Renesans polski został zapoczątkowany przez budowę nowego pałacu królewskiego na Wawelu w 1504 z inicjatywy króla Aleksandra Jagiellończyka, autorem projektu był przypuszczalnie murator Ebreard (Erhard).
W okresie renesansu - częściowo dzięki pogłębionej refleksji estetyczno-filozoficznej, eksponującej rolę piękna (np. M. Ficino) - wzrosła świadomość wspólnoty łączącej malarstwo, rzeźbę i architekturę, powodując, ich oddzielenie od rzemiosła (poł. XVII w.). Wkrótce nastąpił też ostateczny rozdział twórczości artystycznej i nauki (zaznaczony już przez św. Tomasza z Akwinu).
Architektura
Główne cechy tej budowli: jednotraktowość, piano nobile na II piętrze, wysoki dach i gradację stylistyczną elementów kamieniarskich na poszczególnych kondygnacjach realizowano także w kolejnych etapach rozbudowy za Zygmunta I (od 1506 do 1510), kiedy to ukończono drugi pałac stanowiący obecnie północne skrzydło zamku. Szczupłym zespołem wykonawców kierował Franciszek Florentczyk zatrudniający Włochów i Węgrów, np. Jana z Koszyc. Kontynuatorem Florentczyka był B. Berrecci - autor słynnej kaplicy Zygmuntowskiej. Na zamku, który ukończono w 1536, pracowali też J. Cini i B.Z. de Gianotis.
Kraków promieniował elementami nowego stylu obejmującego cały kraj w 2. połowie XVI w., co znalazło wyraz w architekturze innych zamków (Niepołomice, Pieskowa Skała, Brzeg), posiadających dziedzińce arkadowe w różnym stopniu inspirowane rezydencją wawelską. Najwspanialszy ratusz epoki renesansu w Polsce powstał w Poznaniu (architekt G.B. Quadro). Często stosowano podcienia i attyki (Kazimierz). Najlepszą realizację urbanistyczno-architektoniczną stanowi zaprojektowany przez B. Morando Zamość.
W architekturze sakralnej upowszechniano typ kopułowej kaplicy grobowej. W 2. połowie XVI w. zaczęto wprowadzać koncepcje manierystyczne (manieryzm), pełne atektonicznej dekoracyjności, np. budowle S. Gucciego - pałac Mirów w Książu Wielkim, kaplica Firlejów w Bejscach. W Gdańsku, Toruniu i Elblągu dominowały wówczas wpływy niderlandzkie (Sztuka niderlandzka) i łączenie wątku ceglanego z dekoracyjnymi detalami kamiennymi. Główni przedstawiciele tego nurtu to w Gdańsku A. van Opbergen (Arsenał, Ratusz starego miasta), A. van den Blocke i W. van den Blocke (fasada Dworu Artusa i Złota Brama).
Rzeźba
W rzeźbie renesansowej ważne miejsce zajmuje wprowadzony przez Włochów typ nagrobka przyściennego, który zastąpił baldachimową strukturę sarkofagów gotyckich. Jest to wnęka oparta na schemacie łuku triumfalnego, a w niej przedstawienie jakby uśpionej postaci zmarłego, np. w nagrobku Zygmunta I (B. Berrecci). Ten typ nagrobka miał również odmianę piętrową. Najwybitniejszymi twórcami w kamieniu byli: B.Z. de Gianotis, G.M. Padovano, H. Canavesi, J. Michałowicz, S. Gucci. W zakresie rzeźby drewnianej wyjątkowy tematycznie jest zespół głów w kasetonach stropowych sali Poselskiej na Wawelu (S. Tauerbach z Wrocławia, ok. 1535).
Malarstwo
Malarstwo XVI w. znacznie wolniej aniżeli rzeźba i architektura przyjmowało formy renesansowe, co wynikało z bardzo silnej tradycji gotyckiej twórców cechowych, a także ich odbiorców. Ponadto w Polsce działało mniej włoskich malarzy aniżeli architektów i rzeźbiarzy.
Największe znaczenie miało początkowo malarstwo miniaturowe o cechach gotycko-renesansowych: Kodeks Behema, Graduał Jana Olbrachta (1499-1506), Pontyfikał Erazma Ciołka (ok. 1515). Szczytowym punktem rozwoju sztuki miniatorskiej była twórczość S. Samostrzelnika, górującego już nad tradycją gotyku i ukształtowanego pod wpływem sztuki południowoniemieckiej: Przywilej kanclerza Szydłowieckiego (1519), Modlitewnik Zygmunta I (1524), Ewangeliarz Piotra Tomickiego (1534), Samostrzelnik zajmował się również malarstwem ściennym, np. Ukrzyżowanie w klasztorze Cystersów w Mogile (1538).
Przykładów polichromii renesansowej dostarczają również fryzy w komnatach i na krużgankach zamku na Wawelu (tworzyli je m.in. H. Drer i M. Lentz). Czołowym twórcą reprezentacyjnych portretów był M. Kober.
Rzemiosło polskie wykazuje wpływy Norymbergi - oprócz licznych importów w zakresie złotnictwa i ludwisarstwa w Krakowie działał norymberczyk H. Beham - twórca dzwonu Zygmunta (1520). Wyrobem krakowskich złotników jest Srebrny kur bractwa strzeleckiego ufundowany ok. 1565. Najsilniejsze cechy złotnicze oprócz Krakowa miały Gdańsk, Poznań, Wilno i Lwów. W 1552 wzornik złotniczy wydał poznański złotnik E. Kamyn.
W dziedzinie stolarstwa artystycznego ważnym dziełem są drzwi z ratusza krakowskiego, obecnie w Collegium Maius, autorstwa P. Kaliny (1593).