Prawo dewizowe - pytania

1) Co reguluje ustawa prawo dewizowe?

Ustawa reguluje:
- obrót dewizowy z zagranicą,
- obrót wartościami dewizowymi w kraju (terytorium Rzeczypospolitej Polskiej),
- działalność gospodarczą w zakresie kupna i sprzedaży wartości dewizowych,
- pośrednictwo w kupnie i sprzedaży wartości dewizowych.

2) Definicje podstawowych pojęć wraz z przykładami.

a) rezydentami są:
- osoby fizyczne mające miejsce zamieszkania w kraju (miejscem za-mieszkania osoby fizycznej jest miejscowość, w której osoba ta przebywa z zamiarem stałego pobytu (art. 25 KC)),
- osoby prawne mające siedzibę w kraju (zadeklarowaną i zapisaną w księgach i rejestrach zaufania publicznego (rejestrze handlowym, gospodarczym, sądowym itp)),
- inne podmioty mające siedzibę w kraju, posiadające osobowość prawną ( tzn. zdolność zaciągania zobowiązań i nabywania praw we własnym imieniu)

rezydentami są również:
- znajdujące się w kraju oddziały, przedstawicielstwa i przedsiębiorstwa utworzone przez nierezydentów
- polskie przedstawicielstwa dyplomatyczne, urzędy konsularne i inne polskie przedstawicielstwa oraz misje specjalne, korzystające z immunitetów i przywilejów dyplomatycznych lub konsularnych,

* OBYWATELSTWO POLSKIE NIE DECYDUJE O PODMIOTOWOŚCI DEWIZOWEJ.
b) Nierezydent:
1. z krajów wspólnotowych (należących do UE, Europejskiego Obszaru Gospodarczego, lub Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju).
2. nierezydenci z krajów trzecich. Z tym że kraje trzecie należące do Europejskiego Obszaru Gospodarczego lub Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju traktuje się na równi z państwami członkowskimi Unii Europejskiej.

Ad.1 nierezydentami są: np. spółka w Niemczech
- osoby fizyczne mające miejsce zamieszkania za granicą ( deklarowane oraz dające się udowodnić miejsce (stałego) zamieszkania za granicą (rozumianą jako terytorium znajdujące się poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej),
- osoby prawne mające siedzibę za granicą,
- inne podmioty mające siedzibę za granicą
posiadający osobowość prawną ( tzn. zdolność zaciągania zobowiązań i nabywania praw we własnym imieniu)

nierezydentami są również:
- znajdujące się za granicą oddziały, przedstawicielstwa i przedsiębiorstwa utworzone przez rezydentów,
- obce przedstawicielstwa dyplomatyczne, urzędy konsularne i inne obce przedstawicielstwa oraz misje specjalne i organizacje międzynarodowe (np. ONZ, World Bank), korzystające z immunitetów i przywilejów dyplomatycznych lub konsularnych.

Ad.2 nierezydentami z krajów trzecich są:
- osoby fizyczne, osoby prawne oraz inne podmioty, posiadające zdolność zaciągania zobowiązań i nabywania praw we własnym imieniu, mające miejsce zamieszkania lub siedzibę w krajach trzecich.
- jak również znajdujące się w tych krajach oddziały, przedstawicielstwa i przedsiębiorstwa utworzone przez rezydentów lub nierezydentów z innych krajów

Kraje trzecie należące do Europejskiego Obszaru Gospodarczego lub Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju traktuje się na równi z państwami członkowskimi Unii Europejskiej.
c) krajowe środki płatnicze:
- waluta polska (znaki pieniężne, tj. banknoty i monety, będące w kraju prawnym środkiem płatniczym, a także wycofane z obiegu, lecz podlegające wymianie) .
- papiery wartościowe i inne dokumenty (czeki, weksle, akcje, obligacje, akredytywy)
pełniące funkcję środka płatniczego, wystawione w walucie polskiej.

