Opracowania
koń trojański
‘zdobycz przynosząca zgubę; o kimś, czymś działającym na zgubę’; wyr. rzecz., mitol. Ogromny drewniany koń z ukrytymi wewnątrz wojownikami, pozostawiony przez Greków pod Troją, którego Trojanie wprowadzili do miasta, co stało się przyczyną ich klęski; Koń trojański w guzie rakowym (tyt.) – GW; Pańska partia jest pewnego rodzaju koniem trojańskim. – TVN.
Metody otrzymywania wodorotlenków
a) w reakcji aktywnych metali z wodą, np.: b) w reakcji niektórych tlenków metali z wodą, np.: c) w reakcji niektórych zasadowych wodorków metali z wodą, np.: d) w reakcji niektórych soli z mocnymi zasadami, np.:
gruchać jak dwa gołąbki
‘czule rozmawiać ze sobą, okazując miłość, sympatię; czulić się do siebie’; zwrot, przyr.; Wiadomo, że po jakimś czasie Marta i Jacek znajdą sobie przytulny kącik i zaczną gruchać jak dwa gołąbki. – „Victor G”.
Szybkość reakcji chemicznej
Szybkość reakcji chemicznej v można określić zmianą masy, stężenia lub objętości reagenta w jednostce czasu. Szybkość nie jest wielkością stałą, lecz w miarę postępu reakcji zmienia się. Szybkość reakcji w danej chwili t to pochodna stężenia substratu (lub produktu) po czasie (dc/dt). Wartość szybkości reakcji można wyznaczyć z kąta nachylenia do osi x stycznej do krzywej zmian stężenia substratu lub produktu. Ujemna wartość tangensa kąta nachylenia stycznej wyznacza szybkość reakcji...
Tkanka okrywająca
Tkanka okrywająca chroni roślinę przed niekorzystnym wpływem czynników zewnętrznych oraz nadmiernym parowaniem wody, zapewniając równocześnie roślinie kontakt ze środowiskiem zewnętrznym. Wyróżnia się tkankę okrywającą pierwotną (skórkę) i wtórną (korek). – Skórka występuje na młodych organach roślinnych. Utworzona jest z jednej warstwy komórek. Różnice w budowie skórki uwarunkowane są warunkami życia rośliny oraz funkcją organu, który skórka pokrywa. Wytwory skórki Epiderma...
Wyraz pochodny
Wyraz pochodny – to z kolei wyraz pochodzący od innego wyrazu (wyrazu podstawowego); Każdy wyraz, będący nawet wyrazem pochodnym, może stać się wyrazem podstawowym dla innych wyrazów: nauka – naukowy uczyć – nauczyć – nauczyciel – nauczycielka przyuczyć – przyuczony wyuczyć – wyuczony douczyć – douczanie kierować – kierownik – kierowniczy dom – domek – domowy las – lasek – laskowy obuć – obuwie – obuwniczy palić – palenie – podpalenie
Polityka zagraniczna Kazimierza Wielkiego
Głównymi celami polityki zagranicznej Kazimierza Wielkiego było odzyskanie na drodze pokojowej utraconych w czasie rozbicia dzielnicowego ziem oraz ekspansja na ziemie wschodnie (Ruś Halicka). Spór z zakonem krzyżackim Kazimierz Wielki usiłował rozwiązać na drodze mediacji monarchów Czech i Węgier (1335 – zjazd w Wyszehradzie: Polska odzyska ziemię dobrzyńską i Kujawy pod warunkiem zrzeczenia się praw do Pomorza i ziemi chełmińskiej), a następnie poprzez sąd papieski (1339 – sąd w...
Tkanka wzmacniająca
Tkanka wzmacniająca zbudowana jest ze ściśle przylegających komórek o ścianach komórkowych ze zgrubieniami, co zapewnia roślinie wytrzymałość i chroni jej organy przed złamaniem lub zgnieceniem. Wyróżnia się dwa typy tkanki wzmacniającej. Rodzaje tkanki wzmacniającej: – Kolenchyma utworzona jest z żywych komórek o celulozowych ścianach, ściśle przylegających do siebie. Zgrubienia powstają w miejscu styku kilku komórek ( kolenchyma kątowa ) lub na ścianach równoległych do...
Metody otrzymywania aldehydów
Najważniejszą metodą otrzymywania aldehydów jest katalityczne utlenianie alkoholi pierwszorzędowych, np.: Kolejną metodą jest utlenianie alkenów powietrzem w obecności jonów Cu 2+ (lubPd 2+ ), czyli tzw. proces Wackera , przedstawiony schematycznie: Reakcja Kuczerowa jest natomiast przykładem otrzymywania konkretnego aldehydu– etanalu: Poniżej podano schemat przemian chemicznych, w których etanal występuje jako substrat lub produkt.
