"Mistrz i Małgorzata" Bułhakowa to powieść na wskroś współczesna.

Wszystkie wybitne dzieła literatury mają tę cechę, że zawarte w nich treści są zawsze aktualne. „Mistrz i Małgorzata” Michała Bułhakowa jest powieścią wybitną, zatem można tę tezę odnieść także do niej.
Jest ona powieścią na wskroś współczesną, choć napisaną na przełomie lat 20 i 30-stych. Bułhakow bowiem napisał opowieść nie tylko o Moskwie i jej mieszkańcach, systemie totalitarnym i diabłach, burzących zastany porządek. Jest to również historia ludzi idących własną, wybraną przez siebie drogą, sprzeciwiających się złu i kłamstwu, jakie ich otacza.
Walka dobra ze złem to temat, który nigdy nie przestaje być aktualny, ponieważ we współczesnym świecie wciąż jesteśmy świadkami takiej walki. Motyw ten jest przewodni w „Mistrzu i Małgorzacie”, obecny w powieści zarówno w jej „współczesnej” części jak i w rozdziałach poświęconych dziełu Mistrza – historii Piłata i Jeszui. Doskonale ilustruje to fakt istnienia tego problemu zarówno blisko 2000 lat temu jak i w dzisiejszych czasach.
Bułhakow piętnuje konformizm i tchórzostwo, nazywając je największą ułomnością człowieka. Wybór pomiędzy prawdą a kłamstwem, dobrem i złem, bywa trudny, tym bardziej że wybór kłamstwa często przynosi wymierne korzyści, usypiając sumienie. W totalitarnej rzeczywistości powieści dochodzi do odwrócenia wartości i sytuacji, w której właśnie strach rządzi ludźmi, kierując ich wyborami oraz obracając ich słabości przeciw innym ludziom.
Nie ma złych, to właśnie ból i cierpienie skłaniają ich ku złu i powodują, że ranią oni bliźnich. Jednak nawet tacy ludzie zasługują na miłosierdzie. Dla tchórzy i donosicieli nie ma jednak przebaczenia. Tutaj Bułhakow odwołuje się do wartości chrześcijańskich, także będących uniwersalnym wzorcem postępowania.
„Mistrza i Małgorzatę” można traktować jako swego rodzaju „współczesną baśń”. Mamy tu walkę dobra ze złem, choć przedstawioną w sposób niekonwencjonalny, bohaterów pozytywnych i negatywnych, postacie fantastyczne. Jak we wszystkich baśniach, dobro i miłość zwycięża i tak jak wszystkie baśnie, powieść jest uniwersalna.
Jednak „Mistrz i Małgorzata” jest współczesna nie tylko ze względu na problematykę. Także jej konstrukcja jest bardzo nowoczesna, łamiąca wszelkie konwenanse. Czas w powieści jest elastyczny. Autor swobodnie przechodzi ze sfery realnej do fantastycznej, z Moskwy lat 30-tych, przedstawionej z topograficzną realnością, do Jerozolimy początków naszej ery, opisanej równie szczegółowo. Metafizyka przeplata się z rzeczywistością, powodując efekt groteski i zaskakujące czytelnika zwroty akcji.
Wszystkie te elementy składają się na obraz powieści Bułhakowa jako niezwykle ciekawej i przemyślanej, zachwycającej fabułą i konstrukcją, powieści „na wskroś współczesnej”.