najczęściej publicystykę kojarzy się z pisaniem o sprawach współczesnych, aktualnych. Na studiach dziennikarskich studenci poznają rozmaite gałęzie publicystyki (D. lp),takie jak: informacja prasowa, reportaż, felieton. Mają też specjalne zajęcia, podczas których znani publicyści mówią o szczegółach warsztatu dziennikarskiego.
Publiczny
przym. powszechnie znany, odnoszący się do całej społeczności, wspólny. Prasa poinformował o konferencji na temat wydatków publicznych (D. lm), jaka odbyła się w Warszawie z udziałem prezydenta miasta. Poruszano m.in. sprawę transportu publicznego (D. lp) i uporządkowania miejsc publicznych (D. lm) z nim związanych, czyli przystanków autobusowych, dworców kolejowych itp.
PZPR
rzecz. m lub ż Polska Zjednoczona Partia Robotnicza, partia polityczna rządząca w Polsce w latach 1948-1989, sprawująca w Polsce rządy totalitarne. Wielu działaczy PZPR-u (albo PZPR ) wiedziało o braku szans na realizację skutecznych planów gospodarczych w socjalistycznej Polsce, jednak PZPR dawała poczucie władzy, konkretne korzyści oraz przywileje. KOMENTARZ We współczesnej publicystyce popularny jest przym. pezetpeerowski, oznaczający związany z PZPR, a szerzej,...