| Prawo konst. | Sejm | Senat | Prezydent | Rada Ministrów | Trybunał Konstytucyjny | Trybunał Stanu | RPO | Sąd Najwyższy | NIK |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
ogólnie | organ ustawodawczy | druga izba parlamentu | głowa państwa stoi na czele władzy wykonawczej | Rząd – wł. wykonawcza. Kieruje na co dzień państwem | organ państwowy. Chroni konstytucyjność prawa | Rozstrzyga o odpowiedzialności konst. (nie karna) osób na najw. stanowiskach | Działa przy naruszeniu praw i wolności obyw. | Nadzór merytoryczny nad innymi sądami, rozpatruje kasacje (III instancja) | Naczelny organ kontroli państwowej. Podlega Sejmowi. |
| kadencja | 4 lata | 4 lata | 5 lat | tyle co Sejm | 9 lat (indywidualnie) | tyle co Sejm | 5 lat | 6 lat (prezes) | |
kto wybiera | wybory powszechne pośrednie | wybory powszechne bezpośrednie | wybory powszechne bezpośrednie | 3 tryby wyboru | Sejm | Sejm (spoza grona posłów i senatorów) | Sejm za zgodą Senatu | Sejm za zgodą Senatu⇒prezes | |
kiedy | miesiąc przed końcem kadencji | miesiąc przed końcem kadencji | przed upływem poprzedniej kadencji | Po powstaniu Sejmu | po końcu kadencji | na pierwszym posiedzeniu Sejmu | po końcu kadencji | ||
kto na czele | marszałek Sejmu (wicemarszałkowie) | marszałek Senatu (wicemarszałkowie) | --- | Prezes RM (Premier) | Prezes i Wicep. (wybierani przez prezydenta) | 1. prezes Sądu Najwyższego | --- | Pierwszy prezes | Prezes NIKu |
skład | 460 posłów (21 lat) wew. organy | 100 senatorów (30 lat) | jednoosobowy | ⇒Prezes RM (premier) ⇒ministrowie (⇒wiceprezesi RM ⇒ministrowie bez teki ⇒przewodniczący komitetów) | ⇒Prezes ⇒Wiceprezes ⇒15 sędziów (dośw. prawnicze) | ⇒przewodniczący ⇒2 zastępcy ⇒16 członków (poł. kwalifikacje sędziowskie) | --- | Pierwszy prezes (⇐Prezydent spośród kandydatów Sądu Najw. Prezesi (⇐Prezydent) sędziowie | |
akty prawne | ⇒uchwalanie ustaw ⇒podejmowanie uchwał (normat. i nienorm.) | ⇒proces legislacyjny ⇒wydawanie uchwał | ⇒rozporządzenia ⇒zarządzenia ⇒podp. ustaw (kontrasygn. premiera) ⇒podpisywanie ustaw | ⇒rozporządzenia ⇒uchwały (wew.) ⇒umowy międz. wymagające ratyfikacji ⇒zarządzenia | ⇒wyroki ⇒postanowienia Są powsz. obow., ostateczne, publikowane, natychmiastowe | ⇒uchwały | ⇒sprawozdania do Sejmu | ⇒uchwały (odpowiedź na zapytania prawne sądów niższej instancji) | |
zadania | ⇒powoływanie podst. organów i obsadzanie niektórych urzędów i stanowisk: prezes NBP, NIKU, RPO, sędziów Trybunału Stanu, członków Rad ⇒tworzy Zgromadzenie Narodowe ⇒funkcja kontrolna nad organami wykonawczymi (NIK, udzielanie wotum zaufania, budżet) ⇒budżet państwa ⇒rozpatruje sprawozdanie z jego wykonania od rady ministrów i opinii NIKu ⇒wyraża zgodę na ratyf. umów międzyn. ⇒uchwała o stanie wojny i st. wyjątkowych | ⇒wpływ na treść ustaw ⇒wypowiadanie się co do każdej ustawy ⇒blokowanie ustaw ⇒powoływanie niektórych organów: wyraża zgodę przy wyborze prezesa NIKu i RPO ⇒powoływanie części członków RPP, KRRiTV, KRS ⇒wyraża zgodę na przeprowadzenie referendum (wzgl. większość, połowa posłów) | ⇒czuwa nad przestrzeganiem konstytucji ⇒umowy międzynarodowe ⇒przedstawiciele dyplomatyczni ⇒listy uwierzytelniające ⇒zwierzchnik sił zbrojnych ⇒mianuje szefa sztabu i dowódców ⇒stopnie wojskowe ⇒stany wyjątkowy, wojenny, wojny ⇒rozp. z mocą