Szkoła społeczna - drogą do demokratyzacji.

I
1.Większa część obecnego społeczeństwa polskiego wychowała się w PRL-owskiej szkole, której zadaniem było przygotowanie pokoleń do życia w społeczeństwie zorganizowanym według komunistycznej utopii, a najważniejszym celem życia człowieka miało być pełnienie jakiejś roli społecznej.

2. Cechy charakterystyczne tamtego sposobu nauczania:
- świat może istnieć niezmiennie tylko jako socjalistyczny
- przekonanie, że wiedza i zdolności, w które wyposaża się młodego człowieka wystarczą mu na całe życie
- co wiąże się z poglądem, że reformy dokonywać się powinny jedynie w programie nauczania, środkach i metodach nauczania, zarządzania i kierowania oświatą

3. Budowa demokracji wymaga powołania demokratycznie funkcjonujących instytucji, w tym także szkoły, której działalność może przyspieszyć zachodzenie demokratycznych zmian. Funkcję takiej szkoły może pełnić szkoła państwowa, jednak jedynie wtedy, gdy będą obecne w niej partnerstwo i harmonijne współdziałanie pomiędzy nauczycielami, uczniami i rodzicami.

4. Szkoła społeczna ? szkoła, która zapewni wszystkim jednostkom wspólne zaspokajanie potrzeb edukacyjnych i uregulowane współżycie jej podmiotów bez ingerencji państwa.

II
Co trzeba zrobić, ażeby rzeczywiście uspołecznić szkoły państwowe?

1. Określenie modelu szkoły społecznej:

Rozumienie modelu:
a. nominalne(teoretyczne) ? układ założeń przyjmowanych w danej nauce w celu ułatwienia rozwiązania danego problemu badawczego
b. realne(praktyczne) ? przedmiot lub układ przedmiotów spełniających założenia danej teorii: układ przedmiotów dostatecznie podobny do układu badanego, ale prostszy i łatwiej dostępny badaniom (model realny układu np. mapy, makiety, schematy)

Konieczne jest dopracowanie modelu teoretycznego szkoły społecznej.

2. Dostępność szkoły:

Zapewnienie możliwości dostępu do szkoły wszystkim dzieciom niezależnie od statusu społecznego jest warunkiem podstawowym oświaty, ale niewystarczającym, bowiem równy dostęp nie oznacza równych szans, które dotyczą powodzenia szkolnego (nierówne wyniki nauczania). Szkoła, zatem ma stwarzać warunki, ażeby każda jednostka mogła rozwijać się umysłowo o fizycznie zgodnie ze swoim potencjałem.

3. Uwolnienie szkoły od dogmatów tradycyjnej pedagogiki:

a. drugoroczność jako skuteczny środek podnoszenia efektywności kształcenia
b. ostry podział na dziedziny wychowania, który prowadzi do deprecjacji i alienacji osobowości człowieka
c. treści kształcenia odbiegają daleko od życiowego doświadczenia uczniów
d. proponowany system wartości często nie odpowiada celom wychowania widzianym przez społeczeństwo
e. tradycyjny podział na przedmioty nauczania ważne z punktu widzenia współczesnego człowieka obszary wiedzy poza programami nauczania
f. brak atrakcyjnych metod dydaktycznych
g. autokratyczna postawa nauczyciela

4. Ograniczenie niepowodzeń szkolnych i ich następstw:

Przede wszystkim likwidacja drugoroczności.

5. Wypracowanie demokratycznych stosunków w życiu szkoły:

a. uczeń jako podmiot wychowania
b. eliminacja przymusu i kary jako metody intensyfikacji uczniowskiego wysiłku na rzecz swobodnych poszukiwań i twórczości
c. indywidualizacja metod i dobra znajomość zdolności poszczególnych uczniów
d. swoboda nauczyciela w doborze metod; eliminacja zjawiska ?dyrygowania? nauczycielami, stawiania nakazów czy poleceń administracyjnych
e. nauczyciel ma mieć zapewniony najwyższy stopień autonomii; ponosi odpowiedzialność przed uczniami i rodzicami
f. przezwyciężenie dystansu i nieufności między nauczycielami i uczniami oraz ich rodzicami.
g. Upodmiotowienie rodziców jako gwarant pozyskania ich jako partnerów w pracy szkoły
h. Społeczna Rada Szkoły ? nie ma być to komitet rodzicielski, lecz instytucja, w której decydować będą głosy rodziców, nauczycieli i uczniów; wypracowywanie wspólnych zadań, które będą następnie wspólnie realizowane

6. Decentralizacja i odbiurokratyzowanie:

i. upodmiotowienie rodziców zmieni funkcję ?świadczenia usług? szkoły na wypełnianie społecznych powinności
j. rola państwa stopniowo ograniczy się do zapewniania warunków materialnego funkcjonowania szkoły i egzekwowania właściwego korzystania ze środków finansowych na działalność dydaktyczną