Przekształcenia liści
Konieczność przystosowania się roślin do różnorodnych środowisk i różnych sposobów życia przyczyniła się do powstania modyfikacji w budowie liścia, aby mógł spełniać inne, dodatkowe funkcje.
pal sześć!
‘wykrzyknienie o znaczeniu: a niech tam, mniejsza o to, wszystko jedno, dajmy temu spokój’; fraza, kary. Niegdyś były to słowa kierowane do kata, który miał ofiarę przypalać żelazem. Kiedy słyszał takie polecenia, przypalał ofiarę podaną liczbę razy. Nikt nie wytrzymywał więcej niż dwu-, trzykrotnego przypalania, dlatego okrzyk „pal go sześć” oznaczał, że skazańcem nie trzeba się już przejmować; Powtarzamy, pal sześć brak zębów, ale z tych pozostałych kamień mógłby zdjąć. – „Angora”.
zachowywać się jak słoń w składzie porcelany
‘niezgrabnie się poruszać, potrącając lub przewracając różne rzeczy’; ‘postępować niezręcznie w kontaktach z ludźmi’; zwrot. Jedna ze starszych wersji tego porównania (1904 r.) brzmi: zachowywać się jak święty słoń wprowadzony do sklepu z porcelaną . Czy ktoś kiedyś wprowadzał słonie do sklepu? Chyba nie, bo np. w jęz ang. w podobnym porównaniu słonia zastępuje byk. Chodzi więc o wyolbrzymienie przeciwieństw: z jednej strony wielkie i ciężkie zwierzę, a z drugiej – krucha porcelana....
Imiesłowy
Imiesłowy (szczegółowo zostały omówione w osobnym rozdziale) • przysłówkowe są nieodmienne: – współczesne ( -ąc ) pisząc, żyjąc, istniejąc ; Wyjeżdżając na wakacje, Ania zawsze poznawała ciekawych ludzi. – uprzednie ( -wszy, -łszy ) wybrawszy, podpisawszy, wiódłszy ; Ojciec, zjadłszy obfity obiad, postanowił uciąć sobie małą drzemkę. • przymiotnikowe odmieniają się tak, jak przymiotniki – przez przypadki, liczby i rodzaje: – czynne ( -ący, -ąca, -ące ) ;...
budować zamki/domy na piasku
‘robić rzecz nietrwałą; mieć nierealne, bezpodstawne plany, zamiary, marzenia’; zwrot, bibl. (Mt 7, 26: „Każdego zaś, kto tych słów moich usłucha, a nie wypełnia ich, można porównać z człowiekiem nierozsądnym, który dom swój zbudował na piasku.”); (…) i tak oto na tych naiwnych założeniach zbudowałam zamek na piasku, który już niebawem miał runąć. – „Cogito”.
biały kruk
‘niezwykle cenny egzemplarz, unikat, osobliwość’; wyr. rzecz., liter.– z „Satyr” Juvenalisa.
szata/koszula/suknia Dejaniry
‘coś, co sprawia wiele cierpień, bólu’; wyr. rzecz., mitol. Zatruta tunika, którą dał żonie Herkulesa, zraniony przez niego centaur, zapewniając, że dzięki niej zachowa miłość męża. Gdy Herakles zakochał się w Joli, Dejanira przesłała mu szatę. Kiedy heros założył ją, zmarł w strasznych męczarniach, ponieważ zatruta krew wżarła się w jego ciało’; wyr. rzecz.
Izomeria optyczna
Izomeria optyczna związana jest z różnym przestrzennym ułożeniem atomów wokół asymetrycznego atomu węgla. Asymetryczny atom węgla to tetraedryczny atom węgla związany z czterema różnymi podstawnikami. Taki atom stanowi centrum stereogeniczne. Chiralność to nieidentyczność przedmiotu i jego odbicia lustrzanego. Przedmioty identyczne ze swoim odbiciem lustrzanym po nałożeniu na siebie określane są jako achiralne. Przykłady obiektów chiralnych: prawa i lewa dłoń, prawy i lewy but:...