ustawy ⇒prawo łaski ⇒obywatelstwo ⇒wybory (termin) ⇒skracanie kadencji ⇒referendum ⇒inicjatywa ustawodawcza ⇒podpisywanie ustaw ⇒des. i pow. premiera ⇒powoływanie ważnych prezesów, sędziów ⇒profesorowie, ordery ⇒orędzie do parlamentu ⇒powołanie KRRiTV KRS | ⇒zapewnia wykonanie ustaw ⇒wyd. rozporządzeń ⇒koord. prac adm. rządowej ⇒chroni interesy Skarbu Państwa ⇒uchwala projekt budżetu i wykonuje ⇒bezp. wew. i zew. państwa oraz porządek publiczny, wprow. stan klęski żywiołowej ⇒stosunki międzynarodowe ⇒zawieranie umów międzynarodowych ⇒kierownictwo w dziedzinie obronności kraju ⇒ogólne kierownictwo obronności (służba zas.) | orzeka o: ⇒zgodności ustaw i umów międz. z konst. ⇒zgodności ustaw z umowami ⇒zgodności innych przepisów z powyższymi (um., kon., ust.) ⇒zg. celów partii ⇒skargach konst. ⇒sporach kompetencyjnych ⇒innych Może złożyć wniosek o postawienie przed Tr. St. | Może być pociągnięty do odp. konst.: ⇒prezydent ⇒premier i rząd ⇒prezes NBP ⇒prezes NIK ⇒członkowie KRRiTV ⇒kierownicy ministerstw ⇒naczelny dowódca Sił Zbrojnych ⇒posłowie i senatorowie (jeśli nabywają korzyści majątkowe..) Kary: ⇒utrata cz. i b. prawa wyborczego ⇒utrata odznaczeń ⇒zakaz zajmowania okr. stanowisk i funkcji 2-10 lat lub na całe życie | Po zbadaniu sprawy: ⇒skierowanie wystąpienia do odp. organu lub do jedn. nadrzędn. ⇒żądanie postępowania cywilnego ⇒żądanie śledztwa lub dochodzenia (NIKu) ⇒żądanie postępowania adm. ⇒wystąpienie z wnioskiem o ukaranie lub uchylenie orzeczenia ⇒wniesienie kasacji ⇒złożenie apelacji do sądu wyższej instancji ⇒wniesienie skargi ⇒wystąpienie do TR. Kon. o niezgodność ust. ⇒prośba o inicjatywę ustawodawczą ⇒prosi SN o wykładnię | Zapewnia jednolitość i prawidłowość wykładni prawa ⇒Rozpoznaje środki odwoławcze ⇒rozpoznaje rewizje nadzw. ⇒interpretuje przepisy ⇒odpowiada na pytania prawne ⇒rozpoznaje inne sprawy (np. dot. wyborów) Podział na 4 izby ⇒cywilna ⇒karna ⇒adm., pracy i ub. społ. ⇒wojskowa (3. instancja dla sądów wojskowych) | Kontroluje: (4) ⇒prezydenta, RM, ministrów, organy adm. rządowej ⇒NBP ⇒osób prawnych państwow. (SGH) (3) organy samorządu terytorialnego ⇒komunalnych osób prawnych (2)inne jedn. organizacyjne i podmioty gosp. ⇒analiza wykonania budżetu ⇒wnioski ⇒ zarzuty względem kontroli |
tryb pracy | posiedzenia | posiedzenia, prace | Premier kieruje pracami, jest zwierzchnikiem Ministrowie kierują resortami | rozpoznawanie wniosków na rozprawach | Wniosek, KOK, post. wyjaśniające, uchwała, głosowanie w Sejmie, akt oskarżenia, 2 posłów, rozprawa, kary | ⇒samodzielnie wyjaśn. ⇒do organów odpow. ⇒do Sejmu o przeprowadzenie kontroli NIK | ⇒działa kolegialnie ⇒zarządzenie pokontrolne idzie do Sejmu | ||
Uwagi | ⇒rodzaje większości ⇒przywileje posłów | ⇒senatorowie mogą tworzyć kluby parlamentarne | ⇒może być pociągnięty do odp. przed Tr. Stanu, ale decyduje o tym Zgr. Narodowe | ⇒wotum nieufności ⇒kiedy koniec Rządu | ⇒kontrola konkretna i abstrakcyjna ⇒kto może zwrócić się z wnioskiem o 1-5, 6 i 7 ⇒ilu sędziów potrzeba ⇒sędziowie niezawiśli | ⇒dwuinstancyjność ⇒Wniosek składa: komisja sejmowa, 50 posłów lub Tr. Konst. | ⇒niezawisłość ⇒niezależność ⇒odpow. tylko przed Sejmem | ⇒uchwały uzyskują moc zasad prawnych, które wiążą inne składy SN | ⇒legalność ⇒rzetelność ⇒gospodarność ⇒celowość |