d) złoto i platyna dewizowe:
złotem dewizowym i platyną dewizową jest złoto i platyna w stanie nieprzerobionym oraz w postaci sztab, monet bitych po 1850 r., a także półfabrykatów, z wyjątkiem stosowanych w technice dentystycznej; złotem dewizowym i platyną dewizową są również przedmioty ze złota i platyny zazwyczaj niewytwarzane z tych kruszców,

e) waluty obce
walutami obcymi są: znaki pieniężne (banknoty i monety) będące poza krajem prawnym środkiem płatniczym, a także wycofane z obiegu, lecz podlegające wymianie; na równi z walutami obcymi traktuje się wymienialne rozrachunkowe jednostki pieniężne stosowane w rozliczeniach międzynarodowych, w szczególności jednostkę rozrachunkową Międzynarodowego Funduszu Walutowego (SDR),
* SDR - jednostka rozrachunkowa Międzynarodowego Funduszu Walutowego.
f) dewizy
dewizami są papiery wartościowe i inne dokumenty pełniące funkcję środka płatniczego, wystawione w walutach obcych, (czyli są to weksle, czeki, czeki podróżne, akredytywy, polecenia wypłat, przekazy i inne dokumenty bankowe i finansowe)
g) obrót dewizowy
obrotem dewizowym jest obrót dewizowy z zagranicą oraz obrót wartościami dewizowymi w kraju,
* Za wartości dewizowe uznaje się: zagraniczne środki płatnicze (waluty obce), zagraniczne papiery wartościowe (czeki, weksle, akredytywy, akcje, obligacje, książeczki oszczędnościowe itd.) opiewające na waluty obce, złoto lub platynę (w sztabkach), a także krajowe środki płatnicze i papiery wartościowe, jeśli podlegają wywozowi lub przywozowi z kraju bądź do kraju.

* obrót dewizowy z zagranicą:
a) zawarcie umowy lub dokonanie innej czynności prawnej, powodującej lub mogącej powodować dokonywanie między rezydentem i nierezydentem rozliczeń pieniężnych lub przeniesienie między rezydentem i nierezydentem własności wartości dewizowych lub
krajowych środków płatniczych, a także wykonywanie takich umów lub czynności,
b) zawarcie umowy lub dokonanie innej czynności prawnej, powodującej lub mogącej powodować przeniesienie między rezydentami rzeczy lub prawa, których nabycie nastąpiło w obrocie dewizowym z zagranicą, a także wykonywanie takich umów,
c) dokonywanie wywozu, przekazywanie oraz wysyłanie za granicę wartości dewizowych lub krajowych środków płatniczych, a także dokonywanie ich przywozu, przekazywanie oraz nadsyłanie z zagranicy do kraju,
* obrotem wartościami dewizowymi w kraju jest zawarcie umowy lub dokonanie innej czynności prawnej powodującej lub mogącej powodować dokonywanie w kraju między rezydentami lub między nierezydentami rozliczeń w walutach obcych albo przeniesienie w kraju między rezydentami lub między nierezydentami własności wartości dewizowych,
a także wykonywanie takich umów lub czynności.

3) Co to są międzynarodowe jednostki rozrachunkowe- przez kogo są wykorzystywane i jak nazywają się?

Międzynarodowe jednostki rozrachunkowe - wymienialne jednostki rozrachunkowe stosowane w rozliczeniach międzynarodowych:
a. SDR - jednostka rozrachunkowa Międzynarodowego Funduszu Walutowego,
b. ECU- europejska jednostka walutowa;


SDR- Specjalne prawa ciągnienia, Special Drawing Rights, SDR, międzynarodowa jednostka walutowa o charakterze pieniądza bezgotówkowego, emitowana przez Międzynarodowy Fundusz Walutowy od 1970.
Uczestnikami systemu SDR są członkowie MFW, a ich udziały w nim są proporcjonalne do udziałów członkowskich w Funduszu. Przydzielone SDR służą do zakupu - od innych uczestników systemu - walut niezbędnych do spłaty zobowiązań z tytułu bieżących obrotów bilansu płatniczego. Uruchomienie systemu SDR miało na celu zwiększenie zdolności poszczególnych krajów do wywiązywania się z tych zobowiązań. Przydzielone przez MFW lub kupione od innych uczestników SDR są częścią rezerw walutowych. Pełnią też rolę jednostki porównawczej walut w rozliczeniach międzynarodowych.
Początkowo wartość jednostki SDR powiązana była z wartością złota (1 SDR = 0,888671 g czystego złota), od 1974 jej podstawą jest wartość koszyka walutowego (euro, japoński jen, funt szterling, dolar amerykański).