Pozytywizm : Nazwa epoki i ramy czasowe
Nazwa „pozytywizm” pochodzi z książki zawierającej cały program epoki, czyli z Wykładów filozofii pozytywnej Augusta Comte’a.W XIX w. pod pojęciem „pozytywny” rozumiano: realny, praktyczny i pożyteczny. Tak też opisywano filozofię epoki. Ale nazwa ta odnosi się wyłącznie do epoki literackiej w Polsce, w Europie obowiązuje termin „realizm”. W Polsce epoka ta obejmuje okres od roku 1864 (klęska powstania styczniowego) do roku 1880 (debiuty modernistów, które umownie otwierają epokę Młodej...
Hierarchia aktów prawnych
Najważniejszym aktem prawnym w każdym państwie jest konstytucja. Posiada ona szczególną moc prawną. Wszystkie inne akty prawne muszą pozostawać z nią w zgodzie i na niej opierać swoją moc. Konstytucja powinna być stabilnym i dobrze skonstruowanym aktem prawnym, aby mogła obowiązywać przez wiele lat. Stanowi ona szkielet prawny całego systemu, zapewniając ciągłość państwa i pewność obowiązującego prawa. Zgodne z konstytucją muszą być umowy międzynarodowe ratyfikowane za zgodą Sejmu ,...
Produkcja i twardnienie zaprawy murarskiej
Zaprawa murarska to mieszanina piasku, wodorotlenku wapnia i wody. Wodorotlenek wapnia, czyli wapno gaszone, wytwarzany jest z wapna palonego (tlenek wapnia). Tlenek wapnia otrzymuje się w wyniku prażenia węglanu wapnia. Twardnienie zaprawy murarskiej polega, m.in. na reakcji wapna gaszonego z CO 2 znajdującym się w powietrzu.
Przepływ energii i obieg materii
Funkcjonowanie ekosystemu wymaga ciągłego dopływu energii z zewnątrz. Pierwotnym źródłem energii jest promieniowanie słoneczne . Znaczna jego część, która docierana Ziemię, ulega rozproszeniu w postaci ciepła, a tylko niewielką część (ok. 1%) zużywają fotoautotrofy w procesie fotosyntezy, magazynując w materii organicznej asymilatów, które powstają w tym procesie. Materia organiczna, wytworzona przez producentów ze składników nieorganicznych pochodzących ze środowiska abiotycznego,...
Przekształcanie zdań z dwoma dopełnieniami (Sentences with two objects – changing from active to passive)
Na pewno spotkałeś się z sytuacją, kiedy w jednym zdaniu występują dwa dopełnienia (bliższe i dalsze). Takie zdanie możesz przekształcić na dwa zdania w stronie biernej, wybierając raz dopełnienie bliższe, raz dopełnienie dalsze jako nowy podmiot: Mary was given beautiful flowers by John. Beautiful flowers were given to Mary by John. They told me an amazing story. I was told an amazing story. An amazing story was told me. The boss will offer Mary a promotion....
Rodzina jako najważniejsza grupa społeczna
Jedną z podstawowych grup, z jakimi mamy do czynienia, jest rodzina. Spełnia ona dwie niezwykle istotne funkcje: zapewnia ciągłość biologiczną oraz przekazuje dziedzictwo kulturowe. Rodzina zaspokaja ponadto potrzeby emocjonalne swoich członków, daje im poczucie bezpieczeństwa. Wychowując dzieci, rodzice przekazują im szereg norm i zasad. To rodzice są pierwszymi nauczycielami zachowań społecznych. Poza wymienionymi funkcjami rodzina pełni wiele innych. Najważniejsze z funkcji społecznych...
mól książkowy
–‘człowiek wiecznie ślęczący nad książkami, który nie widzi świata poza książkami’; wyr. rzecz.; Małgosia (…) to mól książkowy, który mógłby w bibliotece spędzać całe godziny. – „Victor G”.
Oddychanie tlenowe
Oddychanie tlenowe zachodzi w trzech etapach: glikoliza, cykl kwasu cytrynowego (cykl Krebsa), łańcuch oddechowy. Glikoza jest ciągiem reakcji przekształcających glukozę w pirogronian bez udziału tlenu. Zachodzi w cytoplazmie. U organizmów tlenowych jest wstępem do cyklu Krebsa i łańcucha transportującego elektrony. Natomiast u organizmów beztlenowych oraz u tlenowych w warunkach deficytu tlenu (np. w mięśniach) jest zasadniczym sposobem pozyskiwania energii. Podczas glikolizy 1...
wyglądać jak z krzyża zdjęty
‘być wyczerpanym fizycznie, zmęczonym, przygnębionym, nieszczęśliwym’; zwrot, relig.
