Styl Romański - co to jest?

Co to jest Romantyzm?

Romanizm: X-XIII wiek. Powstał we Włoszech skąd wolno rozprzestrzeniał się na całą Europę. Sztuka była podporządkowana religii i władzy. Tematyka dotyczyła Biblii, scen religijnych, ówczesnym mieszkańców. Budowle to kościoły, klasztory i zamki warowne. Surowiec to bloki z kamienia, drewno, a w rzeźbach i wyrobach to kamień wapienny, drewno, złoto, brąz i skóra.

Średniowiecze kojarzy się większości ludzi ze strachem, ascezą, całkowitą wiarą w Boga, ciemnością i niewiedzą. Wydaje mi się, że styl romański bardzo dobrze oddaje te wyobrażenia.

Styl Romański

Styl w sztukach plastycznych rozwijający się w XI-XII w. w Europie (dzięki wyprawom krzyżowym zaznaczył też swą obecność na Bliskim Wschodzie) jako pierwszy powszechny kierunek sztuki średniowiecznej. Miał charakter głównie sakralny, a jego dokonania wiązały się przede wszystkim z działalnością zakonów, zwłaszcza benedyktynów i cystersów.

Sztuka romańska nawiązywała do sztuki późno-antycznej (antyk), zapożyczając od niej poszczególne elementy (np. architektoniczne), lecz jej nie naśladowała. Była odbiciem ścisłej hierarchizacji stosunków społecznych i surowości w ujmowaniu spraw religii. Do jej upowszechnienia przyczynił się Kościół, jednoczący kulturowo narody ówczesnej Europy, i wzrost znaczenia władzy papieskiej.

Cechy Stylu Romańskiego
- grube mury
- małe okna
- wrażenie przysadzistej budowli
- sklepienia krzyżowe i kolebkowe
- prostota, surowość
- mało dekoracji
- proporcjonalność
- portal symbolizuje drogę do wieczności

Architektura

Najsilniej objawił się styl romański w architekturze, charakterystyczną cechą tych budowli była prostota i racjonalność. Budowle były podporządkowane swym funkcjom, a więc najczęściej odprawianiu modłów.

Charakterystyczne dla ówczesnych kościołów są kształty geometryczne oraz zdobienia przy użyciu rotundy. To co wyróżnia styl romański od późniejszego gotyku, to przede wszystkim grubość murów, stawiano wówczas budowle z grubego kamienia, budynki te były ciężkie, masywne, z niewielkimi oknami. Z jednej strony taka architektura świetnie się sprawdzała w razie konieczności obrony, grube mury świątyń dawały bezpieczne schronienie przed najazdem wroga, toteż w okresach wojny przemieniały się w warownie,. Z drugiej strony były to bardzo mroczne świątynie, niewielka ilości światła, jaka mogła się przedrzeć do wnętrza przez wąskie okna, dodawała grozy średniowiecznym wierzeniom. Surowy wygląd starano się rekompensować bogatym zdobnictwem na kolumnach i portalach.

Wieża w Pizie

Niewątpliwie jednym z najsłynniejszych przykładów architektury romańskiej jest Krzywa Wieża w Pizie, we Włoszech.Przykład ten ukazuje różnice między romanizmem słowaińskim, a włoskim. Wciąż jednak pozostają pewne cechy niezmienne, np. niewielkie okna, czy mała ilość ozdób zewnętrznych.Wkrótce po rozpoczęciu budowy w 1174 wieża zaczęła odchylać się od pionu, co próbowano korygować w czasie budowy (np. wydłużając kolumny po jednej stronie wieży). Mimo niebezpieczeństwa, jeszcze w 1350 dodano ostatnie piętro, w którym umieszczono dzwony.

