Opis budowy płyty gramofonowej.

Płyta gramofonowa ? okrągła płyta o wymiarach od 17,5 do 30 cm z zapisanym spiralnie (dośrodkowo) w sposób analogowy nagraniem dźwiękowym; wykonywana z poli(chlorku winylu) (stąd nazwa potoczna ? płyta winylowa, lub od koloru ? czarna płyta). Powszechne jest też potoczne określenie płyta analogowa.
Pierwsze płyty gramofonowe zostały wyprodukowane w laboratorium Menlo Park w stanie New Jersey. Zostało ono otwarte przez Thomasa Edisona i działało od 1876 do 1883 roku. Najczęściej stosowane płyty mają rozmiary 300, 250 i 175 mm - odpowiada to 12, 10 i 7 calom. Rozmiar otworu środkowego płyt 7 calowych wynosi 7,24 mm (standard angielski) bądź 38,5 mm (standard amerykański). Wszystkie płyty 10 i 12 calowe mają otwór środkowy o średnicy 7,24 mm. Przez pewien czas płyty radzieckie miały otwór środkowy o średnicy 7,0 mm. Różne rozmiary otworu środkowego wymuszają konieczność stosowania specjalnej wkładki (zachodnie single, m.in. brytyjskie, zawierały plastikowy element z otworem o średnicy 7,24 mm, który można było łatwo wyłamać, uzyskując otwór o średnicy 38,5 mm).
Ze względu na rodzaj rowka dzielimy płyty na: normalnorowkowe, mikrorowkowe i stereorowkowe. Pierwsze płyty (normalnorowkowe), odtwarzane akustycznie przy pomocy ciężkich przetworników, miały rowek szerokości 120 mikrometrów, i odtwarzane były przy pomocy igły o promieniu wierzchołka równym 60 mikrometrów. Zastąpienie ciężkiego przetwornika akustycznego lekką wkładką umożliwiło zmniejszenie szerokości rowka (a co za tym idzie zwiększenia czasu trwania nagrania) do 55 mikrometrów (promień wierzchołka igły - 25 mikrometrów). Wprowadzenie płyt stereofonicznych zaowocowało dalszym zmniejszeniem wymiarów rowka - do 40 mikrometrów, i promienia wierzchołka igły - do 15 mikrometrów.Rowek na tradycyjnej płycie monofonicznej zawiera tzw. zapis wboczny - w przeciwieństwie do fonografu z zapisem wgłębnym. Wprowadzenie stereofonii i związana z tym konieczność zapisu dwóch sygnałów spowodowały zastosowanie zapisu kombinowanego - wbocznego i wgłębnego - dwie ściany rowka zawierają dwa różne sygnały. Ze względu na ten fakt, jak i na mniejsze wymiary stereorowka w porównaniu z rowkiem na płytach normalnorowkowych, niewskazane jest odtwarzanie płyt stereofonicznych na gramofonie z wkładką monofoniczną - powoduje ono starcie delikatnego rowka stereofonicznego. Rozróżnia się dwa rodzaje płyt: single - odtwarzane z prędkością 45 obr./min oraz longplay - odtwarzane z prędkością 33 1/3 obr./min. Dawniej, gdy płyty wykonywano z ebonitu, odtwarzano je z prędkością 78 obr./min. Zaprzestano jednak produkcji tych ostatnich z uwagi na ich ciężar oraz małą trwałość (tłukły się jak szkło).W dzisiejszych czasach płytę gramofonową najchętniej nazywa się winylem i jest najczęściej kojarzona z DJ-ami, którzy preferują ten nośnik do puszczania muzyki w klubach, na dyskotekach czy na imprezach muzycznych ze względu na fakt, że płytę gramofonową można ręcznie przesuwać w celu powtórzenia.