Oddziaływania międzycząsteczkowe
Obok silnych wiązań chemicznych, wiążących atomy w cząsteczkę, istnieją oddziaływania między atomami należącymi do sąsiadujących cząsteczek oraz słabe wiązania wewnątrzcząsteczkowe między atomami w cząsteczkach biopolimerów, które decydują o ich strukturze przestrzennej. Oddziaływania dipol–dipol występują między polarnymi cząsteczkami (jednakowymi lub różnymi), które przyciągają się wzajemnie różnoimiennymi biegunami. Wiązania wodorowe powstają wtedy, gdy atom wodoru znajduje się...
Bezokolicznik
Bezokolicznik – to także nieodmienna forma czasownika, jest to tzw. słownikowa postać czasownika, wyraża czynność lub stan, ale nie wskazuje ani na osobę, ani na liczbę, czas, tryb czy stronę, może mieć różne zakończenie: -ć pisać, robić, malować, żyć -c biec, móc, tłuc, ulec -ść pleść, nieść, napaść, jeść -źć wywieźć, znaleźć, ugryźć, wyleźć
I zasada dynamiki Newtona
Jeżeli na ciało nie działa żadna siła lub działające siły równoważą się, to ciało pozostaje w spoczynku lub porusza się ruchem jednostajnym prostoliniowym: Gdy F w = 0, to v=const. Jest to zasada bezwładności, z której wynika, że bez udziału niezrównoważonej siły ciało nie zmieni swojej prędkości.
pod egidą
‘pod opieką, przewodnictwem, patronatem’; pierw. znaczenie ‘pod osłoną, puklerzem’; wyr. określ., mitol. Egida była tarczą sporządzoną przez Hefajstosa z metalu i pokryta skórą kozy Amaltei; cudowny atrybut Zeusa, później Ateny i Apollina; Internet.
Mowa zależna
Mowa zależna – to przywołanie cudzej lub własnej wypowiedzi, ale już nie w formie dosłownej. Włączenie w tok naszej wypowiedzi najczęściej cudzych słów odbywa się w postaci zdania podrzędnego dopełnieniowego; Mama zapytała córkę, czy odrobiła już lekcje. Córka odpowiedziała, że jeszcze nie, ale zrobi to za chwilę. Przy zamianie mowy niezależnej na zależną automatycznie dokonujemy pewnych zmian w tekście: – eliminujemy dwukropek i cudzysłów, – wprowadzamy spójniki: że, by, żeby itd., –...
chodzić własnymi drogami
’być indywidualistą, nie postępować jak inni, kierować się własnymi zasadami’; zwrot, bibl. (Iz 53, 6: „Wszyscyśmy pobłądzili jak owce, każdy z nas się obrócił ku własnej drodze.”); J ulia Hartwig jest poetką nietypową, taką, która chodzi własnymi drogami. – S. Bąba; Wpada w szał, gdy któraś z jego kobiet idzie własną drogą (…).
Ogniwa
Układ utworzony przez połączenie dwóch elektrod za pomocą klucza elektrolitycznego nosi nazwę ogniwa elektrochemicznego. W ogniwie elektrody połączone są ze sobą przewodnikiem metalicznym, który pełni rolę przekaźnika elektronów, a roztwory kluczem elektrolitycznym, który umożliwia przepływ niewielkiej liczby jonów, wyrównujący bilans ładunku. Zamknięcie obwodu np. amperomierzem, woltomierzem spowoduje, że ich wskazówka wychyli się, czyli w układzie płynie prąd. Ogniwo jest źródłem prądu na...
Co to jest deesis?
Wyraz deesis, inaczej deisis, pochodzi z języka greckiego i oznacza błaganie, prośbę. Chodzi o błaganie zanoszone do Boga za pośrednictwem Matki Boskiej i Jana Chrzciciela. Na ikonach z motywem deesis przedstawiony jest centralnie Chrystus siedzący na tronie jako Zbawiciel i Sędzia. Po jego obu stronach ukazani są w modlitewnych pozach – stojący lub klęczący Matka Boska i święty Jan Chrzciciel – orędownicy grzesznej ludzkości. Wznoszą oni błagalnie ręce do Jezusa. Czasami deesis jest...
białe plamy
‘coś nieznanego, świadomie nieopisanego; fakty z przeszłości, fragmenty historii jakiegoś narodu skrzętnie przemilczane, tuszowane ze względów polit.; miejsca, zjawiska, wydarzenia niezbadane’; wyr. rzecz. (najczęściej w l. mn.); (…) zostało jeszcze trochę miejsca/zostało kilka białych plam – T. Różewicz.
Katar
1. ‘zapalenie błony śluzowej’; 2. ‘śluzowata wydzielina z nosa w czasie przeziębienia’.
