Idea
rzecz. ż przewodnia myśl, pogląd, sens, pomysł. Idea (M. lp) niesienia pomocy najbiedniejszym przyświecała grupie wolontariuszy, którzy wyjechali do Afryki. Pani Bernadetta została wybrana radną do władz gminy i bardzo chce pomóc mieszkańcom, kierując się ideą (N. lp) unowocześnienia gminy z pomocą pieniędzy uzyskanych z funduszy Unii Europejskiej. Od dawna wiadomo, że ludzie działając w imię jakiejś idei (D. lp, ident. w C. i Ms. lp) są zdolni do okrucieństwa. Faszyści...
Identyfikacja
rzecz. ż utożsamienie się z czymś (np. z jakąś ideą, wzorcem, sposobem postępowania). rozpoznanie kogoś lub czegoś na podstawie dostępnych informacji (w zn.1.) W firmie, w której pracuje pan Nowak, odbyło się szkolenie uświadamiające, jak ważna jest identyfikacja (M. lp) pracownika z firmą. (w zn. 2.) Z udziałem poszkodowanego przeprowadzono identyfikację (B. lp) złodzieja. Podczas identyfikacji (D. lp, ident. w C. i Ms. lp) wszyscy podejrzani okazali się podobni...
Ideologia
rzecz. ż zespół poglądów reprezentowanych przez grupę ludzi, związanych z jakimś porządkiem politycznym, społecznym itp. Celem ideologii (D. lm) komunizmu i faszyzmu było absolutne podporządkowanie jednostki celom ideologicznym, ustalanym przez przywódcę. O ideologii (Ms. lp, ident. w D. i C. lp), która bezwzględnie wykorzystuje człowieka dla osiągnięcia celów politycznych z równoczesnym odebraniem mu podstawowych praw demokratycznych mówimy, że to totalitaryzm.
Idiom
wyrażenie (czasem pojedynczy wyraz) nie dające się dosłownie przetłumaczyć na inny język – przy tłumaczeniu dosłownym otrzymujemy w takim przypadku zestawienie pozbawione sensu (np. w języku angielskim słowo nut – dosł. orzech oznacza również: szaleniec, wariat; podobnie nie można przetłumaczyć dosłownie na angielski polskiego określenia o pokrewnym znaczeniu: czubek .
Ignorancja
rzecz. ż, br. lm nieznajomość czegoś, brak wiedzy, nieuctwo. Posłowie opozycji podkreślali, że minister gospodarki, mówiąc o możliwościach szybkiego wdrożenia w kraju planu pozyskiwania energii z alternatywnych źródeł wykazał się całkowitą ignorancją (N. lp) oraz nieznajomością podstaw technicznych i finansowych takiego projektu. – Można zrozumieć, że pan minister nie musi znać się na wszystkim – oznajmił jeden z posłów. – Ale nie można wybaczyć takiej ignorancji (D. lp,...
Immunitet
rzecz. m przywilej nadawany niektórym osobom publicznym (np. posłom do parlamentu), chroniący je przed odpowiedzialnością karną. W parlamencie podjęto decyzję o cofnięciu immunitetu (D. lp) jednemu z posłów, który – jak stwierdzili świadkowie – spowodował wypadek samochodowy i odjechał z miejsca zdarzenia. W obecnej kadencji Sejmu cofnięto już dwa immunitety (B. lm) poselskie. Posłowie ci w najbliższym czasie staną przed sądem.
Immunologiczny
przym. związany z naturalną odpornością organizmu na choroby, odpornościowy. Wiele firm farmaceutycznych nieustannie pracuje nad opracowaniem nowych leków, wspomagających układ immunologiczny (M. lp) organizmu. KOMENTARZ Immunologia jest dziedziną medycyny, zajmującą się badaniem odporności organizmu i jego reakcjami na czynniki, które mu zagrażają. Jest szczególnie ważna, gdy chodzi o przeszczepy narządów. Naukowcy od dawna pracują nad zniesieniem tzw. bariery...
Impas
rzecz. m, br. lm stan zastoju, braku postępu, stagnacja. Rozmowy rządu ze strajkującymi górnikami znalazły się w impasie (Ms. lp), ponieważ żadna ze stron nie chciała się zgodzić na ustępstwa. Znany plastyk postanowił pojechać do Kazimierza nad Wisłą, aby odpocząć i malować tamtejsze pejzaże. Spodziewał się, że wkrótce wyjdzie z impasu (D. lp) twórczego, który go prześladował od wielu tygodni.