ECU - europejska jednostka walutowa. W Europejskim Systemie Walut ECU spełnia funkcję jednostki rozliczeniowej (miernika wartości), środka płatniczego między bankami centralnymi i składnika rezerw walutowych w poszczególnych krajach. ECU charakteryzuje się wysoką płynnością, małym ryzykiem kursowym oraz brakiem restrykcji w odniesieniu do stosowania jej w rozliczeniach.

* Międzynarodowy Funduszu Walutowy ? jest organizacja międzynarodową, której głównymi celami są: utrzymanie stabilności walut, tworzenie warunków ułatwiających wymianę dóbr, usług i kapitału oraz wspieranie rozwoju gospodarczego.


4) Jakie czynności prawa dewizowego wchodzą w skład pojęcia transferu wartości dewizowych??

wywóz, przywóz, wysyłanie, przysyłanie, sprowadzanie, dokonywanie międzynarodowych przekazów oraz wszelkie inne sposoby przemieszczania wartości dewizowych lub krajowych środków płatniczych przez granicę Rzeczypospolitej Polskiej
Np. wywóz za granicę zagranicznych środków płatniczych

5) Zezwolenia dewizowe:
a) rodzaje zezwoleń dewizowych
b) jakie podmioty uprawnione są do ich udzielania
c) w jakiej formie prawnej są one udzielane
d) czy uprawnienia wynikające z zezwoleń dewizowych przechodzą na następców prawnych.

Zezwoleń udziela się jeżeli:
- jeżeli nie zagraża to bezpieczeństwu państwa,
- porządkowi publicznemu lub równowadze bilansu płatniczego albo
- innym podstawowym interesom państwa.

Ad.a

Wyróżniamy 2 rodzaje zezwoleń dewizowych:
? ogólne zezwolenia dewizowe
- wydawane w drodze rozporządzenia przez ministra właściwego do spraw finansów publicznych,
- zezwolenia takie mogą dotyczyć wszystkich lub rodzajowo określonej kategorii podmiotów oraz wszystkich lub rodzajowo określonych czynności.
- zagadnienia ogólnego zezwolenia dewizowego szczegółowo reguluje Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 3 września 2002 w sprawie ogólnych zezwoleń dewizowych (Dz.U. 2002 nr 154 poz. 1273).
- Rozporządzenie m.in. dotyczy:
? zezwoleń na odstępowanie od ograniczeń w dokonywaniu obrotu dewizowego z zagranicą np. ?zbywanie w kraju przez nierezydentów z krajów trzecich papierów wartościowych udziałowych?
? zezwoleń na odstępowanie od ograniczeń w dokonywaniu obrotu wartościami dewizowymi w kraju np. ? 10. 1. Zezwala się rezydentom będącym pracodawcami w rozumieniu art. 3 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. -- Kodeks pracy na: dokonywanie w kraju wpłat w walutach obcych na rachunki bankowe pracowników, będących rezydentami, z tytułu wynagrodzenia za pracę oraz innych należnych świadczeń związanych z wykonywaniem pracy za granicą?.
? zezwoleń na odstępowanie od obowiązków związanych z rozliczeniami w kraju z nierezydentami np. ? 14. 1. Zezwala się rezydentom, prowadzącym działalność kantorową, na dokonywanie rozliczeń pieniężnych z nierezydentami w ramach tej działalności, bez pośrednictwa uprawnionego banku?.
? Zezwoleń dotyczących określonej grupy
? 17. 1. Zezwala się armatorom na: 1) otwieranie rachunków w bankach i oddziałach banków mających siedzibę w krajach trzecich, w celu gromadzenia środków uzyskanych z prowadzonej za granicą działalności gospodarczej?
czy też:
? 16. 1. Zezwala się koncesjonowanym przedsiębiorstwom wydobywczym na:1) otwieranie rachunków w bankach i oddziałach banków mających siedzibę w krajach trzecich, w celu gromadzenia środków uzyskanych z prowadzonej działalności gospodarczej?.
? indywidualne zezwolenia dewizowe