Zamek Królewski w Łęczycy

Architektura romańska to nie tylko kościoły, ale również, a może przede wszystkim zamki obronne.Przykładem może być zamek w Łęczycy.Niemal w całości został zbudowany z czerwonej cegły, osadzony na kamiennych fundamentach.Bez problemu można rozpoznać tu formy romańskie - przede wszystkim małe, zakończone półkolistym łukiem okna. Wieże najczęściej czoworkątne, ale zdarzały się też okrągłe i sześciokątne.

Opactwo w Cluny

Kościół ten wywarł ogromny wpływ na architekturę romańską, szczególnie w Burgundii (Paray-le-Monial, Autun) i w Niemczech.Budowla wyróżnia się trójkondygnacyjnym podziałem ścian nawy głównej. Nie istniała druga równie monumentalna budowla romańska, jak Cluny III, największa bazylika chrześcijańskiego świata do XIV w.

Rzeźba

Podobnie jak we wszystkich dziedzinach średniowiecznej sztuki, tak i w romańskiej rzeźbie dominowała tematyka biblijna. Sięgano gównie do scen ze Starego Testamentu a także do zdarzeń z życia świętych. Najczęściej stosowanym tworzywem był kamień, zaś ornamentykę wykonywano na ogół z plecionki.Artyści starali się oddać nie tylko dosłowny zapis Pisma Świętego, ale też jego alegoryczną wymowę, stad na przykład popularność motywów zwierzęcych i roślinnych, oddających odwieczną walkę dobrą i zła.Rzeźba średniowieczna łączyła się ściśle z architekturą, stanowiąc ozdobę wnętrz świątynnych.

Drzwi Gnieźnieńskie

Pochodzący z około 1175 roku wspaniały zabytek sztuki romańskiej w Polsce, znajdujący się w południowym portalu katedry gnieźnieńskiej. Składa się z dwóch odlanych z brązu skrzydeł z 18 płaskorzeźbami przedstawiającymi sceny z życia i męczeńskiej śmierci św. Wojciecha.

Kolumny kościoła Św. Trójcy w Strzelnie

Kolumny pokryte płaskorzeźbą figuralną - należą do unikatowych zabytków romańskich. W całej Europie, oprócz kolumn strzelińskich, zachowały się rzeźbione kolumny tylko w Hiszpanii w Santiago de Compostela (w katedrze św. Jakuba) oraz we Włoszech, w Wenecji (w katedrze św. Marka). Kolumny te są wykonane z piaskowca przywiezionego najprawdopodobniej z Brzeźna - okolice Konina (Wielkopolska). Datowane są one na 2. połowę wieku XII i początek XIII.

Tympanon Vera Cruz

Kapitel z tympanonem z XIII wieku.Znajduje się w kaplicy Vera Cruz, w Sergowii, w Hiszpanii.

Malarstwo

Odgrywa podobną rolę jak rzeźba, ono również wiązało się ściśle z architekturą, zwłaszcza malarstwo ścienne, zdobiące sklepienia i wewnętrzne mury. Podobnie jak architektura i rzeźba miało charakter sakralny, sięgając najczęściej do scen biblijnych i żywotów świętych.Dominowały kolory: żółta i czerwona orcha, a także zimne kolory zieleń i błękit.

Malarstwo tablicowe rozkwitło w XIII w. we Włoszech (retabula). Kwitło też witrażownictwo, od wyobrażeń świętych wypełniających całe okna do małych scen w kwaterach. Snycerstwo dostarczało krucyfiksów i posągów Marii z Dzieciątkiem, złotnictwo zaś krzyży, relikwiarzy i naczyń liturgicznych (na tym polu wyróżniała się Nadrenia).

Sztuka romańska rozwinęła się najpełniej we Francji, w obrębie jej szkół regionalnych działających na terenie Burgundii , Owernii, Langwedocji, Prowansji, Poitou i Prigord, le de France, Normandii. We Włoszech głównymi ośrodkami sztuki romańskiej były: Piza, Modena, Werona, Parma. W Hiszpanii: Santiago de Compostela, Zamora, Salamanca, León. W Niemczech: Trewir, Spira, Moguncja, Wormacja, Kolonia.