Imperializm
rzecz. m zachowanie jakiegoś państwa, zmierzające do maksymalnego rozszerzenia swoich wpływów (politycznych lub/i gospodarczych) kosztem innych państw. Imperializm (M. lp, ident. w B. lp) miał swoje podłoże w czasach podbojów kolonialnych. Niektóre państwa, chcąc maksymalnie wykorzystać dobra innych krajów, zajmowały ich teren lub narzucały swoje rządy.
Import
rzecz. m, br. lm przywożenie towarów (także myśli technicznej) z innych krajów (przeciwieństwo eksportu). Na posiedzeniu zarządu firmy produkującej ubrania zastanawiano się nad celowością dalszego importu (D. lp) bawełny z zagranicy. Dyrektor ds. produkcji podkreślał, że wobec wzrostu cen warto – zamiast upierać się przy dalszym imporcie (Ms. lp) – rozważyć dostawy krajowe.
In blanco
dokument nie wypełniony. Pan Anatol brał pożyczkę, w której jedno z zabezpieczeń stanowił weksel in blanco . KOMENTARZ Zwrot in blanco występuje najczęściej w związku: dokument podpisany in blanco . Takie podpisy składa się w wyjątkowych okolicznościach albo mając duże zaufanie do osoby, która wpisuje treść dokumentu już po jego podpisaniu, np. Dyrektor bardzo się spieszył na samolot, podpisał więc in blanco list, którego treść miał uzupełnić asystent i wysłać faksem .
Inauguracja
rzecz. ż oficjalne rozpoczęcie czegoś, otwarcie (zwykle uroczyste). Inauguracja (M. lp) nowego roku akademickiego była szczególnie uroczysta, w tym roku uczelnia obchodziła 50. rocznicę swojego istnienia. W czasie inauguracji (D. lp, ident. w C. i Ms. lp) sezonu artystycznego w teatrze miejskim zebrały się władze miasta. Uroczystość rozpoczął burmistrz, podkreślając, że kolejny sezon teatralny rozpoczyna się w odnowionym budynku, do którego zespół mógł wrócić po trwającym 2...
Incognito
nieodm. anonimowo, pozostać nierozpoznanym, działać nieoficjalnie. Jak możemy przeczytać w czasopiśmie Plotka i sensacja , minister X pojawia się często w klubie tanecznym Dancer . Minister przebywa tam incognito . Gwiazda serialu Będzie gorzej , kiedy nie bierze udziału w zdjęciach do kolejnego odcinka, sama odprowadza synka do przedszkola. W ciemnych okularach i czapce zachowuje incognito .
Incydent
rzecz. m wydarzenie mało istotne, marginalne, błahostka. zajście, wypadek. (w zn. 1.) – Proszę się nie przejmować tymi informacjami o strajku generalnym – pocieszała dyrektora sekretarka. – Takie niewielkie protesty na kilku wydziałach, to tylko pojedyncze incydenty (M. lp). (w zn. 2.) Przed konsulatem napadnięto jednego z jego pracowników. Gazety na wiele dni skupiły się na tym incydencie (Ms. lp).
Indoktrynacja
rzecz. ż, br. lm ciągłe i trwałe wpajanie komuś jakiejś ideologii, narzucanie sposobu myślenia przez stosowanie agitacji. Społeczeństwo polskie, zaraz po wojnie, było poddawane intensywnej indoktrynacji (C. lp, ident. w D. lp i Ms. lp). Wg komunistycznej propagandy Polska, jaki inne kraje bloku socjalistycznego, miała być nieustannie zagrożona przez działania „wrogich sił” z Europy Zachodniej i USA, których należało się strzec. Indoktrynowany naród zachował jednak trzeźwy...
Industrialny
przym. przemysłowy. Wschodnia strona miasta to tylko małe domki i otaczające je łąki, za to zachodnia była bardzo industrialna (M. lp), wszędzie wznosiły się dymiące kominy, widać też było szyby kopalń, hałdy żużla i popiołu. Znany śląski fotograf często zamieszczał taki industrialny (M. lp) pejzaż na swoich zdjęciach. KOMENTARZ Rzadko dziś używane słowo industrializacja oznacza uprzemysłowienie.
Infiltracja
rzecz. ż, br. lm przenikanie (ideologii, wpływów, wojska, agentów). Wczorajsze posiedzenie rządu poświęcone było m.in. zagadnieniu infiltracji (D. lp, ident. w C. i Ms. lp) ministerstw przez służby specjalne, która wg wielu polityków była bardzo intensywnie prowadzona.