- jeżeli uczestnik obrotu dewizowego przystępuje do czynności, która nie jest dozwolona na podstawie ustawy prawo dewizowe lub rozporządzenia z 2002r. w sprawie ogólnych zezwoleń., powinien mieć do takich czynności odrębne zezwolenie dewizowe.
- sprawy związane z udzielaniem indywidualnych zezwoleń dewizowych są rozstrzygane przez Prezesa Narodowego Banku Polskiego w drodze decyzji administracyjnej.
- Prezes Narodowego Banku Polskiego może upoważnić dyrektorów departamentów Centrali Narodowego Banku Polskiego oraz dyrektorów oddziałów Narodowego Banku Polskiego lub jednostek równorzędnych do podejmowania w jego imieniu decyzji w sprawie udzielania zezwoleń dewizowych ( także decyzji odmowy jak również uchylenia zezwolenia). Zarządzenie 11/2002 Prezesa NBP z 26 września 2002r. ? zawiera szczegółowo kto jest upoważniony do wydawania zezwoleń.

Ad. b, c

Podmioty uprawnione do wydawania zezwolenia:
1.ogólne zezwolenia dewizowe są wydawane w drodze rozporządzenia przez ministra właściwego do spraw finansów publicznych,
2.indywidualne zezwolenia dewizowe są wydawane w drodze decyzji administracyjnej przez Prezesa Narodowego NBP, a także na podstawie upoważnienia- dyrektorzy departamentów Centrali Narodowego Banku Polskiego oraz dyrektorzy oddziałów Narodowego Banku Polskiego lub jednostek równorzędnych do podejmowania w jego imieniu decyzji w sprawie udzielania zezwoleń dewizowych ( także decyzji odmowy jak również uchylenia zezwolenia). Zarządzenie 11/2002 Prezesa NBP z 26 września 2002r. ? zawiera szczegółowo kto jest upoważniony do wydawania zezwoleń.

Ad. d
Udzielone spółce zezwolenie dewizowe nie przechodzi na spółkę przejmującą lub spółkę nowo zawiązaną, gdy spółka, która otrzymała zezwolenie, została przejęta przez inną spółkę lub wraz z inną spółką albo spółkami zawiąże nową spółkę

6. Zasady prowadzenia działalności kantorowej w Polsce.

działalnością kantorową jest działalność gospodarcza prowadzona na podstawie zezwolenia, polegająca na kupnie i sprzedaży wartości dewizowych oraz pośrednictwie w ich kupnie i sprzedaży.
a) kto i w jakim trybie udziela zezwoleń na prowadzenie działalności kantorowej.

Prowadzenie działalności kantorowej wymaga uzyskania zezwolenia (sprawy związane z udzielaniem zezwoleń na prowadzenie działalności kantorowej są rozstrzygane przez Prezesa Narodowego Banku Polskiego w drodze decyzji administracyjnej ).Decyzja jest ostateczna. Uzyskania zezwolenia nie wymaga prowadzenie działalności kantorowej przez banki, oddziały banków zagranicznych oraz instytucje kredytowe i oddziały instytucji kredytowych.
- Prezes NBP może upoważnić dyrektorów- departamentów Centrali Narodowego Banku Polskiego oraz dyrektorów oddziałów Narodowego Banku Polskiego lub jednostek równorzędnych- do udzielania w jego imieniu zezwoleń na prowadzenie działalności kantorowej.

b) jakie warunki pozytywne i negatywne muszą spełnić podmioty, które ubiegają się o uzyskania zezwolenia na prowadzenie działalności kantorowej.