Właściwości fizyczne i chemiczne monosacharydów
Monosacharydy to ciała stałe, zazwyczaj o słodkim smaku i białej barwy. Rozpuszczają sięw wodzie. Roztwory wodne mają odczyn obojętny. Monosacharydy mają właściwości redukujące. Zarówno aldozy, jak i ketozy, dają pozytywny wynik w próbie Trommera , Tollensa czy Fehlinga : próba Trommera polega na utlenianiu cukru odczynnikiem Trommera, czyli jonami Cu 2+ w środowisku zasadowym, próba Tollensa polega na utlenianiu cukru odczynnikiem Tollensa, czyli amoniakalnym roztworem...
iść do Canossy
‘ukorzyć się, wyrazić skruchę, przyznać się do błędu’; zwrot, hist. Canossa – wieś w pn. Włoszech, gdzie w 1077 r. król niemiecki Henryk IV, popadłszy w konflikt z papiestwem i wyklęty przez Grzegorza VII, ukorzył się przed papieżem, odbył pokutę i uzyskał zdjęcie klątwy.; (…) praktycznie było to klasyczne przyjście na kolanach „do Canossy” . – W. Łysiak
robota pali się komuś w rękach
‘ktoś pracuje bardzo szybko, bardzo wydajnie’; zwrot.
Przekształcenia łodyg
Niezależnie do głównych czynności łodyga może pełnić funkcje dodatkowe i dlatego ulega różnym przekształceniom.
janusowe oblicze
‘dwie różne strony czegoś, dwa aspekty jakiejś sprawy; o czyimś dwuznacznym, zmiennym postępowaniu, sposobie bycia, charakterze’; wyr. rzecz., mitol.; Janus – rzym. bóg słońca, bram, domów, miast i początku przedstawiany o dwu głowach zrośniętych potylicami, o dwu twarzach zwróconych w przód i w tył, w przyszłość i w przeszłość.
firma krzak
‘przedsiębiorstwo, które nie jest zarejestrowane, fikcyjne, działające nielegalnie’; wyr. rzecz.; Jeszcze gorzej, jeżeli podwykonawcą jakiejś roboty była firma krzak i ślad po niej zaginął. – „Ozon”.
Osobowość człowieka i jego cechy
Człowiek – jako jednostka oraz jako część grupy – stanowi przedmiot zainteresowania wielu dyscyplin naukowych. Rozważania dotyczące natury człowieka były i są prowadzone m.in. przez filozofów, psychologów, socjologów. Każda z tych dyscyplin przyjmuje inną perspektywę. Człowiek jako organizm – to podstawa rozważań biologów, człowiek jako jednostka – psychologów, a człowiek jako istota społeczna – socjologów. Te obszary poznawania wyrosły ze starożytnych nauko człowieku. Nikt obecnie nie...
udowadniać, że nie jest się wielbłądem
‘przekonywać o czymś, co jest oczywiste, dowodzić czegoś, co jest bezsprzeczne’; zwrot; Dziś człowiek musi udowadniać, że nie jest wielbłądem . – W. Łysiak.
II prawo Mendla
Mendel analizował także dziedziczenie dwóch par cech przeciwstawnych, np. odmiany grochu o nasionach żółtych i gładkich z odmianą o nasionach zielonych i pomarszczonych. Na podstawie przeprowadzonych doświadczeń stwierdził, że przy krzyżowaniu dwóch form różniących się więcej niż jedną parą cech, każda z cech dziedziczy się niezależnie od pozostałych. II prawo Mendla, zwane prawem niezależnej segregacji alleli (współczesne brzmienie): Allele różnych genów są rozdzielane do gamet...
mieć mieszane uczucia
‘mieć w związku z czymś wątpliwości, nie być pewnym czegoś, doznawać różnych, skrajnych uczuć’; zwrot; Nie wiedziałam, co mam o tym wszystkim myśleć, miałam mieszane uczucia . – Internet; Niektórzy z mieszanymi uczuciami przyjęli pomysł. – „Nowy Dzień”.
Rodzaj czasownika
Rodzaj czasownika zależy od rodzaju sprawcy czynności lub tego, kogo dana czynność lub stan dotyczą: Liczba pojedyncza Liczba mnoga rodzaj męski rodzaj żeński rodzaj nijaki rodzaj męskoosobowy rodzaj niemęskoosobowy osoba osoba dziecko tylko osoby płci męskiej (nie dzieci) pozostałe osoby, czyli kobiety, dzieci, oprócz tego rośliny, zwierzęta, przedmioty przedmiot przedmiot przedmiot...