Inflacja
rzecz. ż (ekon.) sytuacja w gospodarce, w której na rynku jest więcej pieniędzy, niż towaru, na skutek czego produkty są coraz droższe. Wiele zjawisk ekonomicznych składa się na zwiększenie inflacji (D. lp, ident. w C. i Ms. lp) powyżej przewidywanego w tym roku poziomu. Do inflacji (D. lm) w wielu krajach dochodziło na skutek wadliwej polityki państw, które chcąc uniknąć kryzysu dodrukowywały pieniądze. KOMENTARZ Przeciwieństwem inflacji jest deflacja, czyli...
Informacja
rzecz. ż wiadomość. (mat., inf.) pojęcie (także rozumiane jako odrębny dział) z zakresu matematyki i informatyki, dotyczące zagadnień opracowywania, przetwarzania, gromadzenia i zapisywania danych. (pot.) miejsce, w którym udzielane są informacje. (w zn. 1.) Jak podaje dzisiejsza prasa, opierając się na wiarygodnym źródle informacji (D. lp, ident. w C. i Ms. lp), prokuratura przygotowuje kolejne wnioski w sprawie zatrzymań wysokich funkcjonariuszy państwowych...
Informatyka
rzecz. ż nauka zajmująca się całością zagadnień związanych z opracowywaniem informacji, jej przechowywaniem, transmisją i wykorzystaniem w komputerach. Paweł stara się wiedzieć jak najwięcej o współczesnej informatyce (Ms. lp, ident. w C. lp). Spodziewa się, że techniki informatyczne będą ciągle się rozwijały, i dlatego chciałby studiować informatykę (B. lp). KOMENTARZ Termin informatyka rozpowszechnił się w języku polskim niedawno, wcześniej posługiwano się starszym...
Inicjatywa
rzecz. ż, br. lm projekt, pomysł połączony z energią do jego realizacji, bodziec, umiejętność samodzielnego działania, energia. w zn. 1.) Dzięki inicjatywie (C. lp, ident. w Ms. lp) grupy mieszkańców, którzy przygotowali we własnym zakresie projekt i znaleźli taniego wykonawcę, spółdzielnia mieszkaniowa zobowiązała się do wybudowania placu zabaw dla dzieci. (w zn. 2.) Pan Marcin jest człowiekiem pełnym inicjatywy (D. lp); mimo pracy zawodowej, która pochłania mu...
Innowacja
rzecz. rz unowocześnienie, wprowadzenie zmian, modernizacja. Podczas zebrania prezes firmy zauważył, że wielu pracowników jest niechętnych innowacjom (C. lm). Jedną z niedawno wprowadzonych innowacji (D. lp, ident.w C. i Ms. lp), jakie wymienił, jest obowiązek niszczenia nieaktualnych dokumentów w specjalnych niszczarkach. Wiele wprowadzonych w ubiegłym roku innowacji (D. lm), m.in. komputerowy system zarządzania czasem pracy, nie znalazło poparcia wśród pracowników....
Instancja
rzecz. ż każdy z poziomów w systemie instytucji uprawniony do konkretnych działań. Mężczyzna oskarżony o włamanie został skazany przez sąd wojewódzki, a potem – z braku dowodów – uniewinniony przez sąd pierwszej instancji (D. lp, ident. w C. i Ms. lp).
Instytucja
rzecz. ż urząd publiczny, zakład pracy lub inne miejsce, mające określoną i rozbudowaną strukturę organizacyjną. Często mówi się o tym, że wiele instytucji (D. lm) publicznych nie działa dla dobra obywatela, ale robi wszystko, aby przeszkodzić mu w sprawnym załatwieniu sprawy. Instytucja (M. lp) naukowa, dla której pracował doktor Wiadomski, miała wiele oddziałów w kraju i własny ośrodek projektowo-badawczy.
Intelekt
rzecz. ż, br. lm umiejętność myślenia, rozumowania, konstruowania logicznych wniosków, rozum O intelekcie (Ms. lp) i jego specyficznych możliwościach napisano wiele prac z zakresu psychologii i nauk pokrewnych. Możliwości intelektu (D. lp) są ogromne. Ludzie nigdy nie zaprzestaną poszukiwań intelektualnych i dzięki temu cywilizacja będzie się rozwijać.
Inteligencja
rzecz. ż, br. lm umiejętność rozumowania i konstruowania wniosków na podstawie otrzymanych danych, pojętność, bystrość. grupa ludzi z wyższym wykształceniem, pracujących umysłowo. (w zn. 1.) Halina zmieniła pracę. Okazało się, że w nowym miejscu sporo zależy od jej inteligencji (D. lp, ident. w C. i Ms. lp). Jest bardzo zadowolona, gdyż wcześniej nie miała możliwości wykazania się inteligencją (N. lp) i wykorzystania dotychczasowego doświadczenia. (w zn. 2.)...