Zezwolenie może być udzielone:
- osobie fizycznej, osobie prawnej, a także spółce niemającej osobowości prawnej.

Udzielenie zezwolenia na prowadzenie działalności kantorowej następuje na wniosek złożony wraz z dołączonym:
1) zaświadczeniem o niekaralności (przesłanka negatywna):
? nie została prawomocnie skazana za przestępstwo skarbowe, albo
? za przestępstwo popełnione w celu osiągnięcia korzyści majątkowej lub osobistej,
? żaden odpowiednio członek władz lub wspólnik nie został skazany za takie przestępstwo (osoba prawna oraz spółka niemająca osobowości prawnej).

2)świadectwem ukończenia kursu albo świadectwem pracy i oświadczeniem, o fachowym przygotowaniu* jeżeli czynności określone w zezwoleniu mają być wykonywane bezpośrednio przez wnioskodawcę(przesłanka pozytywna).

* Za fachowe przygotowanie uznaje się:
1) ukończenie kursu obejmującego prawne i praktyczne zagadnienia związane z prowadzeniem działalności kantorowej, udokumentowane świadectwem, lub
2) pracę w banku, w okresie co najmniej rocznym, na stanowisku bezpośrednio związanym z obsługą transakcji walutowych, udokumentowaną świadectwem pracy oraz znajomość przepisów ustawy regulujących działalność kantorową, potwierdzoną złożonym
oświadczeniem.

Ustawa przewiduje zakres obowiązków, do spełnienia których obowiązana jest osoba, która uzyskała zezwolenie na prowadzenie działalności kantorowej. Na obowiązki takiej osoby składają się:
1) obowiązek prowadzenia w sposób trwały i ciągły ewidencji wszystkich operacji powodujących zmianę stanu wartości dewizowych i waluty polskiej,
2) obowiązek prowadzenia, w godzinach działalności kantoru, ciągłego kupna i sprzedaży wartości dewizowych, będących przedmiotem obrotu,
3) obowiązek wydawania dowodów kupna i sprzedaży, imiennych lub na okaziciela, przy każdej transakcji kupna lub sprzedaży wartości dewizowych, będących przedmiotem obrotu.
4. Osoba, która uzyskała zezwolenie jest obowiązana uzyskiwać, z upływem każdego roku działalności, zaświadczenie o niekaralności za przestępstwa (m.in. skarbowe)

Czynności określone w zezwoleniu mogą być wykonywane tylko przez osoby, które nie zostały skazane prawomocnie za przestępstwa ( m.in. skarbowe), i które posiadają fachowe przygotowanie do wykonywania tych czynności.

c) jakie podmioty dokonują kontroli przestrzegania przepisów prawa dewizowego przez kantory w Polsce.

Narodowy Bank Polski wykonuje kontrolę działalności kantorowej.
Kontrolę przeprowadzają pracownicy Narodowego Banku Polskiego, zwani "kontrolerami", w siedzibie jednostki kontrolowanej lub siedzibie Narodowego Banku Polskiego, po okazaniu legitymacji służbowej i pisemnego upoważnienia zawierającego w szczególności ich nazwiska, numery legitymacji służbowych oraz informację o zakresie kontroli.
Zakres kontroli: czy działalność kantorowa jest prowadzona zgodnie z ustawą, przepisami wydanymi na jej podstawie oraz warunkami określonymi w zezwoleniu na jej prowadzenie.

d) w jakich przypadkach może dojść do uchylenia zezwolenia na prowadzenie działalności kantorowej w Polsce.

Prezes Narodowego Banku Polskiego może w każdej chwili uchylić udzielone zezwolenie, jeżeli osoby, które uzyskały zezwolenie, przestały spełniać określone w zezwoleniu lub przepisach warunki, lub jeśli działalność kantorowa jest prowadzona wbrew warunkom określonym w zezwoleniu albo wbrew ustawie lub przepisom wydanym na jej podstawie.