Dialog: co to jest teatr. Teatr jest to rodzaj sztuki widowiskowej, w której aktor lub kilku aktorów na żywo przedstawia przedstawienie dla zgromadzonej publiczności. Gdy mówimy teatr mamy też często na myśli spektakl teatralny.
Kiedy narodził się w Grecji teatr i z czcią do jakiego Boga był związany?
Teatr powstał w Atenach a dokładnie w VI wieku p.n.e. i jest jednym z największych dzieł Ateńczyków. Wywodzi się on głównie z obrzędów religijnych ku czci boga Dionizosa (Boga urodzaju i winorośli) zwane DIONIZAMI. Uczestnicy obchodów byli umazani owocami winnej latorośli na znak kultu Dionizosa i przebrani za satyrów (mieli na sobie koźle skóry), ponieważ tak wyobrażano sobie towarzystwo Dionizosa. Dlatego właśnie chóry (który występował na obrzędach) Dionizosa nazywano chórami koźlimi, stąd pochodzi nazwa gatunku - tragedia (tragos - kozioł i ode - pieśń). Podczas tych obrzędów jak już wspomniałem uczestniczył chór, który wyłaniał z siebie koryfeusza, czyli przewodnika chóru. Dionizje trwały sześć dni.
Gdzie odbywały się przedstawienia teatralne?
Grecki teatr miał charakter dużego, odkrytego amfiteatru wykutego w skale. Widowiska teatralne były łatwo dostępne dla ludności, a pierwsze sztuki wystawiano na wytyczonym u stóp wzgórza placu zwanym orchestra(o kształcie koła) a na jego środku ustawiano ołtarz (thymele). Na placu występował chór i odbywały się popisy taneczne, widzowie zasiadali na zboczach gór, najpierw bezpośrednio na ziemi, a z biegiem czasu na drewnianych ławkach. Tak powstała widownia w kształcie dużego (większego od półkola) wycinka koła, czyli theatron. W Atenach sztuki teatralne były wystawiane także na agorze, na wzniesionych konstrukcjach drewnianych. Jednak w roku 490 p.n.e. lub jak podają inne źródła w 499 p.n.e doszło do katastrofy - drewniana konstrukcja, z której wykonane były trybuny załamała się i śmierć poniosło wiele osób. To straszliwe wydarzenie zdecydowało o przeniesieniu widowisk w stałe miejsce, a konkretnie w okolice świątyni Dionizosa na południowym stoku akropolis.
Akropol w starożytnej Grecji osiedle, miasto lub jego część znajdująca się na wysokim wzgórzu.
Teatr Kamienny
Z biegiem czasu przybyło bohaterów akcji, a teatr stał się jedną z najbardziej lubianych rozrywek przez Greków. Aktorzy przenieśli się z orchestry na proskenion - w starożytnym teatrze powierzchnia sceny na której odgrywały się główne sceny sztuki. W okresie klasycznym, około 425 p.n.e., rozpoczęto budowę teatru kamiennego, w miejscu istniejącego od czasów władcy Pizystrata teatru z drewna. Budowa posuwała się naprzód etapami, a ukończono ją około 338 p.n.e. (lub 326 p.n.e.). Nowy teatr mógł pomieścić około 17 000 widzów (praktycznie aż do 30 000).
Przebieg przedstawienia i aktorzy
Przedstawienie w teatrze Greckim (tragedia) składało się z 4 części:
- prologu (przedmowa, wprowadzenie do akcji);
- parodosu (wejście chóru, pierwsza pieśń);
- epejsodionów (przyjście aktora, dłuższe przemówienie lub dialog z przodownikiem chóru) i stasimonów (pieśni chóru po epejsodionach);
- eksodosu (końcowa pieśń chóru śpiewana przy zejściu z orchestry).
Akcja przedstawienia miała charakter ciągły, a jej cechą charakterystyczną było stopniowe narastanie napięcia. W budowie przedstawienia można było wyróżnić: zawiązanie, punkt kulminacyjny (kiedy sytuacja stawała się maksymalnie skomplikowana) oraz rozwiązanie (kiedy napięcie gwałtownie spadało).
W spektaklach dramatycznych obowiązywała zasada trzech jedności:
- miejsca (jedno miejsce wydarzeń);
- czasu (akcja mogła trwać tylko jedną dobę);
- akcji (w spektaklu mógł być poruszony jeden tylko problem).
Bohater tragedii musiał pochodzić z wyższych sfer, a tematy sztuk zaczerpnięte były z mitologii. Na scenie występowało maksymalnie trzech aktorów. W owej sytuacji duże znaczenie miał chór, który, niczym narrator, opowiadał o tym, co działo się poza sceną, wyrażał wolę społeczeństwa, ogólne refleksje, komentował wydarzenia, czyli skutecznie zastępował sceny zbiorowe. Bardzo istotne jest, że w sztukach występowali jedynie mężczyźni, którzy grali także kobiece role. Z początku główne role grali autorzy przedstawień.
Najwięksi dramatopisarze Greccy i ich niektóre dzieła - krótko i na temat
Ajschylos uznawany jest za twórcę tragedii klasycznej - ograniczył rolę chóru, wprowadzając za to drugiego aktora, wprowadził również zróżnicowanie masek i strojów, oraz rozbudował scenografię. Na scenie wystawił ok. 70 tragedii i 20 dramatów satyrowych, zachowały się m.in. Oresteja, Błagalnice, Prometeusz w okowach.
Drugi z wielkich tragików - Sofokles - napisał 123 sztuki, lecz do współczesnych czasów zachowało się tylko 7 z nich, a najbardziej znane to: Antygona, Król Edyp, Elektra, Edyp w Kolonie. Fabuła każdej z nich oparta jest na innym micie a wszystkie z nich były doskonale znane ateńczykom. Antygona należy do najwcześniejszych spośród ocalałych tragedii Sofoklesa. Napisał ją w wieku 55 lat, a wystawił w 443 r. p.n.e. w teatrze Dionizosa na Wielkich Dionizjach.
Eurypides, najmłodszy z trójki wymienionych greckich tragików, uważany jest za przedstawiciela dramatu realistycznego. Napisał m.in. Cyklopa. Powątpiewająco podchodził do mitów i bogów. Ograniczył rolę chóru, a legendarne wątki interpretował po swojemu. Często jego pomysły wymagały specyficznego rozwiązania akcji z jego osobą wiąże się na przykład powstanie maszyny, która pozwalała zniżać aktora z góry, przez dach budynku scenicznego
Ciekawostki
- Podczas obchodów Dinozoji aktorzy ubiegali się o nagrody indywidualne i zespołowe.
- O przyznaniu nagród decydowało 10 sędziów- agenotetów
- Bez względu na czas akcji kostiumy miały taką samą formę.
- Ze względu na widoczność aktorzy nosili specjalne obuwie- koturny. Mieli także wysokie nakrycia głowy, a dla zachowania proporcji pod chitonem byli grubo owijani tzw. "watowanie".
- W Grecji Przez długi czas nie było zawodowych aktorów więc występowali oprócz poetów dobrzy mówcy.