Internet
rzecz. m, br. lm ogólnoświatowa sieć komputerowa, której zadaniem jest przekazywanie informacji i danych oraz komunikacja. Kasia mieszka w małej miejscowości, w której jest tylko kilka komputerów z dostępem do Internetu (D. lp). Ponieważ chciała sprawdzić listę liceów w Warszawie, które prowadzą klasy z rozszerzonym językiem francuskim, udała się do biblioteki, w której za darmo mogła skorzystać z komputera z internetem (N. lp). KOMENTARZ Zgodnie z sugestią Rady...
Interpelacja
rzecz. ż zgłoszenie przez posła pytania w konkretnej sprawie, zapytanie w sprawach urzędowych (rzadziej). Dzisiejsze gazety poświęciły dużo miejsca sprawie interpelacji (D. lp, ident. w C. i Ms. lp) posła związanego z ruchem ekologicznym, domagającego się od rządu wyjaśnienia wykupywania przez Skarb Państwa atrakcyjnych terenów, przylegających do jednego z parków narodowych. KOMENTARZ Można zamiast sformułowania poseł przedstawił interpelację , powiedzieć krótko –...
Interpretacja
rzecz. ż wyjaśnienie czegoś, podanie rozwiązania, skomentowanie. sposób wykonania utworu muzycznego, teatralnego itp. (w zn. 1.) Na dzisiejszej lekcji polskiego uczniowie zajęli się interpretacją (N. lp) utworu Testament mój Juliusza Słowackiego. Policja zastrzegła, że szeroko opisywany w prasie przypadek wyłudzenia pieniędzy jest bardzo skomplikowany, dotyczy wielu osób i wymaga szczegółowej interpretacji (D. lp, ident. w C. i Ms. lp). (w zn. 2.) Krytycy zgodnie...
Interwencja
rzecz. ż reakcja, wpływ, ingerencja. Policja opublikowała coroczny raport o ilości i charakterze interwencji (D. lm) policyjnych na terenie całego kraju. ONZ zadecydowało o interwencji (D. lp, ident. w Ms. i C. lp) w sprawie łamania praw człowieka w jednym z państw afrykańskich.
Inwazja
rzecz. ż zajęcie terenu, najazd, napaść. Jedną z najbardziej znanych inwazji (D. lp, ident. w C. i Ms. lp) w dziejach była niemiecka inwazja (M. lp) na Polskę 1 września 1939 r. W okolicy Sylwestra i Nowego Roku miejscowości górskie przeżywają prawdziwą inwazję (B. lp) turystów. KOMENTARZ Pokrewny przym. inwazyjny pojawia się w słownictwie medycznym i znaczy ingerujący w organizm. Inwazyjną metodą leczniczą jest np. operacja chirurgiczna,dlatego sporo czasu i...
Inwestycja
rzecz. ż. działanie zmierzające do powiększenia majątku przez przekazanie środków finansowych na określone cele. przedmiot inwestycji, w który angażowano środki finansowe. (przen.) działanie polegające na zapewnieniu czegoś (np. wykształcenia), mające dać korzystny efekt w przyszłości. (w zn. 1.) Pan Kamiński, jako człowiek majętny, ulokował swoje pieniądze w kilku istotnych inwestycjach (Ms. lm). Są to m.in. udziały finansowe w sieci sklepów spożywczych i dzieła...
Inwigilacja
rzecz. ż dochodzenie, śledztwo, najczęściej prowadzone niejawnie, bez wiedzy i zgody osób śledzonych. Inwigilacja (M. lp) działaczy opozycji była w PRL prowadzona przez Służbę Bezpieczeństwa z pomocą tajnych agentów, którzy inwigilowali niemal wszystkie środowiska zawodowe.
Ironia
sposób przekazywania jakiejś myśli niby serio i akceptująco, ale z ukrytym dodatkowym znaczeniem, które jest zaprzeczeniem tego, co pojawia się w wypowiedzi i ma charakter kpiny, szyderstwa, np. Wuj powiedział,że serdeczny napis na ogrodzeniu „Nie wchodź bo rozszarpie cię pies”, po prostu zachęca, aby odwiedzać Edwarda!.
Izolacja
rzecz. ż oddzielenie czegoś/kogoś od wpływów z zewnątrz (również temperatury, hałasu itp.), trzymanie w ukryciu, odseparowanie. urządzenie techniczne lub materiał oddzielający, chroniący. (w zn. 1.) Niektóre państwa przez lata funkcjonowały w kompletnej izolacji (D. lp, ident. w C. i Ms. lp) gospodarczej i politycznej. Dzięki znakomitej izolacji (C. lp, ident. w D. i Ms. lp) akustycznej sala filharmonii była cicha i wytłumiona tak dobrze, że melomani mogli bez...